لوھ

لوه (پراڪرت)  (انگريزي: Iron) هڪ ڪيميائي عنصر آهي جنهن جي علامت Fe (لاطيني: ferrum) آهي. هن جو  جوهري نمبر 21 آهي.هي هڪ سستو ترين ڌاتو آهي. دنيا جي صنعتي انقلاب جو سبب ٻه معدنيات آهن لوه ۽ ڪوئلو۔ هن ٻنهي ڌاتن جي سبب لاتعداد مشينون تيار ڪيون ويون جنهن جي ڪري انسان تمام گھڻي ترقي ڪئي، اڄ شايد ئي ڪائي مشين هجي جنهن ۾ لوه شامل نه هجي۔

Iron,  ₂₆Fe

Iron
ڏيک	lustrous metallic with a grayish tinge
اسٽينڊرڊ ائٽمي وزن Ar, std()	55.845(2)[1]
Iron دوري جدول ۾
{| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; margin:0; border-width:1px; background:#f8f8f8;" |- | Hydrogen Helium Lithium Beryllium Boron Carbon Nitrogen Oxygen Fluorine Neon Sodium Magnesium Aluminium Silicon Phosphorus Sulfur Chlorine Argon Potassium Calcium Scandium {{Periodic table (32 columns, micro)/elementcell|category=transition metal|number=22|name=Titanium|mark=Fe|symbol=Ti}} Vanadium Chromium Manganese Iron Cobalt Nickel Copper Zinc Gallium Germanium Arsenic Selenium Bromine Krypton Rubidium Strontium Yttrium Zirconium Niobium Molybdenum Technetium Ruthenium Palladium Silver Cadmium Indium Tin Antimony Tellurium Iodine Xenon Caesium Barium Lanthanum Cerium Praseodymium Neodymium Promethium Samarium Europium Gadolinium Terbium Dysprosium Holmium Erbium Thulium Ytterbium Lutetium Hafnium Tantalum Tungsten Rhenium Osmium Iridium Platinum Gold Mercury (element) Thallium Lead Bismuth Polonium Astatine Radon Francium Radium Actinium Thorium Protactinium Uranium Neptunium Plutonium style="border:none;padding:0;" Americium Curium Berkelium Californium Einsteinium Fermium Mendelevium Nobelium Lawrencium Rutherfordium Dubnium Seaborgium Bohrium Hassium Meitnerium Darmstadtium Roentgenium Copernicium Nihonium Flerovium Moscovium Livermorium Tennessine Oganesson – ↑ Fe ↓ Ru manganese ← iron → cobalt |}
ايٽمي نمبر (Z)	26
گروھ	group n/a
دؤر	period {{{period}}}
خانو	[[{{{block}}}-block]]
اليڪٽرانن جي ترتيب	[Ar] 3d6 4s2
اليڪٽران في خول مطابق	2, 8, 14, 2
طبعي خاصيتون
مرحلو معياري حرارت ۽ داٻ تي	solid
رجڻ وارو نقطو	1811 K ​(1538 °C, ​2800 °F)
اٻرڻ وارو نقطو	3134 K ​(2862 °C, ​5182 °F)
گھاٽائي (ڪمري جي حرارت مطابق)	7.874 g/cm3
گھاٽائي (رجڻ واري نقطي مطابق)	6.98 g/cm3
رجڻ واري حرارت	13.81 kJ/mol
بخاري حرارت	340 kJ/mol
مولر واري حرارت جي گنجائش	25.10 J/(mol·K)
pressure P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 1728 1890 2091 2346 2679
ايٽمي خاصيتون
آڪسيڊہشن واري حالت	−4, −2, −1, +1,[2] +2, +3, +4, +5,[3] +6, +7[4] (an amphoteric oxide)
برقي منفيت	Pauling scale: 1.83
آئنن جي توانائي	1st: 762.5 kJ/mol 2nd: 1561.9 kJ/mol 3rd: 2957 kJ/mol (more)
ايٽمي محور	empirical: 126 pm
ڪوويلنٽ محور	Low spin: 132±3 pm High spin: 152±6 pm
وان ڊير والس محور	194  pm
شعاعي لڪيرن جا iron
معائنو بحث سنواريو | حوالا

لوھ,  ₀₀Xx

لوھ
{{{name}}} دوري جدول ۾
{| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; margin:0; border-width:1px; background:#f8f8f8;" |- | Hydrogen Helium Lithium Beryllium Boron Carbon Nitrogen Oxygen Fluorine Neon Sodium Magnesium Aluminium Silicon Phosphorus Sulfur Chlorine Argon Potassium Calcium Scandium {{Periodic table (32 columns, micro)/elementcell|category=transition metal|number=22|name=Titanium|mark={{{symbol}}}|symbol=Ti}} Vanadium Chromium Manganese Iron Cobalt Nickel Copper Zinc Gallium Germanium Arsenic Selenium Bromine Krypton Rubidium Strontium Yttrium Zirconium Niobium Molybdenum Technetium Ruthenium Palladium Silver Cadmium Indium Tin Antimony Tellurium Iodine Xenon Caesium Barium Lanthanum Cerium Praseodymium Neodymium Promethium Samarium Europium Gadolinium Terbium Dysprosium Holmium Erbium Thulium Ytterbium Lutetium Hafnium Tantalum Tungsten Rhenium Osmium Iridium Platinum Gold Mercury (element) Thallium Lead Bismuth Polonium Astatine Radon Francium Radium Actinium Thorium Protactinium Uranium Neptunium Plutonium style="border:none;padding:0;" Americium Curium Berkelium Californium Einsteinium Fermium Mendelevium Nobelium Lawrencium Rutherfordium Dubnium Seaborgium Bohrium Hassium Meitnerium Darmstadtium Roentgenium Copernicium Nihonium Flerovium Moscovium Livermorium Tennessine Oganesson {{{above}}} ↑ {{{symbol}}} ↓ {{{below}}} {{{left}}} ← {{{name}}} → {{{right}}} |}
ايٽمي نمبر (Z)	{{{number}}}
گروھ	group n/a
دؤر	period {{{period}}}
خانو	[[{{{block}}}-block]]
طبعي خاصيتون
ايٽمي خاصيتون
معائنو بحث سنواريو | حوالا

