Remove ads
Gluvoća ili gluhoća predstavlja zdravstveni poremećaj koji se ogleda u delimičnoj ili potpunoj nemogućnosti slušnog sistema da prenosi nadražaje.[5] Gluvoća može biti uzrokovana naslednim faktorima, povredama ili raznim oboljenjima.[6] Gubitak sluha se može javiti u jednom ili oba uva.[2] Ukoliko se kod ljudi javi u ranom životnom dobu, može uticati na sposobnost učenja jezika, pa se takve osobe nazivaju gluvonemima i obično zahtevaju poseban tretman.[7] Kod nekih ljudi, posebno starijih osoba, gubitak sluha može da dovede do usamljenosti.[2] Gubitak sluha može da bude privremen ili permanentan. Gluva osoba može malo da čuje ili da uopšte ne čuje.[2]
 | Ovaj članak ili jedan njegov dio nije preveden ili je samo djelimično preveden. Ako smatrate da ste sposobni prevesti ga, pogledajte kako uređivati članak, kliknite na link uredi i prevedite ga vodeći računa o standardima Wikipedije i srpskohrvatskog jezika. |
| Gluvoća | |
|---|---|
| Sinonimi | Teškoće sa sluhom; anakuza je totalna gluvoća[1] |
 | |
| Međunarodni simbol za gluvoću | |
| Specijalnost | Otorinolaringologija, audiologija |
| Komplikacije | Usamljenost[2] |
| Tipovi | Provodni, senzorno-neuralni, mešoviti[3] |
| Uzroci | Genetika, starenje, izlaganje buci, neke infekcije, porođajne komplikacije, trauma na uhu, pojedini lekovi ili toksini[2] |
| Prevencija | Imunizacija, odgovarajuća pažnja tokom trudnoće, izbegavanje jake buke, izbegavanje pojedinih lekova[2] |
| Lečenje | Slušni aparat, znakovni jezik, kohlearni implanti, titlovanje[2] |
| Frekvencija | 1,33 milijardi / 18,5% (2015)[4] |
| Klasifikacija i eksterni resursi | |
Gubitak sluha može biti uzrokovan brojnim faktorima, uključujući: genetiku, starenje, izlaganje buci, neke infekcije, porođajne probleme, povrede uva, i usled dejstva pojedinih lekova ili toksina.[2] Česta stanja koja rezultiraju gubitkom sluha su hronične infekcije uva.[2] Pojedine infekcije tokom trudnoće, kao što su sifilis i rubeola, mogu da uzrokuju gubitak sluha kod deteta.[2] Gubitak sluha se dijagnozira kad se testiranjem sluha utvrdi da osoba ne može da čuje 25 decibela na bar jednom uvu.[2] Testiranje lošeg sluha se preporučuje za svu novorođenčad.[7] Gubitak sluha može se kategorisati kao blag, umeren, umereno ozbiljan, težak ili dubok.[2] Postoje tri glavna tipa gubitka sluha: provodni gubitak sluha, senzorno-neuralni, i mešoviti gubitak sluha.[3]
Oko polovine gubitaka sluha na globalnom nivou može se sprečiti putem mera javnog zdravlja.[2] Takve prakse obuhvataju imunizaciju, odgovarajuću pažnju tokom trudnoće, izbegavanje jake buke, i izbegavanje pojedinih lekova.[2] Svetska zdravstvena organizacija preporučuje da mlade osobe ograniče upotrebu ličnih audio plejera na jedan sat dnevno u nastojanju da se ograniči izlaganje buci.[8] Rana identifikacija i podrška su posebno važni kod dece.[2] Za mnoge su korisni slušni aparati, znakovni jezik, kohlearni implanti i titlovanje.[2] Čitanje usana je još jedna korisna veština da se razvije.[2] Međutim, pristup slušnim pomagalima je ograničen u mnogim područjima sveta.[2]
Do 2013. godine gubitak sluha je uticao na oko 1,1 milijardu ljudi u nekoj meri.[9] To izaziva invalidnost kod 5% (360 do 538 miliona) i umerenu do teške invalidnosti kod 124 miliona ljudi.[2][10][11] Od onih sa umerenom do teške invalidnosti 108 miliona živi u zemljama sa niskim i srednjim prihodima.[10] Od onih sa gubitkom sluha, proces je započeo tokom detinjstva kod 65 miliona ljudi.[12] Oni koji koriste znakovni jezik i koji su članovi kulture gluvih vide sebe kao različite, pre nego bolesne osobe.[13] Većina članova kulture gluvih se protivi pokušajima da se izleči gluvoća[14][15][16] i deo ove zajednice gleda na kohlearne implante sa zabrinutošću, jer imaju potencijal da eliminišu njihovu kulturu.[17] Pojam oštećenja sluha često se negativno posmatra, jer naglašava ono što ljudi ne mogu da čine.[13]
Remove ads
Medicinski izraz za gluvoću je (iz latinskog jezika). Ako se kod ljudi javi u ranom životnom dobu, može uticati na sposobnost učenja jezika, pa se takve osobe nazivaju gluvonemima i obično zahtevaju poseban tretman. Međutim, ako se javi u kasnijem dobu nakon prirodnog učenja govora, naziva se postlingvalna ili kasna gluvoća.
