Donatizam

Donatizam je bio rigorozni pokret u ranohrišćanskoj afričkoj Crkvi 4. veka, osuđen kao raskolnički. Nazvan je po berberskom hrišćaninu Donatu (lat: Donatus Magnus) koji je smatrao da crkva mora biti crkva svetaca a ne grešnika i da svete tajne koje su počinili traditori (izdajnici), sveštenici koji su za vreme progona predavali svete spise vlastima ili su prokazivali druge hrišćane, nisu važeće.^[1] Samo tajne izvršene od sveštenika sa moralnim ili svetim integritetom jesu dejstvujuće.

Sveti Avgustin raspravlja sa donatovcima.

Do sukoba je došlo oko 311. godine kada je novi episkop Kartagine Cecilijan rukopoložen uz učešće Feliksa iz Aptunge, bivšeg traditora. Njegovi protivnici su postavili svog episkopa Marjorina, koga je nasledio Donat, po kome je raskol dobio ime^[1]. 313. godine je komisija, koju je imenovao Papa Miltijad, presudila protiv donatista. Car Konstantin takođe proglašava validnim izbor Cecilijanov i interveniše protiv donatista. Sam Donat je bio izopšten, nakon čega su donatisti proglašeni jereticima a njihove crkve zatvorene. Međutim, oni su nastavili da postoje, smatrajući sebe istinskom i neokaljanom crkvom, jedinom validnom da vrši svete tajne. U samoj kartaginskoj crkvi je došlo do raskola, postojala su dva epikopa i dve pastve. Donatisti su imali jako uporište u severnoj Africi, dok je katolička strana imala u Rimu. Van Afrike su priznavali biskupa Cecilijana, predstavnika umerenih, a rimsku partiju su smatrali raskolničkom, koja se odvojila od crkve. Donatisti su se obratili za posredništvo rimskom caru Konstantinu Velikom koji je sazvao sabor u Arlu 314. godine na kome su donatisti osuđeni. Sin Konstantina Velikog, Konstans, preuzeo je protiv njih oštre mere. On je zatvorio njihove crkve i prognao Donata Velikog. Za vreme vladavine Julijana, donatisti su ponovo otvorili svoje crkve, a njihovi episkopi se vratili iz progonstva. Za vreme narednih careva protiv donatista su ponovo izdati strogi zakoni. Rimske vlasti su preduzimali represivne mere protiv njih, pogotovo nakon njihovog povezivanja sa buntovnim seljacima koji su sebe nazivali agonistici ("vojnici (Hrista)") i zalagali se za ukidanje svojine, ropstva i dugova.^[2].

Bili su prilično jaki u vreme svetog Avgustina, koji je istupao protiv njih krajem 4. veka. Godine 405. sabor u Kartagini je tražio od cara Honorija da donese protiv donatista krivične zakone, nakon čega su ponovo počele represije. Godine 409. Honorije je izdao ukaz o verskoj toleranciji, ali pod uticajem rimske crkve ga je ubrzo ukinuo. Godine 411. održan je u Kartagini sabor na kome je učestvovalo 286 pravoslavnih i 280 donatskih episkopa. Nakon tri dana raspravljanja, carev opunomoćenik je objavio da su donatisti pobeđeni. Godine 414. oni su lišeni građanskih prava, a 415. godine im je pod pretnjom smrtne kazne zabranjeno da se okupljaju na bogosluženja. I pored svega, održali su se kao zajednica još nekoliko narednih vekova. Nestaju tek sa arapskim osvajanjima Afrike u 7. i 8. veku^[1].

Izvori

1. "Donatism." Cross, F. L., ed. The Oxford dictionary of the Christian church. New York: Oxford University Press. 2005
2. "Circumcellions." Cross, F. L., ed. The Oxford dictionary of the Christian church. New York: Oxford University Press. 2005

Vanjske veze

• Donatists (Catholic Encyclopedia)
• Donatus & the Donatist Schism Arhivirano 2007-09-27 na Wayback Machine-u (earlychurch.org)
• Letter of Petilian of Cirta Arhivirano 2020-02-10 na Wayback Machine-u (pismo Petilija, donatskog episkopa Cirte)