Ksilem

Ksilem je jedan od dva tipa transportnog tkiva kod vaskularnih biljki (floem je drugi). Reč ksilem je izveden iz grčki: (ksilon), sa značenjem "drvo". Najbolje poznato ksilemsko tkivo je drvo, mada je ono prisutno i kod drugih biljiki. Njegova osnovna funkcija je transport vode i biljnih nutrijenata.

Višestruke poprečne sekcije stavljike cvetajuće biljke pokazuju primarni i sekondarni ksilem i floem^[1]

Ranije se smatralo da se provodnim elementima ksilema isključivo transportuje voda sa mineralnim materijama od korena do svih delova biljke, a sadašnja saznanja govore da se u ksilemskom soku:

• mogu naći mnoga organska jedinjenja koja proizvodi koren (npr. alkaloidi) ili ih usvaja iz zemljišta
• aminokiseline i amidi koji su nastali prilikom redukcije nitrati i ugrađivanja soli amonijuma u organska jedinjenja
• u proleće kod višegodišnjih biljaka, dok se ne razviju listovi, biljka se iz korena i različitih podzemnih organa za skladištenje (krtole, lukovice, rizomi i sl.) snabdeva organskim materijama preko ksilema
• klijanje mlade biljke odvija se korišćenjem organskih materija iz semena ili drugih podzemnih organa, kroz ksilem
• nalaze biljni hormoni, citokinini i giberelini, koje proizvodi meristem korena
• prenose spore i toksini patogenih gljiva i virusi.

Usled transpiracije u nadzemnim delovima biljke i apsorpcije vode u korenu, javlja se razlika u pritisku, koja se naziva sisajuća sila i koja omogućava kretanje vode naviše.

Ksilem je izgrađen od mrtvih ćelija sa odrvenelim zidovima, koje se nazivaju:

• traheje i traheidi
• parenhimsko tkivo ksilema
• mehanički tkivo, libriform vlakna

Traheje i traheidi

Obe vrste ćelija su mrtve, bez protoplasta i sa zadebljalim, lignifikovanim zidovima koji mogu izdržati pritisak. Traheje su dugačke cevi, do 10 cm dužine, nastale uzdužnim spajanjem ćelija. Uzdužni zidovi ćelija koje će obrazovati traheju odrvenjavaju, a njihovi poprečni zidovi delimično ili potpuno nestaju.

Prema obliku zadebljanja zidova , među trahejama se razlikuju:

• prstenaste, nalaze se u organima koji rastu
• spiralne, kao i prstenaste u organima koji rastu
• mrežaste, imaju delove zidova koji nisu zadebljali i kroz koje je moguć bočni transport; prema obliku nezadebljalih delova mogu biti jamičaste, stepeničaste i dr.

Traheide su izdužene ćelije najčešće sa šiljatim vrhovima. Transport materija vrši se kroz dvostruko opšančene jamice na radijalnim i poprečnim zidovima. Ove jamice se nalaze na mestu odvajanja primarnog od sekundarnog zida. Traheide su filogenetski stariji elementi, prisutni kod papratnjača i golosemenica gde, zbog odrvenelih zidova, pored provodne imaju i mehaničku ulog.