Oko 98% osoba koje se smatraju potpuno gluvim imaju takozvane ostatke sluha. Stoga se pojam „gluvoća“ izjednačava s pojmovima nagluvost velikog stepena, veliko oštećenje sluha, ostatak sluha i slično. Radi se o ograničenom obimu sluha, pri kojem se zvuk akustično ne može detektirati, ili samo pomoću sredstava (aparata) za poboljšavanje sluha kao što su takozvani kohlearni implantati. Ipak, može li se pomoću ovih sredstava razumeti govor ili ne, stvar je svakog pojedinca.
Pojam gluvonem, za osobe koje imaju problem sa sluhom, smatraju diskriminišućim, jer u mnogim svetskim jezicima sadrži određene negativne konotacije kojima se gluve osobe predstavljaju „glupim“ ili „nesposobnim“ za život. Gluve osobe mogućnost govora smatraju manje važnom mogućnošću komunikacije. Ipak one mogu komunicirati s okolinom bilo pomoću znakovnog jezika ili običnim govorom. Oralizam je učenje gluve i nagluve dece o komunikaciji zasnovano isključivo na jeziku, pri kojem se ona uče da u komunikaciji ne koriste znakovni jezik već se služe pretežno čitanjem s usana i sličnim tehnikama.
Remove ads
Prema Međunarodnoj klasifikaciji bolesti (MKB 10), gluvoća i nagluvost se svrstava u odeljke H90 i H91 zajedno sa srodnim poteškoćama u grupu Gubitak sluha. Gluvoća se može posmatrati i na druge načine, kao oštećenja i smanjenja rada organa za sluh. Tako se na primer „centralnom gluhoćom“ naziva pojava kada su slušni organi neoštećeni i funkcionalni, ali se u mozgu ne mogu obraditi informacije i podražaji koje dolaze iz uva. Zbog tih poremećaja, moge se izdvojiti poremećaji koji se uopšteno nazivaju psihogena gluvoća, a koja se u MKB10 svrstava u psihičke poremećaje u poglavlju F.
Što se tiče gluvoće (lat. ), ona se deli na potpunu gluvoću za sve zvučne nadražaje te gluvoću sa još uvek prisutnom percepcijom za određene tonove. Fizički definisan obim gluvoće po pravilu se određuje audiometrijskim postupcima, čiji se krajnji rezultat predstavlja audiogramom. Na njemu se može odrediti stepen nedostatka sluha. Stečena gluvoća (npr. oštećenja unutrašnjeg uva) može biti izazvana meningokokama (meningitis), encefalitisom, šarlahom, tuberkulozom, osteomielitisom, oboljenjima unutrašnjeg uha, otosklerozom, barotraumama i mnogim drugim.
Urođena gluvoća može nastati bilo prenatalno putem rubeolne embriopatije, nekompatibilnosti faktora sa kernikterusom (bilirubinskom encefalopatijom), nasleđenim osobinama (pretežno autosomalno-recesivnim) kao i određenim sindromima. Poznati sindromi koji izazivaju gluvoću su, između ostalih, Ušerov sindrom (ograničenje vidnog polja) ili Vardenburgov sindrom (anomalija pigmenta u koži, kosi ili očima, što se na primer ogleda u različitim bojama šarenice). Ostali sindromi su Alportov, Jervel-Lange-Nilsenov, Kokejnov i Pendredov sindrom.
Remove ads
Dijagnoza gluvoće se vrši pomoću posebnih slušnih testova. Kod dojenčadi i male dece ranije su se koristili akustični davači signala, čiji signali bi se odbijali od bubne opne u uvu i izazivali refleks. Ako bi refleks izostao, sumnjalo bi se na nedostatak sluha.[18] Međutim, ova metoda je imala znatne suštinske nedostatke i davala je vrlo netačne podatke, pa je danas neprikladna za dijagnostiku oštećenja sluha kod male dece. Današnji standard kod novorođenčadi i osoba koje nisu u mogućnosti da se izraze (da daju povratne informacije) svoje probleme su i metode, te razne audiogramske metode u zavisnosti od starosti pacijenta.
Postoji niz poremećaja koje treba razlikovati od gluvoće, na primer:
- svjesna volja da se „ne čuje“
- nagluvost ()
- nemost, afazija (nemogućnost govora)
- poteškoće u razvoju govora
- autizam
- poteškoće u razvoju (psihička retardacija)
- shizofrenija
- sindromi straha sa alogijom
- poremećaji pažnje i slično.
Ovi poremećaji se od gluhove mogu razlikovati (diferencirati) drugim pokazateljima poput socijalnog ponašanja, komunikacije i sposobnosti i načina govora.
