پيرو

جمھوريہ پيرو (انگريزي: Peru )؛ ⁱ/pəˈruː/)؛ ^[5] ڏکڻ آمريڪا جي اولھه ۾ واقع ھڪ ملڪ جو نالو آهي جنھن جي اتر ۾ ايڪواڊور ۽ ڪولمبيا، اوڀر ۾ برازيل، ڏکڻ-اوڀر ۾ بوليويا، ڏکڻ ۾ چلي ۽ اولھه ۾ پئسيفڪ سمنڊ آھي. ھي ھڪ ڪثير نسلي ملڪ آھي جنھن ۾ اولھندي پيسيفڪ ساحلي علائقن جي بنجر ميدانن کان ويندي اتر کان ڏکڻ اوڀر تائين اينڊيس جبلن جي قطارن ۽ اوڀر ۾ ايمازون درياهه جي برساتي ٻيلن واري ايمازون طاس ۾ جاندارن جون ڪيتريون ئي جنسون رھندڙ آھن.^[6]

جھموريہ پيرو República del Perú (اسپيني) Co-official names[lower-alpha 1] ڪئيچوئائي: Piruw Republika Aymara: Piruw Suyu
جھنڊو نِسبتي نشان
شُعار: ' "Firme y feliz por la unión" (Spanish) " اتحاد لاء خوش ۽ پختا ٿيو "
ترانو:  "Himno Nacional de Perú" (اسپيني) "National Anthem of Peru" March: "Marcha de Banderas" (Spanish) "March of Flags"
قومي مھر رياستي جي وڏي مھر
گادي جو هنڌ	ليما 12°2.6′S 77°1.7′W
سڀ کان وڏو شهر	ليما
سرڪاري ٻولي	اسپيني
ٻيون سرڪاري ٻوليون[lower-alpha 1]	ڪئيچوئائي ٻيون مقامي ٻوليون
نسلي گروھ ( پيرو جي مردم شماري، 2017 [lower-alpha 2])	نسلي گروھن جا نالا 7001602000000000000♠60.2% ميسٽيزو 7001257500000000000♠25.75% پيرو جا اصل مقامي ماڻھو 7000589000000000000♠5.89% يورپي گورا 7000357000000000000♠3.57% آفريڪي ڪارا 6999160000000000000♠0.16% ايشيائي 7000104000000000000♠1.04% ٻيا 7000332000000000000♠3.32% جواب ناھي مليو
مذهب (2017 جي مردم شماري)	پيرو جي ماڻهن جا مذھب 7001760300000000000♠76.03% رومن ڪيٿولڪ عيسائيت 7001184800000000000♠18.48% پروٽيسٽنٽ عيسائيت —7001140700000000000♠14.07% ايوانجليڪل عيسائيت —7000164000000000000♠1.64% بغير ناليواري عيسائيت —7000152000000000000♠1.52% ايڊوينٽزم —6999750000000000000♠0.75% جيھووا وٽنيس —6999490000000000000♠0.49% مورمون ازم 7000509000000000000♠5.09% لامذھب 6999410009999900000♠0.41% ۽ ٻيا
مقامي آبادي	پيروويئن
حڪومت	وحداني نيم صدارتي ريپبلڪ[1][2]
• صدر	مارٽن وزڪارا
• نائب صدر	مرسيڊيز ارائوز
• وزير اعظم	سيلويڊور ڊيل سولر
مقننه	ڪانگريس
آزادي اسپين کان آزادي ملي
• اعلان	28 جولاءِ 1821
• اواڪوچو واري جنگ	9 ڊسمبر 1824
• تسليم ڪيو ويو	14 آگسٽ 1879
پکيڙ
• جملي	1٬285٬216 km2 (496٬225 sq mi) (19th)
• پاڻي (%)	0.41
آبادي
• 2019 اندازو	32,495,510[3] (43rd)
• 2017 مردم شماري	31,237,385
•  گھاٽائي	23 /km2 (59.6 /sq mi) (198th)
جِي ڊي پي (مساوي قوت خريد )	2019 لڳ ڀڳ
• ڪل	$487.417  ارب ڊالر [4] (36th)
• في سيڪڙو	$14,252[4] (85th)
جِي. ڊي. پي  (رڳو نالي ۾ )	2019 لڳ ڀڳ
• ڪل	$239.218  ارب ڊالر (41nd)

