James Dean

Ovo je članak o glumcu. Za ostala značenja, vidi James Dean (razvrstavanje).

Džejms Bajron Din (engl. ) (Marion, 8. februara 1931. - Šolam, 30. septembra 1955.) je američki filmski glumac. Ostaće upamćen po jednoj od najkraćih i najspektakularnijih filmskih karijera u istoriji Holivuda. Za samo nešto više od godinu dana i sa samo tri snimljena filma dostigao je svetsku slavu i postao simbol nemirnih i nezadovoljnih generacija američke omladine s kraja pedesetih godina XX veka. I danas, šezdeset godina posle smrti, njegov lik predstavlja svojevrsnu kulturnu ikonu, oličenje buntovnika, autsajdera i usamljenika i ima veliki broj obožavaoca širom sveta.

James Dean
James Dean
Biografske informacije
Rođenje	James Byron Dean (1931-02-08)8. 2. 1931. Marion, Indiana, SAD
Smrt	30. 9. 1955. (dob: 24) Cholame, Kalifornija, SAD
Pseudonim	Jimmy Dean
Opus
Djelatni period	1951-1955
Nagrade Najbolji glumac u dramskom filmu 1956 posthumno

Biografija

Džejms Bajron Din je rođen 8 februara 1931. godine u Merionu u Indijani. Kada je Džejms imao šest godina, zbog posla njegovog oca koji je bio zubni tehničar, porodica Din se seli u Kaliforniju. Samo nekoliko godina kasnije Dinova majka umire od raka, a njegov otac odlučuje da je za Džejmsa najbolje da živi kod rođaka na farmi u Ferimontu. Po završetku srednje škole 1949 godine Din se vraća u Kaliforniju gde najpre upisuje pravo na Santa Monika koledžu, ali ubrzo prelazi na "UCLA" gde studira dramu. Istovremeno pohađa i glumačku radionicu glumca Džejmsa Vajtmora i pokušava da ostvari neki značajniji uspeh kao glumac.

1951 godine definitivno napušta studije i po nagovoru Džejmsa Vajtmora seli se u Njujork kako bi se ozbiljnije posvetio svojoj glumačkoj karijeri. Počinje da radi na parkingu ispred "CBS" televizijskog studija kako bi se izdržavao. Njegov prvi profesionalni angažman bio je u reklami za "Pepsi kolu" , a dobija i nekoliko vrlo malih uloga u pozorištu i na filmu. Pojavljuje se i u nekoliko televizijskih šou programa koji su bili veoma popularni pedesetih godina XX veka. Uskoro dobija i svoju prvu pozorišnu ulogu na Brodveju u predstavi See the Jaguar i postaje član prestižne glumačke škole "Actors Studio" koju su u to vreme pohađali i Marlon Brando, Džuli Haris, Artur Kenedi i drugi poznati glumci tog vremena.

Spomenik u Šolamu

1954 godine dobija ulogu u pozorišnoj predstavi The Immoralist zahvaljujući kojoj ga reditelj Elija Kazan i filmski studio Vorner Braders angažuju za ulogu Kala Traska u filmskoj adaptaciji romana Džona Stajnbeka "Istočno od raja". Veoma brzo dobija ulogu u filmu Buntovnik bez razloga reditelja Nikolasa Reja, gde tumači lik problematičnog tinejdžera Džimija Starka pored Natali Vud i Sala Minea. Po završetku snimanja filma Istočno od raja Džejms Din, koji je bio pasionirani ljubitelj automobilskih trka, kupuje svoj prvi sportski automobil Porsche 356 Speedster i počinje da se takmiči na trkama. Bio je drugi u Palm Springsu marta 1955. godine, treći u Bekersfildu maja iste godine, a u Santa Moniki je morao da odustane zbog kvara na automobilu. Za vreme snimanja filma Buntovnik bez razloga Din kupuje automobil Porsche 550 Spyders (jedan od samo 90 proizvedenih te godine) koji je zvao "mala bitanga". Po dobijanju uloge naftnog bogataša u filmu Div u kome je glumio sa Elizabet Tejlor i Rokom Hadsonom odlazi u Teksas na snimanje i u tom periodu ne učestvuje u automobilskim trkama jer mu je to bilo zabranjeno filmskim ugovorom.

