From Wikipedia, the free encyclopedia
Arapska liga (arapski: الجامعة العربية al-Jāmiʻa al-ʻArabiyya) je regionalna organizacija arapskih zemalja u i oko severne Afrike, Roga Afrike i jugozapadne Azije. Osnovana je u Kairu 22. marta 1945. godine, i tada ju je činilo šest članova: Egipat, Irak, Transjordan (preimenovan u Jordan 1949. godine), Liban, Saudijska Arabija i Sirija.Jemen je postao član lige 5. maja 1945. godine. Danas se Liga sastoji iz 22 člana, mada je učešće Sirije suspendovano od novembra 2011. godine kao posledica represije vlade tokom građanskog rata u Siriji.[1]
 (Zastava Arapske lige) | |
.svg) | |
| Nastanak | 22. mart 1945. (Aleksandrijski protokol) |
| Službeni jezik | arapski jezik |
| Članice od 20. novembra 1993. | Alžir, Bahrein, Džibuti, Egipat, UAE, Irak, Jordan, Jemen, Kuvajt, Komori, Liban, Libija, Mauritanija, Maroko, Oman, Palestinska Narodna Samouprava, Katar, Saudijska Arabija, Somalija, Sudan, Sirija, Tunis. |
| Sedište | Kairo (Tunis od 1979. do 1989.) |
| Stanovništvo | 339.510.535 (2011) |
| Parlament | - sedište: Kairo - gen. sekretar: Ahmed Abul Gejt |
Glavni cilj Lige jeste "približavanje odnosa među zemljama članicama i koordinacija međusobne saradnje, čuvanje njihove nezavisnosti i suvereniteta, kao i diskutovanje poslova i interesa arapskih zemalja na opšti način“.[2]
Kroz institucije kao što su Edukativna, kulturna i naučna organizacija Arapske Lige (ALECSO) i Savet arapskog ekonomskog jedinstva (CAEU), Arapska liga pruža političke, ekonomske, kulturne, naučne i socijalne programe osmišljene radi promocije interesa Arapskog sveta.[3][4] igra funkciju foruma za zemlje članice radi koordinacije pozicija njihovih politika, razmatranja stvari od opšteg značaja, smirivanja arapskih nesuglasica, i ograničavanja konflikta kao što je libanska kriza 1958. godine. Liga služi kao platforma za skiciranje i zaključivanje mnogih važnih dokumenata koji promovišu ekonomsku integraciju. Primer za to jeste Povelja o zajedničkoj arapskoj ekonomskoj akciji koja izlaže principe privrednih aktivnosti u regionu.
Svaka zemlja članica ima pravo na samo jedan glas u Savetu Lige, a odluke su važeće samo za države koje su direktno glasale za određene predloge. Svrhe Lige 1945. godine su bile osnaživanje i koordinacija političkih, kulturnih, ekonomskih i socijalnih programa članica, kao i posredstvo u međusobnih sporovima ili sporovima sa trećom strankom. Takođe, potpisivanje ugovora o Zajedničkoj odbrani i ekonomskoj saradnji 13. aprila 1950. godine obavezalo je potpisnike da vrše koordinaciju mera vojne odbrane. Početkom sedamdesetih godina 20. veka, Ekonomski Savet Arapske Lige je dao predlog da se oforme Udružene arapske privredne komore širom evropskih država. Ovo je vodilo ka, pod ukazom Arapske Lige br. K1175/D52/G, odluci arapskih vlada da se oformi Arapsko-britanska privredna komora koja je za cilj imala: “promovisanje, ohrabrivanje i sprovođenje bilateralne trgovine” između arapskih zemalja i njihovog najvećeg pertnera u trgovini, Ujedinjenog Kraljevstva.
