Invazija Varšavskog pakta na Čehoslovačku ili Sovjetska invazija Čehoslovačke (češki Invaze vojsk Varšavské smlouvy do Československa) započela je u noći 20-21..8. 1968. kada su Sovjetski Savez i njegovi satelitski režimi okupljeni u Varšavski pakt (Bugarska, Istočna Nemačka, Mađarska i Poljska) izvršile invaziju na Čehoslovačku Socijalističku Republiku u cilju zaustavljanja Praškog proleća Aleksandra Dubčeka, reformi koje su vodile ka političkoj liberalizaciji. SSSR se bojao da bi čehoslovačka mogla napustiti komunistički režim i Varšavski pakt, te priječi u kapitalizam.
| Invazija Varšavskog pakta na Čehoslovačku Sovjetska invazija Čehoslovačke | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Segment Hladni rat | |||||||||
 Česi vijore zastavu Čehoslovačke i prkose dok prolaze pokraj sovjetskog tenka u plamenu | |||||||||
| |||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||
Varšavski pakt Sovjetski Savez Bugarska Istočna Njemačka Mađarska Poljska |
 Čehoslovačka | ||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||
 Leonid Brežnjev Ivan Pavlovski Andrej Grečko |
 Aleksander Dubček Ludvík Svoboda | ||||||||
| Snage | |||||||||
| ~250.000-500.000 vojnika | ~ | ||||||||
| Žrtve i gubici | |||||||||
96 poginulih[1] 10 poginulih[2] |
~100 poginulih[3] | ||||||||
U operaciji koja je nosila kodno ime Dunav je učestvovalo između 250.000[4] i 500.000 vojnika.[5] Oko 500 Čeha i Slovaka je povređeno a 100 poginulo u invaziji, iako ih većina nije vršila otpor. Invazija je zaustavila reforme koje su sprovođene u cilju liberalizacije i ojačala je upravu Komunističke partije Čehoslovačke. Spoljašnja politika Sovjetskog Saveza tokom ovog perioda, kojom zabranjuje jednoj komunističkoj državi prijelaz u kapitalistički sustav, je poznata kao Brežnjevljeva doktrina.[6]
Praško proleće
Na čelu Komunističke partije Čehoslovačke je postavljen Aleksander Dupček u januaru 1968. Ovaj političar je uveo znatne promene u politici i vlasti. Stvorio je veću medijsku slobodu i polako se udaljavao od politike kakvu je nametala sovjetska Rusija. Reforme koje je on sprovodio bile su nazvane "socijalizam s ljudskim licem" ili poznatije kao Praško proleće. Usprkos tome, Dubček nije namjeravao napustiti komunizam, već ga samo reformirati u slobodnije društvo.[7] Oslabljene veze sa Sovjetskim Savezom su donele strah kod Kremlja. Bojali su se da će Čehoslovačka napustiti komunistički režim i prijeći u demokraciju i kapitalizam. Izostavljanje iz Saveza bi značilo i izostavljanje iz Varšavskog Pakta.
Sastanci sa sovjetskim liderima
Dupček je održao nekoliko sastanaka sa Sovjetima u proleće iste godine. On je stajao iza toga da njegova država ne želi da menja svoju politiku niti želi da raskine odnose sa Rusijom. Međutim, lideri Sovjetskog Saveza su sumnjali u odanost Čehoslovačke. Mislili su da je to početak stvaranja demokratije u zemlji. Odlučujući sastanak Dupčeka i Brežnjeva se dogodio na železničkoj stanici u gradu Čjerna na Tisi. Komunističke partije Čehoslovačke je izrazila svoju lojalnost i želju da spreči bilo kakvo stvaranje socijal-demokratske partije u zemlji. Lideri Sovjetskog Saveza su to otpozdravili sklanjanjem njihovih trupa sa čehoslovačke teritorije. Dupček odmah posle ovog sastanka prima u posetu jugoslovenskog predsednika Tita i rumunskog predsednika Nikolaja Čaušeska.
Slom Praškog proleća i početak invazije na Čehoslovačku
Udružene snage Varšavskog Pakta, odnosno zemlje Istočnog bloka su odlučile da napadnu Čehoslovačku u noći između 20. i 21. avgusta 1968. Bugarska, Poljska, Mađarska i Istočna Nemačka su zajedno sa Sovjetskim Savezom poslale oko 175.000 do 500.000 vojnika i 5.000 tenkova na čehoslovačke teritorije. Rumunija, iako je bila deo Istočnog bloka, odbila je da učestvuje u ovom ratnom pohodu.[8] Invazija je počela tačno u 23 časa. Planski je okupiran Aerodrom Vaclava Havela Prag. Na taj način je olakšan dolazak aviona iz Moskve. Prvim letovima su sleteli vojnici u civilu koji su obezbedili aerodrom za veće avione koji su prevozili lake tenkove i drugu artiljeriju. Na ulicama, okupatori nisu naišli na znake otpora među građanima. Protivili su se ovoj invaziji ali ih je vlast pozvala da miruju i da budu pasivni tokom napada. Na taj način su Sovjeti sa lakoćom ušli u Čehoslovačku. Ujutru su vlasti izdale proglas u kome se navodi kako lideri nisu znali o ništa napadu.
Posle invazije
Iz Čehoslovačke su prebačeni u Moskvu svi vodeći političari. Vođeni su razgovori oko politike same zemlje i njenom ophođenju prema Sovjetima. Čehoslovaci su bili pred "svršenim činom" i potpisan je Moskovski protokol. Sporazum je zahtevao upravljanje čehoslovačkom vojskom od strane Sovjeta, suzbijanje opozicionih partija, uvođenje cenzure i stacioniranje sovjetskih vojnika u nekoliko delova zemlje. Taj sporazum su potpisali Dupček i Ludvik Svoboda.
Aleksander Dupček je smenjen sa mesta premijera 17.4. 1969. Zamenio ga je prosovjetski političar Gustav Husak. Za razliku od prošlog premijera, Husak je poništio sve reforme Praškog proleća i proterao iz vlade sve liberalne članove.
Cenzura i rigidno suzbijanje bilo kakvih "tabu" tema znatno su uništile čehoslovačku kinematografiju, koja je tada zabilježila pravi kreativni zamah (Vera Chytilova, Štefan Uher, Jiří Menzel, Miloš Forman i drugi). Jugoslavija je osudila invaziju, dok je Albanija iz prosvjeda napustila Varšavski pakt.
Oko 92.000 izbjeglica je pobjeglo iz Čehoslovačke do 31.10. 1968., od čega je oko 8.000 otišlo u SAD, Kanadu ili Australiju.[9]
Raznorazna nastojanja ruske propagande da i u 21. vijeku pronađu izgovore za opravdanje ove invazije naišla su uvijek na žestok otpor Čeha i Slovaka koji su ruske političare optuživali za historijski revizionizam.[3]
Ljudi prosvjeduju protiv invazije 
Demonstracije u Helsinkiju protiv invazije
Izvori
Eksterni linkovi
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