ڪرسٽوفر ڪولمبس جي آمد کان اڳ وارو پيرو کوڙ قديم تهذيبن جو گھر ھيو جن ۾ 3200 ق.م. واري سڀ کان قديم نارٽي چيڪو تھذيب (آمريڪا جي پنجن قديم ترين تھذيبن مان ھڪ) کان وٺي ڪولمبس جي آمد کان اڳ آمريڪا جي سڀ کان وڏي انڪا ايمپائر (انگريزي: Inca Empire) تائين واريون تھذيبون شامل آهن.

سورھين صدي عيسوي ۾ اسپين جي ايمپائر ھن خطي تي قبضو ڪري پيرو جي وائسرائلٽي قائم ڪئي جنھن جو صدر مقام ليما ۾ رکيو جنھن ۾ اسپين جي ڏکڻ آمريڪا وارين ڪالونين جو وڏو حصو شامل ھيو. پيرو 1821ع ۾ اسپيني ارجنٽينا واري جنرل جوز ڊي سان مارٽن ۽ وينزويلائي اڳواڻ سائمن بوليوار جي فوجي مھمن ۽ اواڪوچو واري جنگ جي نتيجي ۾ باقاعده اسپين کان خود مختيار ٿيڻ جو اعلان ڪيو جنھن بعد پيرو 1824ع ۾ آزاد ٿيو. پيرو ھڪ نمائندگي واري جمھوري ريپبلڪ رياست آھي جنھن جا 25 انتظامي صوبا آھن ۽ معاشي لحاظ کان ان جو شمار اڀرندڙ مارڪيٽن ۾ ٿئي ٿو.^[7] جنھن جي انساني ترقي جو اشاريو اوچو آهي ۽ وچولي آمدني جي مٿين سطح ۾ شمار ٿيندڙ آھي جنھن ۾ غربت جي شرح 19 سيڪڙو آهي.^[8] پيرو جي معيشت خطي اندر سڀ کان وڌيڪ خوشحالي واري آھي جنھن جي سراسري واڌ جي شرح 5.9 سيڪڙو آهي ۽ ان جي صنعتي معيشت جي ترقي خطي ۾ سڀ کان تيز آھي جنھن جي شرح 9.6 سيڪڙو آهي.^[9] ان جي وڏين معاشي سرگرمين ۾ کاڻون، صنعتي پيداوار، زراعت ۽ مڇي جو شڪار سان گڏوگڏ ٽيليڪميونيڪيشن ۽ بائيو ٽيڪنالاجي آهي.^[10]

پيرو ايشيا پيسيفڪ ايڪانامڪ ڪوآپريشن، پيسيفڪ الائنس، ٽرانس پيسيفڪ پارٽنرشپ ۽ ورلڊ ٽريڊ آرگنائيزيشن جو سرگرم رڪن آھي ۽ ان جو شمار وچولي طاقتن ۾ ٿئي ٿو.^[11] ھن ملڪ جي آبادي 3,20,00,000 جي لڳ ڀڳ آهي جنھن ۾ ھتان جا اصل رهاڪو، يورپي گورا، آفريڪي ڪارا، ايشيائي ماڻھو شامل آهن. ھن ملڪ جي سڀ کان وڌيڪَ ڳالهائجندڙ ٻولي اسپيني آھي ۽ ٻئي نمبر تي ڪئيچوئائي آھي.

پکيڙ

پيرو جي ڪل پکيڙ 1284640 چورس ڪلوميٽر (495871 چورس ميل) ۽ آبادي 2 ڪروڙ 71 لک 36 هزار آهي. پيرو جي گاديءَ جو هنڌ ليما (Lima) ۽ سڀ کان مٿانهون هنڌ هواسڪاران (بلندي: 6768 ميٽر) آهي. هن ملڪ جي سرڪاري ٻولي اسپيني آهي، جڏهن ته ڪوئچوا ۽ آئمارا ٻوليون پڻ ڳالهايون وڃن ٿيون. هتي جي موسم خشڪ آهي ۽ مختلف علائقن جي آبهوا مختلف آهي.