Arapska Liga je takođe igrala veliku ulogu u oblikovanju školskih nastavnih planova, poboljšavanju položaja žena u arapskim društvima, promovisanju interesa dece, ohrabrivanju omladinskih i sportskih programa, očuvanju arapskog kulturnog nasleđa i podsticanju kulturne razmene između država članica. Pokrenuta je i kampanja opismenjivanja, reprodukovan je intelektualni rad, a takođe je pokrenuta i akcija prevođenja moderne tehničke terminologije za potrebe zemalja članica. Liga ohrabruje sprovođenje mera protiv kriminala i zloupotrebe lekova, a takođe se bavi i pitanjem radne snage — posebno među među arapskim radnicima emigrantima.
Trenutne članice Arapske lige (i datum ulaska):
Egipat - 22. mart, 1945 (osnivač) (suspendediran, 1979-1989)
Irak - 22. mart 1945. (osnivač)
Jordan - 22. mart 1945. (osnivač) (ušao dok se još koristio naziv "Transjordanija")
Libanon - 22. mart 1945. (osnivač)
Saudijska Arabija - 22. mart 1945. (osnivač)
Sirija - 22. mart 1945. (osnivač)
Jemen - 5. maj, 1945. (osnivač)
Libija - 28. mart, 1953.
Sudan - 19. januar, 1956.
Maroko - 1. oktobar 1958.
Tunis - 1. oktobar 1958.
Kuvajt - 20. jul, 1961.
Alžir - 16. august 1962.
Ujedinjeni Arapski Emirati - 12. jun 1971.
Bahrein - 11. septembar 1971.
Katar - 11. septembar 1971.
Oman - 29. septembar 1971.
Mauritanija - 26. novembar 1973.
Somalija - 14. februar 1974.
Palestina - naslijedila Palestinsku oslobodilačku organizaciju od 9. septembra 1976.
Džibuti - 9. april 1977.
Komori - 20. novembar 1993.Nakon prihvatanja Aleksandrijskog protokola 1944. godine, Arapska Liga je osnovana 22. marta 1945. godine. Imala je za cilj da bude regionalna organizacija arapskih zemalja sa fokusom na razvoj ekonomije, rešavanje sukoba, i koordinaciji političkih ciljeva.[5] Ostale zemlje su se kasnije priključile Ligi.[6] Svaka zemlja članica ima pravo na jedan glas u Savetu. Prva velika akcija Arapske lige bila je zajednička intervencija, navodno u ime većinskog arapskog stanovništva koje je proterano sa svojih teritorija sa uspostavljanjem izraelske države 1948. godine (i kao odgovor na protest javnosti u arapskim zemljama), iako je glavni učesnik u ovoj intervenciji, Transjordan, uspostavio dogovor sa Izraelom koji je zahtevao deobu palestinskih teritorija onako kako je predloženo na Generalnoj skupštini Ujedinjenih nacija, dok je Egipat učestvovao u intervenciji prvenstveno da bi sprečio Aman u ostvarenju svog cilja.[7] Dve godine kasnije usledilo je stvaranje zajedničkog odbrambenog ugovora. Zajedničko tržište je uspostavljeno 1965. godine.[5] (Robert V. Mekdonald, Arapska Liga: Studija regionalne organizacije. Princeton, New Jersey, USA, Princeton University Press, 1965.)
Oblast članica Arapske Lige obuhvata preko 13,000,000 km² i obuhvata dva kontinenta: Afriku i Aziju. Područje se sastoji iz velikih pustinjskih površina, to jest, Sahare. Pored toga, sadrži i određene veoma plodne oblasti, kao što je dolina Nila, Džuba i Šebele doline u Somaliji, Atlaske planine, i Plodni polumesec koji obuhvata Irak, Siriju, Liban, Jordan, i Palestinu. Ova oblast takođe sadrži i šume u južnoj Arabiji, kao i delove najveće svetske reke, Nila.
Ova oblast je svedok rađanja i uzdizanja brojnih starih civilizacija: Stari Egipat, Asirija, Vavilon, Fenikija, Kartagina, Kuš, Stara Somalija, Nabateja, kao i mnogi drugi.
Arapska Liga je osnovana u Kairu 1945. godine od strane sedam zemalja: Egipat, Irak, Liban, Saudijska Arabija, Sirija, Transjordan (Jordan od 1946. godine), i Jemen. Tokom druge polovine 20. veka broj zemalja članica je konstantno rastao, dobijajući 15 novih zemalja članica, što trenutno čini 21 zemlju članicu Lige, sa izuzetkom Sirije kao 22. člana, koja je trenutno suspendovana početkom 2011. godine.
22. februara 2011, nakon početka libijskog građanskog rata i korišćenja vojne sile protiv civila, generalni sekretar Arapske Lige, Amr Musa je izjavio da je članstvo Libije u Arapskoj Ligi suspendovano: "organizacija je odlučila da suspenduje učešće libijskih delegacija na svim sednicama Arapske Lige“.[8] To Libiju čini drugom zemljom u istoriji Lige koja ima status „zamrznutog člana“ Lige. Libijski vođa Muamer el Gadafi je izjavio da je Liga nelegitimna, rekavši: "Arapska Liga je gotova. Više ne postoji Arapska Liga."[9][10] 25. avgusta 2011, generalni sekretar Nabil el Arabi izjavio je da je bilo i vreme da se obnovi status Libije kao članice Lige. Prelazni nacionalni savet, delimično priznata privremena vlada Libije će poslati predsavnika koji će učestvovati na sastanku Arapske Lige 17. avgusta te godine, na kojem će se diskutovati o ponovnom primanju Libije u organizaciju.[11]
Arapski parlament je predložio suspenziju Sirije i Jemena 20. septembra 2011. godine, zbog stalnih prijava nesrazmernog nasilja nad protivnicima režima i aktivistima tokom Arapskog proleća.[12] Glasanje održano 12. novembra 2011. godine je rezultovalo u zvaničnom suspendovanju Sirije četiri dana nakon glasanja, dajući Asadu poslednju priliku da izbegne suspenziju. Sirija, Liban i Jemen su glasali protiv ovog predloga, dok je Irak bio suzdržan.[13] Talas kriticizma se uzdigao kada je Arapska Liga u decembru 2011. godine poslala komisiju za praćenje nasilja nad ljudima koji protestuju protiv režima. Na čelu komisije je bio Muhamed Ahmed Mustafa al Dabi, šef vojne obaveštajne službe Omara el Bašira, iako su razni vojni zločini, uključujući i genocid, navodno sprovođeni tokom njegovog službovanja.[14][15][16]
Poveljom Arapske Lige[2] usvojen je princip Panarabizma, ujedno poštujući i suverenitet individualnih zemalja članica. Interne regulacije Saveta Lige[17] i komiteta[18] su uspostavljene u oktobru 1951. godine. Odredbe o generalnom sekretarijatu uspostavljene su u maju 1953. godine.[19]
Od tada, upravljanje Arapske Lige je bazirano na dualitetu nadnacionalnih institucija i suvereniteta zemalja članica. Očuvanje individualne državnosti potiče iz snage prirodne preferencije vladajućih elita da održe svoju moć i nezavisnost u donošenju odluka. Takođe, strah bogatih da će siromašni želeti da dele njihovo bogatstvo u ime arapskog nacionalizma, nesuglasica među arapskim vladarima, i uticaj stranih sila koje bi se bunile protiv arapskog jedinstva mogu biti smatrane preprekama ka dubljoj integraciji Lige.