هي شيون فوٽان خارج ڪنديون آهن جن جو حرارتي پد ٻڙي يعني منفي 273 سينٽي گريڊ کان وڌيڪ آهي پر هي فوٽانز گھڻو ڪري انفرا ڳاڙهي توانائي جا حامل هوندا آهن ان لاءِ نظر ناهين ايندا جيئن جيئن لوھ جو پد وڌندو آهي ان مان گھڻي توانائيءَ جا فوٽانز بہ نڪرڻ شروع ٿي ويندا آهن جڏهن انھن فوٽونز جي توانائي ايتري وڌيڪ ٿي وڃي جو اسانجون اکيون ان فوٽونز جي سڃاڻپ ڪرڻ لڳن تہ اسانکي لوھ ڳاڙهو نظر ايندو آهي ڳاڙهي رنگ جي فوٽانز جي فريڪوئنسي انفرا ڳاڙهي کان وڌيڪ هوندي آهي ۽ ڳاڙهي رنگ جي فوٽانز کي اسانجون اکيون محسوس ڪري سگھن ٿيون جيڪڏهن لوھ کي گھڻو گرم ڪيو وڃي تہ فوٽانز جي توانائي وڌيڪ وڌي ويندي آهي جنھن جو نتيجو هي ٿيندو آهي تہ اسانکي گرم لوھ جو رنگ مٽيل نظر ايندو آهي گھڻو گرم لوھ نيرو نظر ايندو آهي ۽ انکان بہ وڌ گرم لوھ اڇو ڏيک ڏيندڙ هوندو آهي جيڪو برقرار رهندو آهي.

عمارتن ۾ لوھ جو استعمال

لوھ جي گھٽ قوت جي امڪان سبب تعميراتي ڪم ۾ نقص جو انديشو رھي ٿو انھيءَ ڪري لوھھ ھميشه پاڪستان اسٽئنڊرڊ انسٽيٽيوٽ (P. S. I) جي منظور ٿيل ڪارخانن جو تيار ڪيل استعمال ڪجي. سريھ طور عام طرح سان مائيلڊ اسٽيل (Mild Stress) جون گول سيخون استعمال ڪيون وڃن جن جي گھٽ ۾ گھٽ بيلڊ اسٽريس (Yield Stress) ھڪ اسڪئاير انچ تي 36,000 پائونڊ (36,000 psi) ھئڻ گھرجي. وڏين گھڻ منزلھ جاين ۽ وڏن ھالن لاءِ زياده قوت وارا غير ھموار سريھ (High Tensile Deformed Bars) استعمال ڪيا وڃن ڇاڪاڻ تھ اھي وڌيڪ ڪفايت وارا رھن ٿا. اھڙين سيخن جي گھٽ ۾ گھٽ طاقت ھر اسڪئاير انچ تي 60،000 پائونڊ ٿيندي آھي. استعمال کان اڳ ۾ سريھ کي ڪٽ يا زنگ، ڏارن، ڦوٽ ۽ بي ڊولائتي ھئڻ کان پاڪ ھئڻ گھرجي. بازار ۾ اھڙو لوھھ بھ دستياب آھي، جو ھڪ ڪرو نھ آھي ۽ انھيءَ ۾ گھڻائي عيب آھن. اھڙي لوھھ جو استعمال نقصانڪار آھي. لوھھ جي ٻڌڻ لاءِ لوھھ جي 16 نمبر (16 SWG) جي سنھي تار استعمال ڪئي وڃي..^[5][6]

حوالا

1. Meija, Juris; Coplen, Tyler B.; Berglund, Michael; Brand, Willi A.; De Bièvre, Paul; Gröning, Manfred; Holden, Norman E.; Irrgeher, Johanna et al. (2016). "Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)". Pure and Applied Chemistry 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305.
2. Ram, R. S.; Bernath, P. F. (2003). "Fourier transform emission spectroscopy of the g⁴Δ-a⁴Δ system of FeCl". Journal of Molecular Spectroscopy 221 (2): 261. doi:10.1016/S0022-2852(03)00225-X. Bibcode: 2003JMoSp.221..261R. http://bernath.uwaterloo.ca/media/266.pdf.
3. Demazeau, G.; Buffat, B.; Pouchard, M.; Hagenmuller, P. (1982). "Recent developments in the field of high oxidation states of transition elements in oxides stabilization of Six-coordinated Iron(V)". Zeitschrift für anorganische und allgemeine Chemie 491: 60–66. doi:10.1002/zaac.19824910109.
4. Lu, J.; Jian, J.; Huang, W.; Lin, H.; Li, J; Zhou, M. (2016). "Experimental and theoretical identification of the Fe(VII) oxidation state in FeO4−". Physical Chemistry Chemical Physics 18 (45): 31125–31131. doi:10.1039/C6CP06753K. PMID 27812577. Bibcode: 2016PCCP...1831125L.
5. ڪتاب: عمارت سازي ؛ ليکڪ: ضياءين انصاري؛ ايڊيشن:1990؛ پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ،ڄامشورو
6. "لوهه | Online Sindhi Dictionaries | آن لائين سنڌي ڊڪشنريون". dic.sindhila.edu.pk. حاصل ڪيل 2020-06-25.