Biblioteka (Pseudo-Apolodor)

Biblioteka (grčki: Βιβλιοθήκη / Bibliothēkē) naslov je jedne starogrčke zbirke mitova i legendi u 3 knjige, koja se tradicionalno pripisivala Apolodoru iz Atine, no njegovo je autorstvo danas odbačeno. Biblioteka je nazvana "najvrednijim mitološkim delom koje nam se sačuvalo iz antike".^[1] Svrha dela izražena je u jednom epigramu, koji je zabeležio vizantijski pisac Fotije:

Tu se nalazi ovaj elegantan epigram: "Crpi od mene znanje iz prošlosti i čitaj učene priče drevne mudrosti. Ne traži kod Homera, ni u elegiji, niti kod tragične Muze ili u epskom soju. Nemoj tražiti razmetni stih epskog ciklusa, nego pogledaj u mene i tu ćeš naći sve znanje sveta".^[2]

Grčko–francusko izdanje iz 1805, koje je priredio Étienne Clavier (1762–1817)

Kratki sažeci mitovi, dati jednostavnim stilom i jezikom, naveli su neke ispitivače da iznesu pretpostavku da je i sama Biblioteka predstavlja epitomu nekog drugog, izgubljenog dela.

Autor

U nekim rukopisima kao autor ovog dela naznačen je izvesni "Apolodor" (Diller 1983). Ovaj je Apolodor bio pogrešno poistovećen s Apolodorom iz Atine (rođenim oko 180. pne.), učenikom Aristarha iz Samotrake, i to uglavnom zato što "manje sholije" uz Homera spominju da je Apolodor iz Atine zaista napisao neki sličan mitološki zbornik u obliku stihovane hronike. Međutim, u tekstu Biblioteke spominje se Kastor Rođanin, grčki pisac koji je bio Ciceronov savremenik, odnosno živeo je u 1. veku pne. Čitav niz ispitivača, još od Fotija, pogrešno je ovo delo pripisao Apolodoru iz Atine. Kako iz hronoloških razloga ovaj Apolodor ne može biti autor ovog zbornika, kako je još 1873. pokazao Carlos Robert (De Apollodori bibliotheca. Disertatio, Berolini, 1873), njegov nepoznati autor često se danas naziva "Pseudo-Apolodor".

Jedan od mnogih izvora Biblioteke bilo je i delo Tragodoumena (Tragičke teme ili Teme tragedije), iz 4. veka pne., u kojem Asklepijad iz Tragila raspravlja o upotrebi mitova u grčkim tragedijama.^[3] To je delo prvi poznati grčki mitografski zbornik.^[4]

Rukopisna tradicija

Biblioteka se prvi put spominje kod vizantijskog pisca Fotija, a zamalo je izgubljena u 13. veku, iz kojeg vremena potiče samo jedan nepotpuni rukopis,^[5] koji je u 15. veku prepisan za Visariona; od ovog Visarionovog prepisa zavise svi drugi sačuvani rukopisi.^[6]

Biblioteka nije sačuvana u potpunosti. Premda u rukopisima tekst teče kontinuirano, po konvenciji se danas u štampanim izdanjima deli na tri knjige. Izgubljen je deo treće knjige, koja se završava iznenada, u sred priče o Tezeju. Fotije je još imao potpuni primerak, kako se zaključuje po tome što spominje i priče o junacima trojanskog rata i njihovom povratku kući (nostoi), kojih nema u sačuvanim rukopisima. Sir James George Frazer objavio je sažetak te knjige kombinujući dva rukopisna rezimea teksta,^[7] koja su obuhvatala i izgubljeni deo.

Sadržaj

Biblioteku su kao izvor informacija o grčkim mitovima koristili filolozi od trenutka kada je nastala pa sve do današnjih dana, pa je ovo delo izvršilo snažan uticaj na poznavanje i interpretaciju mitologije od antike do Roberta Gravesa. Biblioteka daje pregled grčke mitologije, pričajući o svim velikim herojskim dinastijama i o događajima vezanim za najvažnije grčke heroje i heroine, od Jasona i Perseja do Herakla i Helene.