وسيلا

پيرو جي مکيه زرعي پيداوار ۾ پٽاٽا، ڪيلو، مڪئي، جَوَ، ڪپهه، چانور، ڪڻڪ، ڪافي، ميوا ۽ ڀاڄيون شامل آهن ۽ مکيه صنعتن ۾ ٽيڪسٽائيل، فوڊ پروسيسنگ، هينڊي ڪرافٽ، لوهه، پيٽروليم، ريفائنري، سيمينٽ، چمڙي جون شيون، پلاسٽڪ، ڪيميائي شيون ۽ گاڏيون اچي وڃن ٿيون.^[12]

حوالا

1. Shugart, Matthew Søberg (September 2005). "Semi-Presidential Systems: Dual Executive and Mixed Authority Patterns". Graduate School of International Relations and Pacific Studies. http://dss.ucsd.edu/~mshugart/semi-presidentialism.pdf. Retrieved 31 August 2017. آرڪائيو ڪيا ويا 19 August 2008 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.
2. Shugart, Matthew Søberg (December 2005). "Semi-Presidential Systems: Dual Executive And Mixed Authority Patterns". French Politics 3 (3): 323–351. doi:10.1057/palgrave.fp.8200087. ISSN 1476-3427. OCLC 6895745903. "Only in Latin America have all new democracies retained a pure presidential form, except for Peru (president-parliamentary) and Bolivia (assembly-independent).".
3. "Perú: Estimaciones y Proyecciones de Población Total, por Años Calendario y Edades Simples, 1950–2050" (PDF) (ٻولي ۾ Spanish). National Institute of Statistics and Informatics.
4. "Peru". International Monetary Fund.
5. Quechua name used by government of Peru is Perú (see Quechua-language version of Peru Parliament website آرڪائيو ڪيا ويا 30 July 2010 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين. and Quechua-language version of Peru Constitution [https://web.archive.org/web/20110205010758/http://www.congreso.gob.pe/_quechua/Constitucion.pdf) but common Quechua name is Piruw
6. "Perú: País megadiverso" (PDF) (ٻولي ۾ Spanish). Servicio Nacional de Áreas Naturales Protegidas. وقت 22 June 2014 تي اصل (PDF) کان آرڪائيو ٿيل.
7. "World Economic and Financial Surveys, World Economic Outlook October 2015" (PDF). www.imf.org.
8. "Peru Overview". World Bank. حاصل ڪيل 17 April 2017.
9. "Peru". The World Factbook. Central Intelligence Agency. وقت 7 July 2018 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 8 January 2018.
10. David E. Castro Garro. "Módulo de capacitación en recursos genéticos y bioseguridad" (PDF) (ٻولي ۾ Spanish). Ministerio de Ambiente de la República de Perú. وقت 24 April 2018 تي اصل (PDF) کان آرڪائيو ٿيل.
11. McKercher, B. J. C. (2012) (en ۾). Routledge Handbook of Diplomacy and Statecraft. Routledge. ISBN 9781136664366. https://books.google.com.pe/books?id=EtCoAgAAQBAJ. "a Middle Power like Peru lack the diplomatic and other resources..."
12. ڪتاب: انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا، جلد ٽيون، ڇپيندڙ: سنڌي لئنگئيج اٿارٽي (ISBN 978-969-9098-40-6) سال: 2011

1. In Peru, other languages have been officially recognised as legitimate autochthonous languages. In each of these, Peru's official name (اسپيني: República del Perú, pronounced: [reˈpuβlika ðel peˈɾu]) is as follows:

   • سانچو:Lang-qu
   • سانچو:Lang-ay
2. The 2017 National Census included, for the first time, a question of ethnic self-identification that was addressed to people aged 12 and over considering elements such as their ancestry, their customs and their family origin in order to visualize and better understand the cultural reality of the country.