Mala Antanta

Mala Antanta (češki: , slovački: , rumunski: ; francuski: ) je naziv za regionalni vojni savez koji su 1922. godine sklopile Čehoslovačka, Rumunjska i Kraljevina SHS; predstavljao je prvi formalni vojni savez sklopljen u Evropi nakon prvog svjetskog rata. Svrha mu je bila zajednička obrana od eventualnih pokušaja Mađarske da pokuša vojnim putem povratiti u ratu izgubljene teritorije, odnosno pokušaje da se preko povratka Habsburgovaca pokuša obnoviti Austro-Ugarska. Jedan od glavnih pokrovitelja saveza je bila Francuska, koja je sklopila zasebne sporazume o vojnoj pomoći sa svakom od tri države-članice. Izraz "Antanta" se odnosio na Antantu, odnosno blok država-pobjednica u prvom svjetskom ratu čiji je Francuska bila član.

Zemlje Male Antante na geografskoj karti Evrope 1921.

Iako su bilateralni sporazumi potpisani još 1922. godine, trebalo je vremena da se savez ojača. Kao stvarna organizacija je počeo delovati tek deceniju kasnije.

Krajem novembra 1932. kralj Aleksandar je inicirao vanredni sastanak ministara država članica Male Antante (Jugoslavije, Rumunije i Čehoslovačke), koji je održan 18-19. decembra u Beogradu. Najvažnija odluka doneta na tom sastanku bila je da će ubuduće Mala Antanta nastupati kao jedinstvena politička zajednica. Odluka da se samostalno politički deluje obrazložena je činjenicom „da su se tri države umorile od toga da budu igračke u rukama velikih suseda".

Pakt o novoj organizaciji Male antante potpisan je na konferenciji u Ženevi, održanoj 14-16. februara 1933. godine. Tri države - ističe se u uvodnom delu ovog dokumenta - obrazuju „višu međunarodnu zajednicu, kojoj mogu pristupiti i druge države". U organizacionom pogledu, u ovu zajednicu ugrađeno je nešto što do tada nije postojalo ni u jednom bilateralnom ili regionalnom savezu. Kao upravni organ zajedničke politike država Antante ustanovljen je Stalni savet, sastavljen od ministara inostranih poslova, koji odluke donosi konsenzusom. Sastaje se obavezno najmanje tri puta godišnje, u prestonici svake države čiji ministar te godine predsedava Savetom.

Iako se smatrala "petom silom u Evropi", Mala Antanta nije zaživela. Već 1936. se počela raspadati, da bi prestala postojati 1938. godine. Obično se kao razlozi navode jačanje Nemačke i njenog uticaja u Centralnoj Evropi posle dolaska Adolfa Hitlera na vlast. Drugi razlog je promena spoljnopolitičke orijentacije Kraljevine Jugoslavije, koja je nakon atentata na kralja Aleksandra Karađorđevića u Marseju 1934. godine, promenila svoj diplomatski kurs i okrenula se saradnji sa silama Osovine, pre svega sa Italijom i Nemačkom, čime je njeno interesovanje sa Malu Antantu značajno opalo. I najzad, treći razlog, koji je i faktički razlog propadanja saveza triju država jeste oduzimanje dela suverene teritorije Čehoslovačke (Sudeta) i njihovo pripajanje nacističkoj Nemačkoj, što je ne samo rasparčalo tu državu, već ju je ostavilo na milost i nemilost Hitlerovoj Nemačkoj. Vlada Kraljevine Jugoslavije ostala je u potpunosti nema na rasparčavanje Čehoslovačke, u svetlu svoje pronemačke i proitalijanske spoljne politike.

Veze

• Balkanski savez
• Balkanski pakt
• Atentat u Marseju

Literatura

• Dr Branislav Gligorijević, „Kralj Aleksandar Karađorđević u evropskoj politici“