Biblioteka se može podeliti na tri dela:

• Poreklo bogova (Teogonija, 1.1.1–1.6.3)
• Postanak ljudi i heroja (1.7.1–E2)
• Događaji kod Troje (E3–E7)

U okviru herojskih legendi, sadržaj je u osnovi podeljen po genealoškom principu:

• Potomstvo Deukaliona (1.7.1–1.9.28)
  • Potomstvo Eola (1.9.1–1.9.15)
  • Kolhiđani (Medeja, Argonauti, 1.9.16–1.9.28)
• Potomstvo Inaha (2.1.1–3.9.2)
  • Potomstvo Belosa (Persej, Herakle, 2.2.1–2.8.5)
  • Potomstvo Agenora (Kadmo, 3.1.1–3.7.7)
  • Potomstvo Pelazga (Likaon, 3.8.1–3.9.2)
• Potomstvo Atlasa (3.10.1–3.12.6.3)
  • Plejade (Helena, Dioskuri, 3.10.1–3.11.2)
  • Potomstvo Dardana (Prijam, 3.12.1–3.12.6.3)
• Potomstvo Azopa (3.12.6.4–3.13.8)
• Atinski kraljevi (od Erihtonija do Tezeja, 3.14.1–3.16.2, E1=sačuvano kao epitome/sažetak)
• Potomstvo Pelopa (loza Atrejeva, E2=sačuvano kao epitome/sažetak/)

Štampana izdanja

Prvo štampano izdanje "Aplodora" objavljeno je 1555. u Rimu, a uredio ga je Benedetto Egio (Benedictus Aegius) iz Spoleta, koji je podelio tekst u tri knjige,^[8] ali je istovremeno izvršio i neke neopravdane izmene u inače vrlo oštećenom tekstu. Hieronymus Commelinus objavio je popravljeno izdanje u Heidelbergu 1559. Prvi tekst ustanovljen na osnovu uporednog čitanja rukopisa objavio je Christian Gottlob Heyne, Göttingen, 1782–83.^[9]

Reference

1. Aubrey Diller, "The Text History of the Bibliotheca of Pseudo-Apollodorus" Transactions and Proceedings of the American Philological Association 66 (1935:296-313) str. 296, 300.
2. Ovaj se epigram ne pojavljuje u sačuvanim rukopisima. Za klasične primere zbornika i enciklopedija koje su hrišćani koristili umesto izvornih dela antičke književnosti, v. Etymologiae Isidora iz Sevilje i Marcijan Kapela.
3. Smith, R. Scott and Trzaskoma, Stephen M., ur. (2007). „Introduction”. Apollodorus' Library and Hyginus' Fabulae: Two Handbooks of Greek Mythology. Indianapolis, Indiana: Hackett Publishing. str. xxii-xxiii. ISBN 978-0-87220-820-9.
4. Graf, Fritz. Greek Mythology: An Introduction. Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press. str. 193. ISBN 978-0-8018-5395-1.
5. Bibliothèque nationale, Paris.
6. Visarionov primerak, koji je bio pohranjen u venecijanskoj Biblioteci Marciani, našao se među grčkim rukopisima kenterberijskog nadbiskupa Williama Lauda te je 1636. s njima završio u oxfordskoj Bodlejanskoj biblioteci (Diller 1935:308, 310).
7. Frazer, Apollodorus Loeb Classical Library, 1913.
8. Tu je podelu temeljio na činjenici da se u scholia minora uz Homera spominje Apolodor iz Atine kao autor nekog mitološkog zbornika u tri knjige, kako je primetio Diller 1935 (str. 298 i 308f).
9. Diller 1935.

Literatura

• Diller, Aubrey (1983). Studies in Greek Manuscript Tradition, (Amsterdam: Hakkert ISBN 90-256-0837-X) str. 199–216. Abstract. Prvobitno objavljeno kao "The Text History of the Bibliotheca of Pseudo-Apollodorus", u: Transactions of the American Philological Association 66 (1935), str. 296–313.
• Hard, Robin (1999). The Library of Greek Mythology (Oxford University Press).
• Smith, R. Scott & Trzaskoma, Stephen M., trans. (2007). Apollodorus' Library and Hyginus' Fabulae: Two Handbooks of Greek Mythology (Indianapolis: Hackett Publishing ISBN 0-87220-821-4).

Vanjske veze

• Apollodori Bibliotheca, edition by B.G. Teubner, Lipsiae (Leipzig), 1854. Original Greek text.
• Online Text: Apollodorus The Library translated by J. G. Frazer segmented English text with copious footnotes (http://old.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=Apollod.+1.1.1—dead%5Bmrtav+link%5D link)
• Apollodori Bibliotheca Electronica Arhivirano 2006-05-05 na Wayback Machine-u: searchable and annotated online bibliography: history of the text, printed editions,textual criticism, etc.
• Apollodorus the Mythographer Arhivirano 2012-02-17 na Wayback Machine-u
• Online Text: Apollodorus The Library translated by J. G. Frazer condensed text (4 pgs)
• Perseus Encyclopedia, "Apollodorus" (4)