Vodeći računa o svojim prethodnim izjavama podrške Arapa Palestini, tvorci pakta su bili rešeni da je uključe u Ligu još od njene inaguracije.[20] To je urađeno aneksom u kojem piše sledeće:[2]
| “ | Iako Palestina nije mogla da kontroliše svoju sudbinu, samim prihvatanjem njene nezavisnosti Sporazumom Lige naroda uspostavljen je sistem vlade za nju. Njeno postojanje i nezavisnost se ne može, dakle, osporavati de jure, kao što se ne može osporavati nezavisnost ni jedne druge arapske države. [...] Stoga, članice potpisnice pakta Arapske lige smatraju da, s obzirom na specijalne okolnosti Palestine, Savet Lige treba odrediti arapski delegat iz Palestine koji će učestvovati u njenom radu dok zemlja ne počne da uživa potpunu nezavisnost. | ” |
Na samitu u Kairu 1964. godine, Arapska liga je predložila stvaranje ogranizacije koja će predstavljati palestinski narod. Prvi Palestinski nacionalni savet sastao se u Istočnom Jerusalimu 29. maja 1964. godine. Palestinska oslobodilačka organizacija je osnovana tokom ovog sastanka 2. juna 1964. godine. Danas, Palestina je punopravni član Arapske lige i predstavlja je Palestinska oslobodilačka organizacija.
Na samitu u Bejrutu 28. marta 2002. godine, liga je prihvatila Arapsku mirovnu inicijativu,[21] saudijski-inspirisan mirovni plan za arapsko-izraelski konflikt. Incijativa je nudila potpunu normalnizaciju odnosa sa Izraelom. U zamenu za to, Izrael je trebalo da napusti sve okupirane teritorije, uključujući i Golansku visoravan, prizna palestinsku nezavisnost na Zapadnoj Obali i oblasti Gaza, sa prestonicom u Istočnom Jerusalimu, kao i da prihvati pravično rešenje za palestinske izbeglice. Mirovna inicijativa je opet usvojena 2007. godine na samitu u Rijadu. U julu 2007. godine, Arapska liga je poslala delegaciju koja se sastojala iz jodranskih i egipatskih ministara spoljnih poslova u Izrael, da bi promovisala ovu inicijativu. Nakon što je Venecuela proterala izraelske diplomate zbog sukoba Izraela i Gaze u periodu 2008-2009. godine, predstavnik kuvajtskog parlamenta Valid el Tabatai je predložio premeštanje sedišta Arapske lige u Karakas, Venecuelu.[22] 13. juna 2010. godine, Amr Muhamed Musa, generalni sekretar Arapske lige posetio je oblast Gaze, što je bila prva poseta zvaničnika Arapske lige od prevlasti Hamasa u ovom području 2007. godine.
Kairo: 13–17. januar 1964. Aleksandrija: 5–11. septembar 1964. Kazablanka: 13–17. septembar 1965. Kartum: 29. avgust 1967. Rabat: 21–23. decembar 1969. Kairo (prvi hitan samit): 21–27. septembar 1970. Alžir: 26–28. novembar 1973. Rabat: 29. oktobar 1974. Rijad (drugi hitan samit): 17–28. oktobar 1976.
Kairo: 25–26. oktobar 1976.
Bagdad: 2–5. novembar 1978. Tunis: 20–22. novembar 1979. Aman: 21–22. novembar 1980. Fes: 6–9. septembar 1982. Kazablanka (treći hitan samit): 7–9. septembar 1985. Aman (četvrti hitan samit): 8–12. novembar 1987. Alžir (peti hitan samit): 7–9. jun 1988. Kazablanka (šesti hitan samit): 23–26. jun 1989. Bagdad (sedmi hitan samit): 28–30. mart 1990. Kairo (osmi hitan samit): 9–10. avgust 1990. Kairo (deveti hitan samit): 22–23. jun 1996. Kairo (deseti hitan samit): 21–22. oktobar 2000. Aman: 27–28. mart 2001. Bejrut: 27–28. mart 2002. Šarm el Šeik: 1. mart 2003. Tunis: 22–23. maj 2004. Alžir: 22–23. mart 2005. Kartum: 28–30. mart 2006. Rijad: 27–28. mart 2007. Damask: 29–30. mart 2008. Doha: 28–30. mart 2009.
Sirta: 27–28. mart 2010. Bagdad: 27–29. mart 2012. Doha: 21–27. mart 2013.[23]Arapska liga obiluje velikom količinom naftnih resursa i resursa prirodnog gasa u određenim državama članicama. Druga industrijska grana koja se stalno razvija u Arapskoj ligi jeste telekomunikacija. Za manje od deset godina, lokalne kompanije kao što su Oraskom i Itisalat uspele su da se takmiče i na svetskom tržištu.
Ekonomska dostignuća koja je inicirala Liga među državama članicama su manje impresivna od onih koja su postigle manje arapske organizacije, kao što je Zalivski savet za saradnju (GCC).[24] Među njima je i Arapski gasovod koji će prenositi egipatski i irački gas u Jordan, Siriju, Liban i Tursku. Od 2013. godine postoji primetna razlika što se tiče ekonomskih uslova između već razvijenih naftonosnih zemalja kao što su Alžir, Katar, Kuvajt i Ujedinjeni Arapski Emirati i zemljama u razvoju kao što su Komori, Džibuti, Mauritanija, Somalija, Sudan i Jemen.
.svg)
Pri prikupljanju podataka o pismenosti, mnoge zemlje smatraju da se broj pismenih ljudi zasniva na podacima koje ljudi sami pružaju. Neki koriste podatke o postignutom obrazovanju umesto toga, ali mere pohađanja škole ili završavanja razreda mogu biti različite. S obzirom da se definisanje i metodi prikupljanja informacija mogu razlikovati u raznim zemljama, procenama pismenosti treba prilaziti sa rezervom. Izveštaj ljudskog razvoja 2010 Programa razvoja Ujedinjenih nacija pruža sledeće informacije što se tiče pismenosti u Arapskoj Ligi:
| Rang | Zemlja | Stepen pismenosti |
|---|---|---|
| 1 | Katar | 96.3[25] |
| 2 |  Palestina | 96.0[25] |
| 3 | Jordan | 95.9[25] |
| 4 | Bahrein | 94.6[25] |
| 5 | Kuvajt | 93.9[25] |
| 6 | Ujedinjeni Arapski Emirati | 90.0[25] |
| 7 | Libanon | 89.6[25] |
| 8 | Libija | 89.5[25] |
| 9 | Saudijska Arabija | 87.2[25] |
| 10 | Oman | 86.9[25] |
| 11 | Sirija | 84.1[25] |
| 12 | Tunis | 79.1[25] |
| 13 | Irak | 78.5[25] |
| 14 | Komori | 75.5[25] |
| 15 | Egipat | 73.9[25] |
| 16 | Alžir | 72.6[25] |
| 17 | Sudan | 71.9[25] |
| 18 | Maroko | 71.0[25] |
| 19 | Džibuti | 67.9[25] |
| 20 | Jemen | 65.3[25] |
| 21 | Mauritanija | 58.6[25] |
| 22 | Somalija | 37.8[25] |
Arapska liga je kultorološka i etnička zajednica 22 države članice, mada se veliki deo populacije Arapske lige izjašnjava da su Arapi (bilo na kulturološkoj, ili etno-rasnoj osnovi). Od 1. jula 2013. godine, oko 359,000,000 živi u državama Arapske lige. Njena populacija raste brže nego populacija drugih globalnih regiona. Država članica sa najvećim brojem stanovnika je Egipat, čiji broj stanovnika iznosi 91 milion.[26] Država članica sa najmanjim brojem stanovnika je Komori, sa nešto preko 0.6 miliona stanovnika.
| Rang | Zemlja | Populacija | Gustina (kilometri) | Gustina (milje) | Beleške |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Egipat | 83,550,000 | 92 | 238 | [27] |
| 2 | Alžir | 37,100,000 | 16 | 41 | [28] |
| 3 | Maroko | 32,064,173 | 76 | 197 | [29] |
| 4 | Irak | 31,234,000 | 71 | 184 | [28] |
| 5 | Sudan | 30,894,000 | 16 | 41 | [30] |
| 6 | Saudijska Arabija | 28,146,658 | 12 | 31 | [28] |
| 7 | Jemen | 23,580,000 | 45 | 117 | [28] |
| 8 | Sirija | 21,906,000 | 118 | 306 | [28] |
| 9 | Tunis | 10,673,800 | 65 | 168 | [31] |
| 10 | Somalija | 9,133,000 | 14 | 36 | [28] |
| 11 | Ujedinjeni Arapski Emirati | 8,264,070 | 99 | 256 | [32] |
| 12 | Libija | 6,733,620 | 3.8 | 9.8 | [28][33] |
| 13 | Jordan | 6,316,000 | 71 | 184 | [28] |
| 14 | Libanon | 4,224,000 | 404 | 1046 | [28] |
| 15 | Palestina | 4,136,540 | 687 | 1779 | [34] |
| 16 | Kuvajt | 3,566,437 | 200 | 518 | [28] |
| 17 | Mauritanija | 3,291,000 | 3.2 | 8.3 | [28] |
| 18 | Oman | 2,845,000 | 9.2 | 24 | [28] |
| 19 | Katar | 1,699,435 | 154 | 399 | [28] |
| 20 | Bahrein | 1,234,596 | 1,646 | 4,263 | [35] |
| 21 | Džibuti | 864,000 | 37 | 96 | [28] |
| 22 | Komori | 691,000 | 309 | 800 | [28] |
| Ukupno |  Arapska liga | 313,147,329 | 30.4 | 78.7 |
Veliki broj stanovnika Arapske lige je muslimanske vere, a hrišćanstvo predstavlja drugu najrasprostranjeniju veru u ovom regionu. Preko 20 miliona hrišćana žive u Egiptu, Iraku, Jordanu, Libanu, Palestini, Sudanu i Siriji.
| Rang | Zemlja | Oblast (km)[белешка 1] | Oblast (milje) | ukupno % | Beleške |
| 1 | Alžir | 2,381,741 | 919,595 | 18.1% | Najveća zemlja u Africi i Arapskoj ligi. |
| 2 | Saudijska Arabija | 2,149,690 | 830,000 | 16.3% | Najveća zemlja na Bliskom istoku. |
| 3 | Sudan | 1,886,068 | 728,215 | 14.3% | |
| 4 | Libija | 1,759,540 | 679,360 | 13.3% | |
| 5 | Mauritanija | 1,030,700 | 398,000 | 7.8% | |
| 6 | Egipat | 1,022,600 | 394,800 | 7.8% | Bez Halaib trougla (20,580 km²/7,950 sq mi). |
| 7 | Somalija | 637,657 | 246,201 | 4.8% | |
| 8 | Jemen | 527,968 | 203,850 | 4% | |
| 9 | Maroko | 446,550 | 172,410 | 7.8% | Bez Zapadne Sahare (266,000 km²/103,000 sq mi). |
| 10 | Irak | 435,244 | 168,049 | 3.3% | |
| 11 | Oman | 309,500 | 119,500 | 2.3% | |
| 12 | Sirija | 185,180 | 71,500 | 1.4% | Zajedno sa Golanskom visoravni (1,200 km²/460 sq mi) koja je trenutno pod administracijm Izraela. |
| 13 | Tunis | 163,610 | 63,170 | 1.2% | |
| 14 | Jordan | 89,342 | 34,495 | 0.7% | |
| 15 | Ujedinjeni Arapski Emirati | 83,600 | 32,300 | 0.6% | |
| 16 | Džibuti | 23,200 | 9,000 | 0.18% | |
| 17 | Kuvajt | 17,818 | 6,880 | 0.14% | |
| 18 | Katar | 11,586 | 4,473 | 0.09% | |
| 19 | Libanon | 10,452 | 4,036 | 0.08% | |
| 20 | Palestina | 6,020 | 2,320 | 0.05% | Okupirana Gaza i Zapadna Obala, zajedno sa Istočnim Jerusalimom. |
| 21 | Komori | 2,235 | 863 | 0.017% | |
| 22 | Bahrein | 758 | 293 | 0.006% |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
