Trockizam je naziv za marksističku teoriju prema tumačenju ruskog revolucionara i osnivača Crvene armije Lava Trockoga, koji je po njemu dobila ime.
Tokom velikog terora u SSSR 1930-ih godina, "trockizam" je korišten kao zbirni naziv za svako suprotstavljanje Staljinu.[1] Borba protiv trockizma zapravo je bila borba staljinističke birokratije protiv revolucionarnih proleterskih tradicija.[2]
Trocki je sebe smatrao ortodoksnim marksistom i boljševikom-lenjinistom, te je podržavao uspostavu avangardne partije radničke klase. Njegovi su se politički stavovi značajno razlikovali od staljinističkih, prije svega u inzistiranju na permanentnoj revoluciji nasuprot konceptu socijalizma u jednoj zemlji, za koga je smatrao da predstavlja odstupanje od proleterskog internacionalizma, kao i u vjerovanju da se autentična diktatura proletarijata mora temeljiti na samoemancipaciji radničke klase i masovnoj demokraciji, a nasuprot jačanju nikome odgovorne birokracije koja se razvila u SSSR-u poslije Lenjinove smrti.
Trocki, koji je za vrijeme ruske revolucije bio ideološki i lično blizak Lenjinu, igrao je važnu ulogu u tim događajima, pa se ponekad naziva "su-vođom" revolucije. Svoje viđenje službene marksističko-lenjinističke ideologije je počeo formulirati 1920-ih nakon Lenjinove smrti, ali je zbog toga došao u sukob sa drugim partijskim i revolucionarnim vođama, od kojih je najjačim postao Staljin. Ti su sukobi svoju eskalaciju dobili kada je Trocki izbačen iz KPSS, a njegovi stavovi službeno zabranjeni u SSSR-u. Trocki je otišao u egzil, ali je zahvaljujući ugledu stečenom u revoluciji i građanskom ratu zadržao dio sljedbenika, pogotovo u inozemstvu, gdje je ponekad dolazilo do raskola komunističkih partija na "pravovjerne" staljinističke i trockističke frakcije.
Potonje su se 1938. počele organizirati u Četvrtu internacionalu; u međuvremenu je raskol između trockista i staljinista dobio i svoju nasilnu komponentu. Trocki je u SSSR-u proglašen narodnim neprijateljem, a navodna "trockistička" subverzija je 1936. postala povodom za Veliku čistku, kao i krvavi obračun pro-sovjetskih vlasti španske Republike sa trockističkim revolucionarima iz stranke POUM koji će značajno pridonijeti njenom porazu u građanskom ratu. Ubistvo Lava Trockog 1940. kao i drugi svjetski rat su doveli do marginalizacije Četvrte internacionale, i njenom raspadu na nekoliko suprotstavljenih grupa.
Iako je trockizam dugo vremena bio marginaliziran, sa vremenom su se ponovno počele pojavljivati relativno značajne trockističke grupe i pokreti, prije svega krajem 1960-ih u okviru radikalnih pokreta tzv. Nove ljevice, a poslije završetka hladnog rata je trockizam kod mnogih radikalnih ljevičara preuzeo mjesto kompromitirane i odbačene komunističke ideologije sovjetskog tipa.
- Radnička borba, trockistička organizacija koja djeluje u današnjoj Hrvatskoj
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