Remove ads
Govor
Kao specifični jezik gluvih osoba tradicionalno se smatra znakovni jezik područja u kojem žive, a koji se razvija tamo gde se susreću dve ili više gluvih osoba. Osobe kojima je znakovni jezik ujedno i maternji jezik, uvek razmišljaju na tom jeziku. Znakovni jezik takođe koriste i osobe sa normalnim sluhom, i ne samo u komunikaciji sa gluvim već i između sebe, na primjer rođaci i prijatelji gluvih osoba, prevodioci znakovnog jezika, pedagozi i uopšteno osobe koje zanima znakovni jezik. Znakovni jezik takođe između sebe koriste i severnoamerički Indijanci i australijski Aboridžini. I tih razloga i zbog svoje specifičnosti, znakovni jezici su od velikog interesa za lingviste.
Znakovni jezici su potpuni jezici, koji imaju sve osobine govornog jezika. Oni poseduju vlastitu gramatiku, pri čemu prostor ispred tela osobe koja ga govori igra izuzetno veliku ulogu. Svaki znak ovog jezika može se fonološki razložiti na foneme, koji obuhvataju četiri parametra: konfiguraciju ruke, njenu orijentaciju, pokret i položaj. Osim toga, držanje tela, dinamika pokreta, mimika a ponekad i pokreti usana igraju dodatnu ulogu pri sporazumijevanju.
Znakovni jezik nije univerzalan. Oni mogu biti potpuno nerazumljivi između zajednica iz različitih područja. Usvojena je konvencija da se znakovni jezik u svakoj zemlji označava zasebnom skraćenicom (npr. za Severnu Ameriku, za Francusku, za Nemačku, za Austriju, za zemlje bivše Jugoslavije itd). Razvoj znakovnih jezika dešava se nezavisno od govornog jezika nekog područja.
Obrazovanje
Gluvoća koja se javi u ranom detinjstvu znatno utiče na mogućnost učenja govora, jer oko 90% gluve dece ima roditelje koji mogu čuti i nemaju znanje znakovnog jezika. Njihov odgoj i školsko obrazovanje su najčešće jednojezični, usmereni na jezik te zemlje kao i na usmeni način, a vrlo često se znakovni jezik zaobilazi ili potiskuje.
Remove ads
Transplantacija matičnih ćelija i genska terapija
Jedna studija iz 2005. godine je uspešno ostvarila ponovni rast kohleaskih ćelija kod zamoraca.[19] Međutim, ponovni rast kohleanskih ćelija ne podrazumeva restoraciju slušne senzitivnosti, jer senzorne ćelije mogu ili ne moraju da uspostave veze sa neuronima koji prenose signale od ćelija dlačica do mozga. Studija iz 2008. godine je pokazala da genska terapija kojim se deluje na Atoh1 može da uzrokuje rast ćelija dlake i da privuče neuronske procese u embrionskim miševima. Deo naučne zajednice se nada da će sličan tretman jednog dana moći da poboljša gubitak sluha kod ljudi.[20]
Nedavna istraživanja, objavljena 2012. godine ostvarila su rast kohleaskih nervnih ćelija, što je dovelo do poboljšanja sluha kod skočimiševa,[21] koristeći matične ćelije. Takođe je objavljeno tokom 2013. godine da dolazi do ponovnog rasta ćelija dlake u pužu kod gluvih odraslih miševa pri primeni lekova, što dovodi do poboljšanja sluha.[22] Fondacija za slušno zdravlje u SAD započela je projekat pod nazivom „Projekat restauracije sluha”.[23] Isto tako organizacija „Delovanje na gubitak sluha” u UK je usredsređena na obnavljanje sluha.[24]
Istraživači su izvestili 2015. godine da su genetički gluvi miševi koji su bili tretirani sa TMC1 genskom terapijom delimično povratili svoje čulo sluha.[25][26] Godine 2017, dodatne studije su sprovedene s ciljem tretiranja sindroma Ušera[27] i ustanovljeno je da rekombinatni adeno-asocirani virus nadmašuje starije vektore.[28][29]
Sluh
Pored istraživačkih studija usmerenih na poboljšanje sluha, kao što su one gore navedene, istraživačke studije na gluvima su takođe sprovedene kako bi se bolje razumeo sluh. Pajdžil i Švarc (2005) su sproveli svoju studiju na gluvima koji su ogluveli kasnije u životu i stoga su koristili kohleanske implante da bi čuli. Oni su otkrili dodatne dokaze da brzina kodiranja tona, sistem koji kodira informacije o frekvencijama putem brzine kojom neuroni šalju signale u sluhovni sistem, naročito za niže frekvencije, jer su one kodirane frekvencijama kojima se neuroni aktiviraju iz bazilarne membrane u sinhronom maniru. Njihovi rezultati su pokazali da su subjekti mogli da identifikuju različite tonove koji su bili proporcionalni frekvenciji stimulisanoj jednim elektrodom. Niže frekvencije su detektovane kada je bazilarna membrana bila stimulisana, što pruža dodatne dokaze za kodiranje brzine.[30]
Remove ads
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads