Štajerska (austrijska savezna zemlja)

Štajerska (njemački: Steiermark, mađarski: Stájerország, prekmurski Štájersko, hrvatski in slovenski: Štajerska) je jedna od devet Austrijskih saveznih zemalja. Glavni grad je Graz. Pokrajina ima oko 1 205 909 stanovnika (2008.)^[1] i time je četvrta po broju stanovnika u Austriji. Sa površinom od 16.392 km², oko 19,5% cijele površine Austrije, druga je pokrajina po veličini. Graniči sa austrijskim pokrajinama Gornja Austrija, Donja Austrija, Salzburg, Gradišće, Koruška i na jugu sa Slovenijom.

Štajerska
Steiermark


Država	Austrija
Upravni oblik	Savezna pokrajina
Službeni jezik	Njemački jezik
Glavni grad	Graz
titula_vladara	Franz Voves
Površina	16.391,93 km²
Stanovništvo	1.205.909
Gustoća	74 stanovnika na km²
Pozivni broj	+43
Web stranica	www.steiermark.at

Štajerska je dobila ime po Steyru, gradu u Gornjoj Austriji, sa kojim je historijski i industrijski bila povezana preko rudnika željeza u Eisenerzu. Povezanost sa Steyrom potvrđuje i sličnost grbova sa srebrnim panterom na zelenoj podlozi, kao i latinsko i englesko ime Štajerske - Styria.

Godine 1180. Friedrich, car Svetog Rimskog Carstva uzdiže markgrofoviju Štajersku na nivo vojvodstva, čime se odvojila od vojvodstava Koruške i Bavarske. Godine 1186. Štajersku preuzima dinastija Babenberg, sve do njihovog izumiranja 1246. godine, kada vlast nad Štajerskom preuzima ugarsko, a nedugo nakon toga češko plemstvo. Tek 1282. godine vlast preuzima dinastija Habsburg. Za sjedište se bira grad Graz. Godine 1740. Marija Terezija reformira i centralizira upravu, stvara guberniju za Štajersku, Korušku, Kranjsku i područje današnje Gorice u Italiji. Pokrajina je tada podijeljena na pet okruga: Judenburg, Bruck, Graz, Maribor i Celje.

Raspadom Austrougarske i mirovnim sporazumom u Saint-Germain-en-Laye 10.septembra 1919. godine, dio Štajerske pripada Kraljevini SHS, koji se danas u austrijskoj literaturi može naći pod imenom Donja Štajerska i obuhvaća gradove Maribor i Celje. Pripajenjem Austrije nacističkoj Njemačkoj, teritorijalna podjela Austrije se mijenja i Štajerska pripada području Oberdonau. Godine 1945. britanske trupe okupiraju Štajersku, a jedinice jugoslovenske vojske se povlače pod pritiskom saveznika iz zauzetih dijelova.

Štajerska se često naziva Zelenim srcem Austrije (njem.:Grüne Herz Österreichs) jer 61% površine Štajerske zauzimaju šume, a oko 25 % travnjaci, livade, voćnjaci i vinogradi. Po geografskim osobinama može se podijeliti na nekoliko regija:

Južnu Štajersku, koja se proteže od granice sa Slovenijom i sve do glavnog grada Graza, uključujući veće gradove Deutschlandsberg, Leibnitz i Bad Radkersburg. Ovo je područje uglavnom ravničarskog reljefa i graniči sa Koruškom planinskim vrhovima Hebalma na zapadu, te Gleinalmom na sjeveru sa Gornjom Štajerskom. Prosječna nadmorska visina kreće se oko 300–400 m, sa mnogobrojnim brežuljcima u području Deutschlandsberga.
Gornju Štajersku, koja obuvata sjeverni, brdoviti dio, bogat šumom. U prostoru od Judenburga i Mürzzuschlaga nalaze se velika industrijska postrojenja, dok je sjeverni dio sa okruzima Murau i Liezen više okrenut poljoprivredi, šumarstvu i turizmu, sa mnogim skijaškim terenima. Planinski vrhovi prelaze 2.000 m nadmorske visine, a gradovi su smješteni u uske kotline sa nadmorskom visinom od oko 700 metara. Kroz Gornju Štajersku protiču rijeke Mura, Mürz i Enns, koje pripadaju Dunavskom slivu. Najviši vrh Štajerske, Dachstein, sa 2.995 m, nalazi se nedaleko od skijaških centara Schladminga i Ramsaua. Nacionalni park Gesäuse nalazi se u između Admonta i Hieflaua. U blizini Eisenerza je jezero Leopoldsteinersee, dugo oko 1400 m i sa najvećom dubinom od 31 m. U okrugu Liezen su nekoliko većih jezera: Altausseer See, Grundlsee, Toplitzsee, Kammersee.
Istočnu Štajersku, koja se prostire istočno od rijeke Mure u pravcu prema Gradišću. Tu preovladava brežuljkasti reljef, klimatski pogodan za voćarstvo i poljoprivredu. Gradovi Feldbach, Hartberg i Weiz su na oko 500 m nadmorske visine. U blizini Hartberga nalazi se vještačko jezero Stubenbergsee, bogato ribom, koje je dobijeno pregrađivanjem rijeke Feistritz.
Zapadnu Štajersku, koja se nalazi južno od Mure. Zapadno je odvojena od Koruške planinskim vijencom Koralpe, na jugu obroncima Pohorja, a na sjeveru s planinama Stubalpe, Gleinalpe i Hochalpe odvojena je od Gornje Štajerske. Gradovi Voitsberg i dijelovi okruga Deutschlandsberg pripadaju ovoj regiji, bogatoj šumom i visokim planinskim vrhovima oko 2.000 metara.

