Neoproterozoik

Neoproterozoik je geološka era koja je trajala od prije 1000 Ma do prije 542 Ma (miliona godina). Neoproterozoik pokriva možda najzanimljivije geološko doba, jer je za vrijeme njega Zemlja pogođena najtežim glacijacijama (tokom kojih je ledeni pokrov dosegao Ekvator), a u kasnijim fazama (Ediakaranski period) su pronađene najstariji fosili višestaničnih organizama, uključujući najstarije životinje. Neoproterozoik je završni period Proterozojskog ili prakambrijskog perioda.

Neoproterozojska era
Geološka kronologija Prakambrija
(miliona godina)
(expand)

Sam koncept neoproterozojske ere je relativno nov -- pojavio se tek nakon 1960 godine. Paleontolozi u 19. vijeku su početak višestaničnog života smještali u vrijeme pojave prvih tvrodljušturnih životinja kao što su trilobiti i arheocijatidi. To ga je smještalo na početak Kambrijskog perioda. Početkom 20. vijeka paleontolozi su počeli pronalaziti fosile višestaničnih životinja koji su prethodili kambrijskoj međi. Slpžena fauna je pronađena u Jugozapadnoj Africi 1920-ih, ali su je progrešno datirali. Još jedan je pronađena u Južnoj Australiji 1940-ih, ali je nisu dobro pregledali do kasnih 1950-ih. Ostali rani fosili su pronađeni u Rusiji, Engleskoj, Kanadi i drugdje (v. Vendijske biote. Za neke se ustanovilo da su pseudofosili, ali za druge se otkrilo da predstavljaju složene biote o kojima se još uvijek malo zna. Barem još 20 regija u svijetu sadrže metazojske fosile ispod klasične kambrijske međe.

Vlo malo ranih životinja bi mogli biti preci modernih životinja. Većina spada u neodređenu grupu perastih životinja; diskoida koji bi mogli biti kuke za stabljikaste životinje ("meduzoide"); oblike nalik na madrac; male vapnenanste cijevi i oklopljene životinje nepoznatog porijekla. One se uglavnom zovu Ediakaranske ili Vendijske životinje. Većina su imale meko tijelo. Njihove veze s modernim oblicima, ako uopće postoje, su nepoznate. Neki paleontolozi, pak, nastoje povezati neke ili većinu tih formi s modernim životinjama. Ostali, pak, priznaju mogućnost ili čak vjerojatnost da te veze postoje, ali ediakaranske forme smatraju predstavnicima još uvijek nepoznatog tipa životinja.

U geološkom smislu, za neoproterozoik se smatra da predstavlja vrijeme složenih kontinetalnih pomaka kada se superkontinent zvan Rodinija raspao u možda čak osam dijelova. Nekoliko masivnih glacijacija se dogodilo za vrijeme ere, uključujući Sturtijsku i Marinoansku, najveće u historiji Zemmlje. Za njih se vjeruje da su bile tako teške da je ledeni pokrov došao do ekvatora, stvorivši stanje zvano "Snježna grudva Zemlja".

Nomenklatura za neoproterozoik je u prošlosti bila nestandardizirana. Ruski geolozi su završni stadij neoproterozoika zvali Vendij, dok su Kinezi koristili izraz Sinij, dok je većina Amerikanaca i Australaca koristila izraz Ediakaran. No, godine 2004. Međunarodna unija za geološke nauke je ratificirala Ediakaran kao geološko doba neoproterozoika koje pokriva raspon od prije 600 do 544 miliona godina.

Proterozoički eon
Paleoproterozoička era				Mezoproterozoička era			Neoproterozoička era
Siderij	Rijacij	Orosirij	Staterij	Kalimij	Ektazij	Stenij	Tonij	Kriogenij	Edijakarij

Neoproterozoik na Wikimedijinoj ostavi