Po završetku snimanja filma Div, 30. septembra 1955. godine, Džejms Din kreće na trke u Salinasu i gine u saobraćajnoj nesreći u svojoj dvadeset četvrtoj godini. Nije doživeo premijere svojih filmova Buntovnik bez razloga i Div i jedini je glumac u istoriji Holivuda koji je dva puta posthumno bio nominovan za nagradu "Oskar".

Džejms Din je sahranjen na "Park" groblju u Ferimontu, a 1977. godine blizu mesta gde je poginuo u Šolamu (Kalifornija) podignut je spomenik ovom glumcu.

Filmografija

• "Fixed Bayonets" (1951)
• "Sailor Beware" (1952)
• "Has Anybody Seen My Gal?" (1952)
• "East of Eden" ("Istočno od raja", 1954)
• "Rebel Without a Cause" ("Buntovnik bez razloga", 1954)
• "Giant" ("Div", 1955)

Televizijske emisije

• Father Peyton's Family Theatre, "Hill Number One" (1. april, 1951)
• The Web, "Sleeping Dogs" (20. februar, 1952)
• Studio One, "Ten Thousand Horses Singing" (3. mart, 1952)
• Lux Video Theater, "The Foggy, Foggy Dew" (17. mart, 1952)
• Kraft Television Theater, "Prologue to Glory" (21. maj, 1952)
• Studio One, "Abraham Lincoln" (26. maj, 1952)
• Hallmark Hall of Fame, "Forgotten Children" (2. jun, 1952)
• The Kate Smith Show, "Hounds of Heaven" (15. januar, 1953)
• Treasury Men In Action, "The Case of the Watchful Dog" (29. januar, 1953)
• You Are There, "The Capture of Jesse James" (8. februar, 1953)
• Danger, "No Room" (14. april, 1953)
• Treasury Men In Action, "The Case of the Sawed-Off Shotgun" (16. april, 1953)
• Tales of Tomorrow, "The Evil Within" (1. maj, 1953)
• Campbell Soundstage, "Something For An Empty Briefcase" (17. jul, 1953)
• Studio One Summer Theater, "Sentence of Death" (17. avgust, 1953)
• Danger, "Death Is My Neighbor" (25. avgust, 1953)
• The Big Story, "Rex Newman, Reporter for the Globe and News" (11. septembar, 1953)
• Omnibus, "Glory In Flower" (4. oktobar, 1953)
• Kraft Television Theater, "Keep Our Honor Bright" (14. oktobar, 1953)
• Campbell Soundstage, "Life Sentence" (16. oktobar, 1953)
• Kraft Television Theater, "A Long Time Till Dawn" (11. novembar, 1953)
• Armstrong Circle Theater, "The Bells of Cockaigne" (17. novembar, 1953)
• Robert Montgomery Presents the Johnson's Wax Program, Harvest (23. novembar, 1953)
• Danger, "The Little Women" (30. mart, 1954)
• Philco TV Playhouse, "Run Like A Thief" (5. septembar, 1954)
• Danger, "Padlocks" (9. novembar, 1954)
• General Electric Theater, "I'm A Fool" (14. novembar, 1954)
• General Electric Theater, "The Dark, Dark Hour" (12. decembar, 1954)
• U.S. Steel Hour, "The Thief" (4. januar, 1955)
• Lux Video Theatre, "The Life of Emile Zola" (10. mart, 1955) - pojavio se u promotivnom intervjuu za film Istočno od raja koji je prikazan nakon emisije
• Schlitz Playhouse of Stars, "The Unlighted Road" (6. maj, 1955)

Pozorišne predstave

• "See the Jaguar" (1952)
• "The Metamorphosis" (1952)
• "The Scarecrow" (1953)
• "The Immoralist" (1954)
• "Women of Trachis" (1954)

Vanjske veze

James Dean na Wikimedijinoj ostavi

• Zvanična prezentacija Arhivirano 2007-08-28 na Wayback Machine-u
• Muzej u Ferimontu
• Biografija i foto-galerija Arhivirano 2007-09-27 na Wayback Machine-u