23. srpska divizija NOVJ

23. srpska divizija NOVJ formirana je 6. juna 1944. godine u Toplici. Pri osnivanju u njen sastav su ušle Sedma i Deveta srpska brigada NOVJ. Isprva je nosila naziv Treća srpska divizija. Posle nekoliko dana, dobila je naziv udarna.

Dvadesettreća srpska divizija
Osnivanje	6. jun 1944. Mesto formiranja: Toplica
Formacija	7. srpska brigada 9. srpska brigada
Jačina	jun 1944: 2000 vojnika i oficira *april 1945: 14000 vojnika i oficira
Deo	Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije
Angažovanje	Bitka za Srbiju 1944. Beogradska operacija Karlovačka operacija Završne operacije JA

U njen sastav ušla je 17. juna Četrnaesta srpska brigada NOVJ, od 9. oktobra do 10. novembra 1944. Prva jugoslovenska brigada, a januara 1945. i Artiljerijska brigada.

Juna 1944, divizija je imala oko 2000, u oktobru 5929, 15. marta 1945. imala je 8854, a početkom aprila oko 14000 boraca.

Do 6. septembra 1944, divizija je bila pod komandom Glavnog štaba NOV i PO Srbije, potom do 6. decembra u sastavu Četrnaestog srpskog korpusa, pa pod komandom Štaba Južne operativne grupe divizija i od januara 1945. u sastavu Druge jugoslovenske armije.

Borbeni put divizije

U selima Mozgovu, Crnom Kalu i u Rujištu razbila je noću 21./22. juna Krajinski korpus JVuO, 22. juna na Bukoviku napala Krajinski, Timočki i Deligradski korpus JVuO (oko 3000 četnika), 28. juna napala i zauzela rudnik Dobra sreća, a 30. juna potpuno razbila Treći bataljon bugarskog 63. puka na Varničkom vrhu kod Knjaževca.

Zatim je 12. avgusta oslobodila Boljevac, 4. septembra Knjaževac, a 6. septembra ušla u sastav Četrnaestog korpusa NOVJ i učestvovala u borbama za oslobođenje istočne Srbije. U prodoru ka Dunavu oslobodila je 7. septembra Zaječar u borbama protiv jake grupacije nemačkih snaga, nedićevaca i četnika (oko 5000 njih), zaplenila 20 mitraljeza, 20 puškomitraljeza, 500 pušaka i ostalo.

Do 22. septembra vodila je borbe uglavnom protiv nemačke Prve brdske divizije u prostoru Zaječara, Negotina i Prahova, a od 22. septembra i u sadejstvu sa 113. streljačkom divizijom Crvene armije u prostoru Kladova, Brze Palanke, Bora i ostalih mesta. Dana 3. oktobra oslobodila je Bor i Brestovačku Banju. Po naređenju Vrhovnog štaba NOV i POJ upućena je 13. oktobra u prostor sela Vrčina i Ripnja gde je obezbeđivala desni bok Prve armijske grupe i Četvrtog mehanizovanog korpusa Crvene armije za vreme Beogradske operacije.

Učestvovala je od 17. do 20. oktobra u razbijanju i uništenju nemačke korpusne grupe „Štetner“ u rejonu Avala, Boleč, Vrčin. U novembru je učestvovala u borbama na levoj obali Zapadne Morave protiv nemačke 104. i 7. SS divizije „Princ Eugen“ i ostalih jedinica grupe armija E, u sastavu Četrnaestog korpusa kod Čačka, Požege, zatim u decembru u sastavu Južne operativne grupe divizija kod Ljubovije, kod Tuzle, a od 1. januara 1945. usastavu Druge armije JA u borbama na Ozrenu, za oslobođenje Gračanice 24. februara, Dervente 19. aprila, u sastavu Unske operativne grupe divizija za borbe prema Karlovcu 24. aprila, prema Samoboru 7. maja, sve do kraja završnih operacija.

Literatura

Portal NOB Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi.

• Vojna enciklopedija (knjiga druga). Beograd 1971. godina.