رياض
From Wikipedia, the free encyclopedia
رياض (عربي: الرياض، انگريزي: Riyadh)، سعودي عرب جي گاديءَ جو هنڌ ۽ سڀ کان وڏو شهر آهي،[3] جيڪو نجد جي علائقي ۾ صوبي رياض ۾ واقع آهي. رياض، صوبي جي راڄڌاني ۽ رياض حڪومت جو مرڪز آهي. ميٽروپوليس جو موجوده روپ 1950ع جي ڏهاڪي ۾ ان جي دفاعي قلعي کي ختم ڪرڻ کانپوءِ ديوار واري شهر جي هڪ شاخ جي طور تي سامهون آيو، جنهن کانپوءِ شهر توسيع ۽ شهريت جي ڪيترن ئي مرحلن مان گذريو. ھي جزيره نما عرب جو سڀ کان وڏو شهر آهي ۽ نجد جي علائقی جي اڀرندي حصي تي، النفود ريگستان جي مرڪز ۾ واقع آهي.
رياض الرياض | ||
---|---|---|
| ||
سعودي عرب ۾ رياض جو مقام | ||
جاگرافي بيهڪ: 24°38′N 46°43′E | ||
ملڪ | سعودي عرب | |
صوبو | رياض | |
گورنريٽ | رياض | |
حڪومت | ||
• مجلس | رياض ميونسپلٽي | |
• رياض جو گورنر | فيصل بن بندر آل سعود | |
• رياض جو ميئر | فيصل بن عبدالعزيز المقرن | |
پکيڙ | ||
• ڪل | 1,973 ڪ.م2 (762 ميل2) | |
بلندي[1] | 612 ميل (2,008 ft) | |
آبادي (2022)[2] | ||
• ڪل | 70,09,100 |
هي شهر سمنڊ جي سطح کان سراسري طور تي 600 ميٽر (2,000 فوٽ) جي بلندي تي آهي،[4] ۽ ھتي هر سال 50 لک سياح اچن ٿا، ھي دنيا ۾ گهميل شهر جي فھرست ۾ 49هين نمبر تي اچي ٿو ۽ وچ اوڀر ۾ ڇهين نمبر تي آهي. رياض ۾ سال 2022ع ۾ 70 لک ماڻهن جي آبادي هئي، ھي سعودي عرب ۾ سڀ کان وڌيڪ آبادي وارو شهر، وچ اوڀر ۾ 3ھین نمبر تي ۽ ايشيا ۾ 38هين نمبر تي سڀ کان وڌيڪ آبادي وارو شهر آهي.[5]
رياض جي نالي سان هن شهر جو پهريون ذڪر سال 1590ع ۾ هڪ عرب تاريخ نويس ڪيو هو.[6] سال 1737ع ۾ ديهام ابن داواس، جيڪو پاڙيسري منفوها مان هو، اچي آباد ٿيو ۽ شهر تي قبضو ڪري ورتو. ديهام شهر جي چوڌاري هڪ ديوار ٺاهي هئي، ۽ رياض نالي جو سڀ کان مشهور ماخذ هن دور جو آهي، جنهن جو حوالو اڳئين نخلستان جي شهرن ڏانهن آهي، جيڪي ابن داؤس جي ٺاهيل ديوار کان اڳ هئا. [7] سال 1744ع ۾ محمد بن عبدالوهاب درعيہ جي امير محمد بن سعود سان اتحاد قائم ڪيو ۽ ديهام کان رياض کسي ورتو. تنهن هوندي به سندن رياست، جيڪا هاڻي پهرين سعودي رياست جي نالي سان مشهور آهي، سال 1818ع ۾ ختم ٿي وئي. ترڪي بن عبدالله 19هين صديءَ جي شروعات ۾ ٻي سعودي رياست جو بنياد