Događaj na Gadir-Humu

Događaj na Gadir-Humu (arap. i perz. واقعه غدیر خم) odigrao se u februaru 632. godine kod bare Gadir-Hum, nedaleko od drevnog arabijskog grada Rabiga. Tada je, između ostalog, islamski poslanik Muhamed rekao: "Kome sam ja mavla, Ali je mavla". Šijiti vjeruju da je ovim imenovan Muhamedov nasljednik. Većina muslimana prihvaća historijsku točnost događaja, ali ne smatraju svi da se radilo o proglašenju nasljednika. Godišnjica ovog događaja obilježava se 18. zul-hidždžeta po islamskom kalendaru (prvenstveno od strane šijita) i taj dan se naziva Eid al-Gadir (Bajram al-Gadir).

Alijeva investitura na Gadir-Humu (ilhanidska ilustracija iz 1308)

Pozadina

Glavni članak: Oproštajna propovijed

Desete godine nakon preseljenja iz Meke u Medinu, u mjesecu zul-kade (podudara se s februarom 632. godine), Muhamed je krenuo iz Medine prema Meki praćen hiljadama sljedbenika. Obavio je hadždž samo jednom, nekoliko mjeseci prije svoje smrti. Budući da je hadždž obavio u posljednjoj godini svog života, obavio je i oproštajni govor. Kada je čuo za odlazak Muhameda na hadždž, Ali je bio u Jemenu, obavljajući misionarske poslove, te se zaputio prema Meki kako bi stigao do Muhameda prije nego počnu obredi hadždža. Po završetku obreda, Muhamed je napustio Meku i krenuo prema Medini.^[1]

Objavljivanje ajeta oporuke/vijesti

U četvrtak, 18. zul-hidždžeta (19. mart), muslimani su stigli na Gadir-Hum. U tom historijskom trenutku objavljen je sljedeći ajet:

O Poslaniče, kazuj ono što ti se objavljuje od Gospodara tvoga – ako ne učiniš, onda nisi dostavio poslanicu Njegovu – a Alah će te od ljudi štititi. Alah doista neće ukazati na Pravi put narodu koji neće da vjeruje.

– 5:67

Prema ovom ajetu, Muhamed je bio obavezan da dostavi važnu poruku. Ajet objašnjava važnost poruke naglašavajući da ukoliko ne bude prenesena, misija neće biti dovršena. Nakon objavljivanja ajeta, Muhamed naređuje karavani da stane, da se vrate oni koji su otišli ispred i da se sačekaju oni koji tek pristižu.^[2] Suniti s druge strane smatraju da ovaj ajet nije objavljen na Gadir-Humu, niti da se radi o ajetu koji govori o nasljeđivanju, nego je to univerzalna naredba Božija da nijedna poruka ne smije ostati skrivena iz straha od ljudi.^[3]

Propovijed s Gadira

Tokom vrućeg dana, oko 110 hiljada ljudi se nalazilo se kod bare Gadir-Hum. Muhamed je naredio da se napravi platforma od devinih sedla. Nakon klanjanja podne-namaza, Muhamed je održao dug govor poznat kao "Propovijed s Gadira" (arap. ). Recitirao je brojne kuranske ajete, podsjetio ljude na njihova djela i upozorio ih na budućnost. Nakon što je podigao Alijevu ruku izgovorio je poznatu rečenicu:^[4]

Kome sam ja mavla, Ali mu je mavla

Kad su to čuli Abu Bakr i Omar, prišli su Aliju i rekli: "O sine Abu Talibov, postao si vladar svakog vjernika i vjernice, čestitamo".^[5]

Objava ajeta Ikmal al-Din

Prema djelu Al-Gadir šijitskog učenjaka Abdula Huseina Aminija, čim je Muhamed završio govor objavljen je sljedeći ajet Kurana:^[6]

Sada sam vam vjeru vašu usavršio i blagodat Svoju prema vama upotpunio i zadovoljan sam da vam islam bude vjera.

– 5:3

Suniti vjeruju da je ovaj ajet objavljen tokom oproštajnog hadždža, na Dan Arefata, devetog dana mjeseca zul-hidždžeta.^[7]

Prisega

Nakon što je Muhamed sišao sa improviziranog podija, dao je naredbu da se razapne šator gdje će Ali sjediti i uzimati prisege od muslimana. Hiljade ljudi, grupa po grupa (uključujući žene), išli su njemu, pozdravljali ga i čestitali mu kao Amir al-Mu'mininu, Zapovjedniku vjernika. Omar je bio prvi koji je čestitao.^[8]

Prenosioci događaja

Događaj se spominje i u šijitskim i u sunitskim tradicionalnim izvorima, s tim da se suniti ne slažu sa interpretacijom hadisa. Prenosioci hadisa s Gadir-Huma su brojni, uključujući:

