Leontije Vizantijski

Ovaj članak je o vizantijskom teološkom piscu. Za vizantijskog cara v. članak Leontije (car).

Leontije Vizantijski (grč. Λεόντιος, oko 485–oko 543), poznat i kao Leontije Jerusalimski (jer je bio monah u manastiru Svetog Save Jerusalimskog kod Jerusalima) ili Leontije Sholastik (verovatno jer je bio prvi "učenjak" u crkvi koji je u teologiju uveo aristotelovske definicije) bio je vizantijski monah i teolog koji je značajno doprineo rešavanju hristološke rasprave u 6. veku oko načina sjedinjenja Hristove ljudske i božanske prirode.

Leontije se zamonašio dok je još bio veoma mlad i u Rimu je aktivno učestvovao u tadašnjim teološkim raspravama. Prešavši u novoosnovani manastir Sv. Save ("Nova Lavra") blizu Jerusalima oko 520. godine, vratio se u Carigrad 531. godine da bi uzeo učešća na jednom sabornom skupu o hristološkom pitanju, te ponovo oko 542. godine, da bi tražio razrešenje jednog spora oko monaške teologije.

U raspravi o Hristovoj prirodi Leontije je isprva bio naklonjen nestorijancima. Otkrivši da su monofiziti namerno pogrešno tumačili patrističke autoritete, Leontije je kritikovao i njih i Evtihijeve sledbenike. Međutim, kasnije je, u svom glavnom delu Tri knjige protiv Nestorijanaca i Evtihijevaca (Libri tres contra Nestorianos et Eutychianos), zauzeo umereni ortodoksni stav, pošto je na njega uticao Kiril Aleksandrijski, glavni protivnik nestorijanaca. Ovo delo, koje predstavlja glavni izvor za doslovna učenja različitih teoloških pravaca, razvija koncept koji će kasnije odigrati ključnu ulogu u postizanju umerene ortodoksne formulacije Hristove prirode na petom vaseljenskom saboru u Carigradu (553), u kojoj su integrisani delovi zaključaka sa prethodnih sabora: sa trećeg vaseljenskog sabora u Efesu (431) i sa četvrtog vaseljenskog sabora u Halkedonu (451).

Kao jedan od najvatrenijih difizita, on nastavlja polemiku protiv monofizitizma briljantnom dijalektikom. Pored pomenute Tri knjige, sa relativnom sigurnošću može se utvrditi njegovo autorstvo za dela Epilipsis ili Protiv monofizita i 30 glava Protiv Sevira Antiohijskog. Najznačajniji je po tome što je u hristologiju uveo aristotelovske i platonovske pojmove da bi tako posredovao između dogme utvrđene na Halkedonskom saboru i shvatanja o Hristu koje je bilo uvreženo u narodu. Njegov je rad uticao na kasniji intelektualni razvoj hrišćanske teologije tokom celog srednjeg veka.