وڌو ۽ سال 1825ع ۾ رياض کي پنهنجي گاديءَ جو هنڌ بڻايو. پر هن شهر تي سندس حڪومت کي گڏيل عثماني حڪومت راشدي اتحاد ٽوڙي ڇڏيو. آخرڪار، 20ھین صدي جي شروعات ۾ عبدالعزيز بن سعود، جيڪو اولهه ۾ صرف ابن سعود جي نالي سان مشهور آهي، سال 1902ع ۾ نجد جي پنهنجي اباڻي سلطنت کي واپس ورتو ۽ سال 1926ع ۾ حجاز جي آخري سعودي فتح سان پنهنجي حڪمراني کي مضبوط ڪيو & بعد ۾ هن جو نالو سعودي عرب رکيو.[8] [9] سيپٽمبر، 1932ع ۾ سعودي عرب جي بادشاهت رياض کي گاديءَ جو هنڌ بڻايو ويو. هي شهر سال 1938ع تائين حڪومت جو انتظامي مرڪز رهيو، جڏهن ابن سعود مربي محل ۾ منتقل ٿيو. سال 1950ع جي ڏهاڪي ۾، ڀتين کي ڊاهي ڇڏيو ويو ۽ رياض کي ميٽروپوليس ڀتين واري شهر جي هڪ شاخ جي طور تي وڌايو.
رياض سعودي عرب جو سياسي ۽ انتظامي مرڪز آهي. مشاورتي اسيمبلي (جنهن کي شوري يا شوري ڪائونسل پڻ چيو ويندو آهي)، وزيرن جي ڪائونسل، بادشاهہ ۽ سپريم جوڊيشل ڪائونسل سڀ شهر ۾ واقع آهن. انهن چئن ادارن سان گڏ جيڪي سعودي عرب جي قانوني نظام جو بنياد آهن، ٻين وڏن ۽ ننڍن سرڪاري ادارن جا هيڊ ڪوارٽر پڻ رياض ۾ واقع آهن.[10] شهر ۾ 114 پرڏيهي سفارتخانا آهن، جن مان گهڻا ڊپلوميٽڪ ڪوارٽر ۾ شهر جي اولهندي پاسي ۾ واقع آهن.
رياض اقتصادي اهميت پڻ رکي ٿو، ڇاڪاڻ تہ ان ۾ ڪيترن ئي بئنڪن ۽ وڏن ڪمپنين جا صدر دفتر آهن، جهڙوڪ سعودي نيشنل بئنڪ، الراجي بئنڪ، المرائي، سعودي ٽيليڪميونيڪيشن ڪمپني ۽ سامبا فنانشل گروپ. هاءِ وي 65، جيڪو مقامي طور تي ڪنگ فهد روڊ جي نالي سان سڃاتو وڃي ٿو، شهر جي انهن اهم مرڪزن مان گذري ٿو، جن ۾ ڪنگ عبدالله فنانشل ڊسٽرڪٽ، دنيا جي وڏن مالي ضلعن مان هڪ، فيصليه سينٽر ۽ ڪنگڊم سينٽر شامل آهن. رياض آبادي جي لحاظ کان دنيا جي تيز ترين وڌندڙ شهرن مان هڪ آهي ۽ ڪيترن ئي پرڏيهين جو گهر آهي.
شهر کي 15 ميونسپل ضلعن ۾ ورهايو ويو آهي، جن جي نگراني ميونسپلٽي آف رياض (عربي: أمانة الرياض) ميئر ۽ رياض لاءِ رائل ڪميشن، جنهن جي صدارت صوبي جو گورنر فيصل بن بندر السعود ڪندو آهي، جي سربراهي ۾ ڪئي ويندي آهي.جولاءِ،2020ع تائين، ميئر فيصل بن عبدالعزيز بن محمد المقرن آهي.[11] رياض ايڪسپو 2030 جي ميزباني ڪندو، سال 2020ع ۾ دبئي کان پوء ميزبان ٻيو عرب شهر بڻجي ويندو.[12][13]