Hamdija Kreševljaković

Hamdija Kreševljaković bio je bosanskohercegovački i jugoslavenski historičar rođen 1888. godine u Sarajevu. Težište njegovih stručnih radova bila je historija Bosne i Hercegovine.

Hamdija Kreševljaković
Biografske informacije
Rođenje	Sarajevo, Austro-Ugarska
Smrt	9. 5. 1959. (70 godina) Sarajevo, FNRJ
Nacionalnost	Bošnjak
Djeca	sin: Muhamed Kreševljaković, unuci: Nihad Kreševljaković, Sead Kreševljaković
Obrazovanje
Zanimanje	historičar
Opus
Jezik	bosanski

Biografija

Školovanje

Kreševljakovići su porijeklom iz Kreševa. Tamo su imali prezime Šećinovac, a kada su se doselili u Sarajevo dobili su novo prezime po mjestu svoga porijekla.^[1] Hamdija Kreševljaković je rođen u Sarajevu 18. septembra 1888. godine u trgovačkoj porodici. U Sarajevu je završio početno mektebsko obrazovanje, osnovnu školu (ruždiju), zatim trgovačku, pa onda prešao u Učiteljsku školu koju je završio 1912.. Predavali su mu književnici Silvije Strahimir Kranjčević, Ljudovit Dvorniković i Josip Milaković. Stekao je diplomu nastavnika. Sa šesnaest godina počeo je objavljivati narodne pripovjetke i pjesme u časopisima.

Mladost

Nakon završene škole od 1. augusta 1912.^[2] bio je učitelj u osnovnim školama, radio je, potom, kao nastavnik u trgovačkoj školi. Nakon završenog državnog ispita, i kao profesor u Učiteljskoj školi. Od početka 1918. do 1919. godine, radio je kao učitelj u Vinkovcima. U školama predaje historiju, geografiju i pedagogiju.^[2] Suradnik Zemaljskog muzeja u Sarajevu, direktor i osnivač Instituta za istraživanje Balkana Karlo Patsch, potaknuo ga je na sakupljanje knjiga i djela bosanskih pisaca, koje objavljuje u naučnim časopisima, a kasnije i svoje samostalne naučne radove. Kreševljaković je trebao napisati knjigu Bosnisch-herzegowinische Schriftsteller (njem.: Bosanskohercegovački pisci), ali zbog rada u školi, napušta rad na institutu.^[2] 1912. godine objavio je zapaženo djelo Kratki pregled hrvatske knjige u Herceg-Bosni.Šablon:PIP IV Sakupljao je sudske isprave iz turskog vremena, deftere i fermane, te je u razgovorima sa suvremenicima tog vremana sakupljao informacije, koje je objavljivao u stručnim radovima. U istraživačkom radu putovao je Bosnom, ali i Austrougarskom, Njemačkom, Poljskom, Grčkom, Italijom, Francuskom, Holandijom, Danskom, Švedskom i Islandom. Monografijom Štamparije u Bosni za turskog vremena i prilogom Hasanaga Beširević-Pećki, objavljenih 1920. godine Kreševljaković prelazi iz književne historije na historijske teme.^[2]

Historijski rad

Na nagovor prijatelja iz djetinjstva Josipa Matasovića 1922. godine u časopisu Narodna starina, objavljuje prilog Iz bosanske trgovine XIX. stoljeća.^[3] Bavi se pručavanjem privrede u Bosni za vrijeme turske vladavine. Te teme će obrađivati i kasnije, pa 1927. godine objavljuje rad Sarajevska čaršija, njeni esnafi i obrti za osmanlijske uprave, koji je kasnije doradio i od 43 stranice, proširio na 260 stranica u knjizi Esnafi i obrti u starom Sarajevu.^[2]

Od 1916. godine radio je u muslimanskim prosvjetnim ustanovama, u "Darul- mualliminu", Okružnoj medresi, a profesor Gazi Husrev-begove medrese bio je od 1926. do 1945. godine, i neprocjenjivo mnogo doprinio stabiliziranju ove škole i njenom organiziranju u Kraljevini Jugoslaviji. U Gazi Husrev-begovoj medresi predavao je geografiju, historiju, filozofsku propedeutiku, pedagogiju i njemački jezik. Profesor Kreševljaković predavao je još i u Prvoj gimnaziji, zatim u Srednjoj ekonomskoj školi. Zapažen je i njegov angažman u Zavodu za zaštitu spomenika kulture Bosne i Hercegovine gdje je radio kao naučni saradnik sve do svoje smrti. Kreševljaković je godinama bio radni član društva "Narodna uzdanica", u kojem je zadugo bio biran u glavni odbor.

Hamdija Kreševljaković bio je jedan od najuglednijih profesora Gazi Husrev-begove medrese. Objavio je preko 350 radova iz oblasti historije, kulture, civilizacije, baštine Bosne i Hercegovne (naručito iz osmanskog doba). Jedan je od utemeljitelja savremenog pristupa u proučavanju historije Bosne i Hercegovine. Radovi iz te oblasti preporučili su ga za najvisa naučna zvanja.

Kreševljakovićevo cjelokupno djelo, budući usredsređeno na historiju Bosne i Hercegovine i njenu kulturu, civilizaciju, upravu, zanate, danas se zasigurno smatra najrelevantnijim historijskim štivom o Bosni i Hercegovini.

Pisao je o kapetanijema i mutteslimima u Bosni i Hercegovini, potom o esnafima (naročito sarajevskim i mostarskim), napisao je i brojne monografije o znamenitim bosanskim mjestima (npr. o Kulen Vakufu) i porodicama u kojima je opisao Ćengiće, Dženetiće, Moriće. Kad su posrijedi zanati, opisao je kazandžije, čizmedžije, sarače i druge.

Kreševljakovićev stil je osoben i primjetan, sa mnogo literarnih odlika u slikanju prošlih vremena.^[4] Hamdija Kreševljaković je izabran za dopisnog člana Jugoslavenske akademije znanosti i umjetnosti u Zagrebu 1938, a za redovnog člana Naučnog društva BiH 1952. Bio je prvi potpredsjednik Naučnog društva BiH.^[5] Odlikovan je Ordenom rada drugog reda.^[6] Ime Hamdije Kreševljakovića nose osnovne škole u Sarajevu, Kaknju i Gradačcu.^[7]

Bibliografija

• 1920. - Štamparije u Bosni za turskog vremena;
• 1922. - Iz bosanske trgovine XIX. stoljeća
• 1920. - Hasanaga Beširević-Pećki;
• 1927. - Sarajevska čaršija, njeni esnafi i obrti za osmanlijske uprave;
• 1937. - Sarajevo u doba okupacije Bosne 1878, Sarajevo;
• 1937. - Hamami (javna kupatila) u Bosni i Hercegovini 1462.-1916., 23. sv. biblioteke Centralnog higijenskog zavoda u Beogradu, Beograd;
• Esnafi i obrti u Bosni i Hercegovini (1463.-1878.) I. dio;
• 1951. - Esnafi i obrti u Bosni i Hercegovini II. dio: Mostar, Zagreb;
• 1953. - Stari bosanski gradovi ;
• 1954. - Kapetanije u Bosni i Hercegovini, Sarajevo;
• 1957. - Hanovi i Karavansaraji u Bosni i Hercegovini, Sarajevo;
• 1958. - Esnafi i obrti u starom Sarajevu, Sarajevo;
• 1980. - Kapetanije u Bosni i Hercegovini, Sarajevo;
• 1991. - Izabrana djela Hamdije Kreševljakovića objavljena su u četiri svezka;

