From Wikipedia, the free encyclopedia
Za dinastijsku državu, vidite članak Seldžučka Monarhija.Seldžuci (turski: Selçuklu, arapski: سلجوق , Saljūq, ili السلاجقة al-Salājiqa; perzijski: Saljūqiyān) je naziv za vladarsku dinastiju, ali i za glavnu granu Oguza jednog od turkijskih plemena koje je vladalo dijelovima Srednje Azije i Bliskog Istoka od 10. do 13. vijeka.[1]
| Seldžuci | |
|---|---|
 | |
| Države | Seldžučko carstvo |
| Osnivanje | 10. vijek |
| Osnivač | Seldžuk |
| Izumiranje | 13. vijek |
| Posljednji vladar | Mesud II |
 | |
| Zemlja | Veliko Seldžučko Carstvo Rimski Sultanata |
|---|---|
| Titule |
|
| Osnivanje | 10. vijek - Seldžuk |
| Prestanak | Damask: 1104 - Baqtash svrgnut od Toghtekina Veliki Seldžuk: 1307 - smrt Mesuda II |
Danas se Turkijci Seldžuci smatraju precima zapadnih Turkijaca, današnjih stanovnika Turske, Azerbejdžana i Turkmenistana.[2][3]
Tokom 10. vijeka za velike migracije turkijskih plemena iz Centralne Azije i jugoistočne Rusije, jedna skupina nomadskih plemena, na čelu sa vođom po imenu Seldžuk naselila se u donjem toku rijeke Sir Darja. Tokom vremena prihvatili su sunitski islam . Oni su igrali važnu ulogu u graničarskim snagama Samanidsko Carstvo i kasnije Mahmuda Gaznevija. Seldžukova dva unuka, Čagri beg i Togrul beg, uz perzijsku podršku osnovali su vlastita kraljevstva. Čagri je vladao većim dijelom Horasana a Togrul beg je u trenutku svoje smrti 1063. bio je na čelu carstva koje je uključivalo zapadni Iran i Mezopotamiju.[1]
Pod sultanom Arp Arslanom i njegovim sinom Malik Šahom I, Seldžučko carstvo proširilo se na cijeli Iran, Mezopotamiju, Siriju i Palestinu. Alp Arslan uspio je 1071 pobijediti veliku bizantsku vojsku u Bitci kod Manzikerta i zarobiti bizantskog cara Romana IV Diogena. Nakon te bitke je otvoren put za naseljavanje turkijskih plemena po Maloj Aziji.[1]
Nakon pobjede Togrul bega nad Bujidima u Bagdadu 1055., Seldžuci su isplivali kao restauratori muslimanskog jedinstva pod sunitskim kalifatom. Dok su Alp Arslan i Malik-šah I proširili carstvo sve do granica Egipta, Seldžučki vezir Nizam al-Mulk nadgledao je carstvo u oba kraljevstva. Seldžučko carstvo ostavilo je snažan trag u islamu, zbog svoje političke i vjerske prirode. Za vrijeme Seldžučke vladavine izgrađena je mreža medresa, koja je osposobila velik broj sposobnih državnih administratora i vjerskih vođa, kao i brojne džamije kao što je npr. Saborna džamija u Isfahanu. Za njihova carstva procvjetala je perzijska kulturna autonomija. Kako Seldžuci nisu imali vlastitu islamsku tradiciju ili veliku književnu baštinu, oni su prilagodili jezik i kulturu svojih perzijskih učitelja islamu. Na taj način proširili su perzijski po cijelom Iranu, i istisnuli arapski, koji je preživio samo u uskim teološkim krugovima.[1]
Seldžučka Monarhija nije bio u mogućnosti spriječiti širenje šijitske vjerske sekte Nizari, koja je izgleda bila odgovorna za ubistvo vezira Nizam al-Mulka - 1092. Još pogubnija za budućnost carstva bila je praksa podjela provincija sinovima, koji su nakon smrti svojih očeva otpočeli međusobnu borbu za vlast do istijebljenja.[1]
Posljednji iranski seldžučki vladar poginuo je na bojnom polju - 1194., tako da su 1200 zadržali vlast samo u u Anadoliji.[1]
U Bizantu su Seldžuke angažirali kao najamne vojnike, brojni rivalski nastrojeni bizantski generali u svojim zakulisnim borbama za carski tron u Konstantinopolisu, tako da su Seldžuci vremenom imali sve veći uticaj na bizantske političke prilike. Istovremeno su kontrolirali sve veći teritorij Anadolije kao saveznici bizantskog cara. Sredinom 12. vijeka za vrijeme Drugog križarskog rata Križari iz Sirije potisnuli su ih u unutrašnjost Anadolije 1097.[1]
Stisnuti između Bizanta na zapadu i križarske države u Siriji na istoku, Seldžuci organizirali su u Anadoliji svoju državu poznatu kao Rimski sultanat sa prijestolnicom Konya. Iako je stanovništvo te države bilo jako mješano vjerski, nacionalno i rasno; kršćani, muslimani, židovi, Armenci, Grci, Aramejci i Perzijanci - njihova država je ipak prosperirala tako da se danas u suvremenoj Turskoj smatra za predhodnika današnje države. Tome je svakako pridonijela rasna i religijska tolerancija, koja je pridonijela procvatu trgovine, poljoprivrede i umjetnosti i ukopnoj stabilnosti zemlje.[1]
Rat protiv perzijskog Horezmijskog Carstva kojeg je otpočeo 1230. sultan Rimskog sultanata - Kej Kubad I na kraju je doveo do raspada države i propasti Seldžučke dinastije. Uništenje horezmijske tampon države, otvorilo je Mongolima put za napad na anadolske istočne granice, koje Seldžuci nisu mogli odbiti. Nakon poraza u Bitci kod Köse Dagha 1243., Seldžuci su zauvjek izgubili svoju samostalnost. Iako je formalno Rimski sultanat nastavio svoju egzistenciju kao mongolska provincija a pojedini turkmenski emiri nastavili vladati u svojim malim zabačenim planinskim okruzima. Seldžučka dinastija izumrla je na kraju 13. vijeka.[1]
Vladari Seldžučkog carstva:
Opadanje dinastije, sultani Hamadana odnosno istočne Perzije:
S time imamo otcijepljivanja seldžučke države u više sultanata:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