Najviši planinski vrhovi

Najviši planinski vrhovi u Štajerskoj nalaze se na području Dachsteina i Schladminga u okrugu Liezen. Desetine vrhova s visinom preko 2.500 metara, uređeni su za planinarenje i sportove poput alpinizma i skijanja. U podnožjima vrhova su obično planinarski domovi, do kojih vode dobro obilježeni planinarski putovi. Neki od vrhova povezani su žičarama sa dolinama. Područje Dachsteina, na kojem se nalazi nekoliko velikih glečera je na listi svjetske baštine Evrope.

Hoher Dachstein 2.995 m
Torstein 2.948 m
Mitterspitz 2.925 m
Großer Koppenkarstein 2.865 m.
Hochgolling 2.862 m
Hoher Gjaidstein 2.794 m
Hochwildstelle 2.747 m

Roteck 2.742 m
Preber 2.740 m
Kasereck 2.740 m
Waldhorn 2.702 m
Deichselspitz 2.684 m
Kieseck 2.681 m
Elendberg 2.672 m

Umlauter 2.664 m
Zwerfenberg 2.642 m
Greifenberg 2.618 m
Großer Knallstein 2.599 m
Hohes Schareck 2.575 m
Höchstein 2.543 m
Predigtstuhl 2.543 m

Rijeke

Najveća rijeka koja protiče kroz Štajersku je Mura, sa mnogim manjim rijekama koje pripadaju njenom slivu. Rijeke u Gornjoj Štajerskoj većinom se ulijevaju u Dunav. Ostale rijeke u Štajerskoj su:

Altausseer Traun, Enns, Feistritz, Gratzenbach, Grundlseer Traun, Hartberger Safen, Kainach, Kainischtraun, Koppentraun, Kutschenitza Lafnitz, Laßnitz, Lassnitzbach, Laussabach, Lavant, Laßnitz (Kainach), Laßnitz (Sulm), Liesing, Klosterbach, Mürz, Palten, Pinka, Pöllauer Safen, Raab, Rabnitzbach, Rettenbach, Salza, Salzabach, Stimitz, Stoffbach, Sulm, Toplitz, Traun, Walster i Wildbach.

Jezera

Najveće jezero u Štajerskoj je Grundlsee i nalazi se u okrugu Liezen. Na obali jezera nalazi se istomena općina Grundlsee. Površina jezera je 4,22 km² sa najvećom dubinom od 64 m. Jezero je bogato ribom, a zbog nadmorske visine od 708 m i temperature vode ljeti od oko 18°C nije za kupanje. Zbog očuvanja čistoće vode, zabranjena je vožnja motornim čamcima. Ostala uglavnom manja, kao i neka vještačka jezera, koja su zbog ljepote okoline, uglavnom turistička izletišta su:

Altausseer See, Augstsee, Elmsee, Erlaufsee, Furtner Teich, Goldlacke, Hubertussee, Ingeringsee, Kammersee, Lahngangsee, Leopoldsteinersee, Ödensee, Packer Stausee, Putterersee, Salzastausee, Schwarzlsee, Stubenbergsee, Thalersee, Toplitzsee.

Nacionalni parkovi

2002. godine područje Gesäuse, proglašeno je za nacionalni park koji se nalazi u okrugu Liezen i obuhvata dijelove općina Admont, Johnsbach, Weng, Hieflau, Landl i Sankt Gallen. Park se sastoji uglavnom od šuma, travnjaka i planinskih vrhova Gesäuse i kanjona rijeke Enns. Nadmorska visina parka je od 490 do 2.370 m

Klima u Štajerskoj je umjereno kontinentalna, te regionalno različita. U sjevernom, planinskom dijelu zime su duge, sa visokim padavinama i temperaturama do -20 °C. U zimskom periodu, zbog visokih sniježnih padavina i strmih planinskih obronaka, povišen je stepen opasnosti od lavina. U proljeće usljed topljenja snijega, u kanjonima malih planinskih rijeka, stvaraju se bujice, koje noseći stabla i kamenje, stvaraju visoku materijalnu štetu u mjestima na obroncima planina. U južnom i istočnom dijelu, zbog panonske klime, zime su blaže i temperaturno ovisne od uticaja vremenskih prilika u Južnoj Evropi. Kotline u brdovitom dijelu su bogate snijegom, a ljeti umjerenim temperaturama. Južni dio ima ljeti topliju klimu, sa temperaturama preko 30 °C. Zbog povoljne blage klime, ovaj kraj pogodan je za poljoprivredu, voćarstvo i vinogradarstvo.