Reference

1. Seid M. Traljić, Hamdija Kreševljaković, (18.IX 1890-9.VIII 1959), Historijski zbornik 13, Zagreb 1960, 337-340. Arhivirano 2016-03-05 na Wayback Machine-u
2. Arhivirano 2016-03-05 na Wayback Machine-u In memoriam Seida Traljića
3. Online verzija časopisa Narodna starina
4. „Његови текстови су били плод дубоког познавања традиције и породичних предања, која би без његове знатижеље и коришћења остала изгубљена и од слабих стручњака неупотребљена. Управо то даје трајну вредност његовим делима о историји градова, еснафа и заната, која су препуна малих појединости из свакодневног живота, обичаја и менталитета прошлих векова. Врло је ограничен број његових радова који би носили знак политичког интереса на себи, иако су неке биографије славних личности и историја великих догађаја објављиване поводом крупних јубилеја.“ Milorad Ekmečić, Крешевљаковић Хамдија, “Енциклопедија српске историографије (Приредили Сима Ћирковић и Раде Михаљчић)”, Knowledge, Beograd 1997, 453-454.
5. Radi ostvarivanja ciljeva i zadataka Naučnog društva, Predsjedništvo Narodne skupštine Bosne i Hercegovine je 19. juna 1952. donijelo Ukaz o imenovanju prvih članova Naučnog društva iz reda afirmiranih naučnika iz raznih naučnih oblasti – medicine, filologije, istoriografije, arheologije, etnologije, poljoprivrednih nauka, ukupno 15 članova. Za prve članove Naučnog društva imenovani su: dr. Vaso Butozan, dr. Vladimir Čavka, dr. Pavao Štern, Dimitrije Sergejevski, Hamdija Kreševljaković, dr. Risto Jeremić, dr. Branislav Đurđev, dr. ing. Nikola Zdanovski, Cvjetko Rihtman, dr. Nedo Zec, dr. Blagoje Kovačević, dr. ing. Dragomir Ćosić, Anto Babić, dr. Jovan Vuković, dr. Ernest Grin, „Osnivanje Naučnog društva Bosne i Hercegovine“, u: Spomenica. 60 godina ANU BiH 1951–2011, ANU BiH, Sarajevo 2011, 15-16.
6. Kreševljaković Hamdija (1888–1959), u: Spomenica. 60 godina ANU BiH 1951–2011, 209.
7. Sarajevo , Kakanj, Arhivirano 2016-06-29 na Wayback Machine-u Gradačac, ^{[mrtav link]}

Literatura

• Ivan Alilović, Kreševljaković Hamdija, “Ivan Alilović, Bibliografija hrvatskih pisaca Bosne i Hercegovine između dvaju ratova”, Ivan Alilović-Hrvatsko književno društvo sv. Ćirila i Metoda, Zagreb 1989., 118-120.
• Anto Babić, Hamdija Kreševljaković, Radovi ND BiH, Odjeljenje istorisko-filoloških nauka 13, 5 Sarajevo 1960, 5-9.
• Hamid Begić, Kreševljaković Hamdija, “Leksikon pisaca Jugoslavije III (K-LJ)”, MS, Beograd 1987., 425-426.
• Ismet Bušatlić, Vakufi i džamije u djelu Hamdije Kreševljakovića, Islamska misao XI/126, Sarajevo 1989., 16-17.
• Marija Divičić, Ostavština Hamdije Kreševljakovića (1888-1959); 1906-1960, GADAR BiH 31, Sarajevo 1991., 253-270.
• Dejan Đuričković, Hamdija Kreševljaković kao književni istoričar, Godišnjak 10, Sarajevo 1978., 233-251.
• Milorad Ekmečić, Kreševljaković Hamdija, “Enciklopedija srpske istoriografije (Priredili Sima Ćirković i Rade Mihaljčić)”, Knowledge, Beograd 1997., 453-454.
• Ignacije Gavran, Putovi i putokazi IV, Svjetlo riječi, Sarajevo 1991.
• Hadžem Hajdarević – Indira Kučuk-Sorguč, Hamdija Kreševljaković, “Desperadosi ili slavljenici (Na stećku stoljeća: Ličnosti i djela u bošnjačkoj kulturi XX stoljeća)”, Ljiljan 364, Sarajevo 2000., 42.
• Džemal Ibrahimović, Merhum Hamdija Kreševljaković, kao nastavnik Gazine medrese, “Bosanski pogledi. Nezavisni list Muslimana Bosne i Hercegovine u iseljeništvu 1960-1967, (Pretisak)”, Stamaco (Zürich), London 1984., 189-190.
• Hamdija Kapidžić, Hamdija Kreševljaković, Godišnjak Društva istoričara Bosne i Hercegovine 10, Sarajevo 1959, 413-418. Arhivirano 2020-11-27 na Wayback Machine-u
• Muhamed Kreševljaković, Korespondencija Hamdije Kreševljakovića, Islamska misao XI/126, Sarajevo 1989., 20-21.
• Enes Pelidija, Hamdija Kreševljaković o svojim uzorima, prijateljima i saradnicima, Historijski zbornik 10, Banja Luka 1989., 189-193.
• Enes Pelidija, Hamdija Kreševljaković o svojim uzorima, prijateljima i saradnicima, Islamska misao XII/139, Sarajevo 1990., 65-67.
• Avdo Sućeska, Hamdija Kreševljaković - jedan od pionira bosansko-hercegovačke istoriografije osmansko-turskog perioda, (Uz stogodišnjicu rođenja), Pregled LXXIX/4-5, Sarajevo 1989., 401-411.
• Avdo Sućeska, Djelo Hamdije Kreševljakovića, “Hamdija Kreševljaković, Izabrana djela I, (priredili Avdo Sućeska i Enes Pelidija)”, Veselin Masleša, Biblioteka Kulturno nasljeđe, Sarajevo 1991., 7-16.
• Avdo Sućeska – Enes Pelidija, Napomena priređivača, “Hamdija Kreševljaković, Izabrana djela I, (priredili Avdo Sućeska i Enes Pelidija)”, Veselin Masleša, Biblioteka Kulturno nasljeđe, Sarajevo 1991., 5-6.
• Smail Tihić, Kreševljaković Hamdija, “Likovna enciklopedija Jugoslavije, 2 (K-Ren)”, JLZ Miroslav Krleža, Zagreb 1987., 130.
• Mahmud Traljić, Profesor Hamdija Kreševljaković (Povodom 20-godišnjice smrti), Takvim za 1979., Sarajevo 1978., 349-353.
• Mahmud Traljić, Prof. Hamdija Kreševljaković, Glasnik VIS-a u SFRJ XLII/5, Sarajevo 1979., 493-497.
• Mahmud Traljić, Hamdija Kreševljaković kao vjernik i pedagog, Islamska misao XI/126, Sarajevo 1989., 21-24.
• Mahmud Traljić, Bibliografija radova Hamdije Kreševljakovića i prilog bibliografiji radova o Hamdiji Kreševljakoviću, “Hamdija Kreševljaković, Izabrana djela IV, (priredili Avdo Sućeska i Enes Pelidija)”, Veselin Masleša, Biblioteka Kulturno nasljeđe, Sarajevo 1991., 297-328.
• Mahmud Traljić, Hamdija Kreševljaković, “Mahmud Traljić, Istaknuti Bošnjaci”, Međunarodna zajednica za pomoć muslimanima Bosne i Hercegovine, Zagreb 1994., 83-90.
• Mahmud Traljić, Hamdija Kreševljaković (1888-1959), “Mahmud Traljić, Istaknuti Bošnjaci”, Drugo dopunjeno izdanje, RIZ u BiH, Izdavačka djelatnost El-Kalem, Sarajevo 1998., 168-177.
• Mahmud Traljić, Hamdija Kreševljaković – iskreni praktični vjernik, Takvim za 2001., Sarajevo 2000., 143-146.
• Seid M. Traljic, Hamdija Kreševljaković, (18.IX 1890-9.VIII 1959), Historijski zbornik 13, Zagreb 1960, 337-340.
• Behija Zlatar, Sarajevo u djelima Hamdije Kreševljakovića, Islamska misao XI/126, Sarajevo 1989., 13-16.
• ... Hamdija Kreševljaković, u: Spomenica ND BiH i ANUBiH 1951-1976, Sarajevo 1976, 117-118.
• ... Hamdija Kreševljaković (1888.-1959), “Gazi Husrev-begova medresa u Sarajevu. 450 generacija”, Gazi Husrev-begova medresa, Sarajevo 2000., 59.
• ... Kreševljaković Hamdija, “Opća enciklopedija Jugoslovenskog Leksikografskog zavoda, 4 (Iz-Kzy)”, JLZ, Zagreb 1978., 617.
• ... Kreševljaković Hamdija, (Mali leksikon), “Bosanski pogledi. Nezavisni list Muslimana Bosne i Hercegovine u iseljeništvu 1960-1967, (Pretisak)”, Stamaco (Zurich), London 1984., 183-184.
• ... Kreševljaković Hamdija (1888–1959), u: Spomenica. 60 godina ANU BiH 1951-2011, ANU BiH, Sarajevo 2011, 208-209.
• ... Ostavština Akademika Hamdije Kreševljakovića, (Vijesti iz domovine), “Bosanski pogledi. Nezavisni list Muslimana Bosne i Hercegovine u iseljeništvu 1960-1967, (Pretisak)”, Stamaco (Zurich), London 1984., 44.

Vanjske veze

• „Akademik Hamdija Kreševljaković i profesor hadži Mehmed-efendija Handžić: tri značajne godišnjice”.