• Ahl al-bajt (Fatima, Ali, Hasan, Husein)
• 110 ashaba: Omar, Osman, Aiša, Abu Hurajra, Abu Zar, Salman al-Farisi, Amar ibn Jasir, Zubejr ibn Avam, Džabir ibn Abdulah i drugi koji su prisustvovali događaju
• 83 tabi'ina: Salim ibn Abdulah, Omar II, Tavus ibn Kajsan i dr.
• 360 sunitskih učenjaka od 8. do 10. vijeka: Abu Abdulah Muhamed ibn Idris al-Šafi (osnivač šafijske pravne škole), Ahmed ibn Hanbel (osnivač hanbelijske pravne škole), Nesai, Ibn al-Magazili, Ahmed ibn Abdulah, Ahmed ibn Rabih, itd.
• šijitski učenjaci hadisa: Muhamed ibn Jakub al-Kulejni, Ibn Babavajh, al-Šejh al-Mufid, Šarif al-Murteza, itd.

Hadis se smatra hasenom (dobrim), a neki ga smatraju sahihom (vjerodostojnim). Svi šijitski učenjaci i određeni sunitski smatraju ga mutevatirom tj. višestruko pouzdano prenesenim hadisom. Iranski šijitski učenjak Abdul Husein Amini sakupio je sve zabilješke o događaju na Gadir-Humu u sunitskim izvorima i elaborirao ih u 11 tomova svoga djela Al-Gadir.

Posljedice

Nakon smrti Muhameda, okupljeni u Sakifi izabrali su Abu Bakra za Muhamedovog nasljednika i prvog od Rašiduna. Ovaj izbor bio je temelj rasprave među određenim muslimanima koji su vjerovali da je Ali imenovan nasljednikom, što je naposljetku dovelo do neslaganja odnosno podjele na šijite i sunite.

Bajram al-Gadir

Šijiti ovaj blagdan proslavljaju kao dan proglašenja Alija za nasljednika.^[4] Preporučene prakse za obilježavanje ovog praznika su post, gusul (obredno pranje), recitiranje nudbe (dova oplakivanja), te međusobno čašćenje vjernika hranom. To je i javni praznik u indijskoj saveznoj državi Telangani.

Reference

1. Al-Shaykh Al-Mufid, Muhammad. Irshad. Qom: Maktaba Basirati. str. 91.
   Shaykh Tabarsi, Ahmad ibn Ali. al-Ihtijaj. 1. Mashhad: Nashr al-Murtaza. str. 56.
2. Al-Shahrastani (1984). Kitab al–Milal wa al-Nihal. London: Kegan Paul. str. 139–140.
   Tafsir ibn Abi Hatim Vol. 4 str. 1172 Hadith br. 6609
3. Tafsir Ibn Kathir
4. Veccia Vaglieri, Laura. "Ghadīr Khumm". Encyclopædia of Islam, Second Edition.
   Dakake, Maria Massi (2007). The charismatic community : Shiʻite identity in early Islam. Albany: State University of New York Press. str. 34–37. ISBN 0791480348
5. Tahir-ul-Qadri, Muhammad (2005). The Ghadir Declaration. Tehreek-e-Minhaj-ul-Quran. str. 26. ISBN 9693205138
   Dhahabi, Shams al-Din. Siyar A'lam Al-Nubala'i. Dar Al-Hadith. str. 623–624.
   Al-Manaaw, Abdur Raoof. Fayd Al-Qadeer. Dar al-Hadith. str. 217.
6. al-Bahrani, Seyyed Hashim. Al-Burhan Fi Tafsir al-Quran. 1. str. 434–437.
   Makarem Shirazi, Naser. Tafsir Nemooneh. 4. str. 263–271.
   Sobhani, Ja'far. Al-Iman va al-Kofr fi al-Ketab va al-Sunnah. 1. str. 244.
7. Tafsir Ibn Kathir
8. Ahmad ibn Hanbal, Ahmad. Musnad Ahmad ibn Hanbal. 4. Beirut: Dar al-Ihya al-Torath al-Arabia. str. 281.
   Amini, Abdul Hosein. Al-Ghadir. 1. Qom: Dar al-Kotob al-Islamia. str. 9–30.

Literatura

• () Wensinck, A. J.; Crone, P. (1991). „Mawlā”. u: Bosworth, C. E.; Donzel, E.; Heinrichs, W. P.; Pellat, Ch.. Mahk – Mid. Encyclopaedia of Islam. 6 (N. izd.). Leiden: E. J. Brill. str. 874-882. ISBN 9789004081123. OCLC 5862806303.