Prosječne temperature

Više informacija Prosječne temperature °C u Štajerskoj 2007. godine, Nadm.v. 1 ...

Prosječne temperature °C u Štajerskoj 2007. godine ^[2]
	Nadm.v. ¹	Jan.	Feb.	Mar.	Apr.	Maj	Jun.	Jul.	Aug.	Sep.	Okt.	Nov.	Dec.	Prosjek
Graz	366 m	-1,0	1,0	5,1	9,6	14,6	17,6	19,4	18,8	14,6	9,4	3,6	0,2	9,3 °C ²
Leibnitz	273 m	-2,0	0,2	4,6	9,2	14,5	17,7	19,4	18,6	14,5	9,1	3,2	0,8	9,0 °C
Krippenstein	2050 m	-5,4	-6,1	-4,4	-1,9	3,3	6,0	8,4	8,8	5,8	2,8	-2,4	4,4	0,9 °C
Weiz	465 m	-1,3	0,6	4,5	8,9	14,1	17,2	19,0	18,4	14,2	8,9	3,3	0,1	9,0 °C
Mürzzuschlag	758 m	-3,4	-1,9	1,6	5,6	10,9	14	15,8	15,3	11,6	6,7	1,0	-2,6	6,2 °C

Zatvori

¹ Nadmorska visina ² Prosječna temperatura izmjerena na Univerzitetu u Grazu

Po procjeni iz 2008. godine u Štajerskoj živi 1,205.909 stanovnika. Od toga su:

588.368 muškarci,
617.541 žene u razmjeri 953:1000 ^[1]

Porast broja stanovnika u odnosu na 2007. godinu je skoro zanemarljiv i iznosi 0,2% (aps.1991). Topografska, ali i ekonomska obilježja Štajerske utiču na unutrašnje migracije, kao i na raspodjelu stanovništva. Najveći rast broja stanovništva je u okolini i samom gradu Grazu, koji zbog privrednog razvoja ubrzava doseljavanje iz predjela Gornje Štajerske, kao i iz područja okruga Fürstenfeld, Radkersburg i Weiz. Demografski je Štajerska godinama imala negativnu bilancu, koja se u poslijednjih petnaestak godina mijenja useljavanjem iz zemalja bivše Jugoslavije, Turske i Njemačke. Područja okruga Liezen, Murau i Leoben i pored toga ne mogu nadoknaditi negativni trend broja stanovnika. Važnost demografskog rasta u Štajerskoj očituje se, između ostalog, raspodjelom državnog budžeta, koji se dijeli po pokrajinama, okruzima i općinama, po principu broja stanovnika. Tako dolazi do paradoksa, da općine sa opadajućim brojem stanovnika, dobivaju još manje sredstava, te samim tim imaju manje sredstava za ulaganje u infrastrukturu, radna mjesta, što dovodi do iseljavanja stanovnika u bogatije dijelove bliže Grazu.

Štajersko stanovništvo sačinjavaju 93,9% Austrijanci, dok je broj stranaca po procjeni iz 2008 godine 6,1 % (73.713). Broj stanovnika koji su rođeni u inostranstvo iznosi 111.827, što čini 9,3 % ^[1] od ukupnog broja stanovnika. Time je Štajerska na predzadnjem dijelu ljestvice u odnosu na ostale austrijske pokrajine po procentualnom učešću stranaca u broju stanovnika. Broj stanovnika koji pripadaju grupi Slovenci, kao nacionalne manjine se kreće oko 3.000. Smatra se da je broj veći, ali uslijed jake asimilacije i negativnih političkih odnosa izmedu Austrije i SFRJ, taj se broj može smatrati netačnim. Često me može čuti ime Windisch za Slovence u Južnoj Štajerskoj i Koruškoj. Oni žive uglavnom u području Bad Radkersburga i okolini Leibnitza.

Kratke činjenice

Zatvori

Stranica vlade pokrajine((de))
Informativni portal grada Graza((de))
Portal pokrajinskog muzeja Joanneum Arhivirano 2009-04-30 na Wayback Machine-u((de))
Turistički portal pokrajine((de))

[1]

[2]