Î dui vicchiareddi (fàula)

C'èranu na vota dui vicchiareddi^[1], maritu e muggheri, c'avìanu faciutu na vita mudesta, ma ricca d'affettu l'unu pri l'àutru. A l'avvicinàrisi dâ vicchiània pirò sti dui accuminciaru a rattristàrisi picchì pinzàvanu com'era assai cchiù megghiu a piniari quann'èranu picciotti, anveci di ora ca èranu vecchi.
Maritu e muggheri, pri scancillari ssi pinzera, s'assèttanu d'avanti â porta dâ casa a taliari î picciriddi ca jòcanu. Ogni tantu si vàrdanu ntra d'iddi, ma sùbbitu talìanu a n'àutra banna, picchì non è beddu taliàrisi accussì malamenti arridduciuti: vecchi, ncircati, chini di rughi e senza denti. Veni a la menti quan'èranu carusi, beddu ssu tempu, macari si, comu ora, èranu puvireddi.
- «Ci penzi a tannu, muggheri mia ?»
- «Ci penzi a tannu, maritu miu ?»
Ntô mmernu s'arritìrranu prestu intra pri stari ô càudu e, aspittannu d'addummiscìrisi, cuntìnuanu a diri la tiritera dû tempu ca non c'è cchiui.
- «Ci penzi a tannu, muggheri mia ?»
- «Ci penzi a tannu, maritu miu ?»
Na nuttata, ca era dicèmmiru, mentri fora scinni la nivi e intra li casi fà cchiù friddu dû sòlitu, sèntunu tuppuliari â porta.
- «Facìtimi tràsiri pi sta notti,» dici na vuci di fora, - «non facìtimi mòriri pô jelu !»
Lu maritu, doppu ca macari â muggheri accunzintivu, scinni dô lettu e ci grapi la porta a na vecchia comu a iddi, tutta cummigghiata di nivi e quasi morta pô friddu.
- «Cu si, unni vai ?» Ci addumànnanu. - «Sugnu la "Bona sorti" ca camina pô munnu.» - «La "Bona sorti" vistuta accussì mali ?» - «Pri jiri pô munnu senza ca nuddu s'adduna di mia !» Arrispunni la vecchia.
Li dui vicchiareddi sunnu sicuri ca la "Bona sorti" comu ricumpenza ci duna nu donu e ci fannu prestu postu ntô lettu 'n menzu a iddi. Di matina prestu la "Bona sorti" è additta e dici: «Non m'addumannati nenti?» - Maritu e muggheri, ca non aspèttanu àutru, pàrrunu ntra d'iddi: addumannari la ricchizza ? E chi si nni fannu... non hannu cchiù û tempu pi gudirisilla. Li unori ? Non sannu cchi farisinni. La saluti ? Chidda ca hannu non è mala, macari ca sù vecchi. - «La picciuttanza !» dici la muggheri e lu maritu accunzenti. -«Nent'àutru ?» - «Nent'àutru !»
- «Pigghiati sta buccittina cu sti picca cocci d'acqua. Bivìtili e taliati chiddu ca succedi.»
Li dui talianu cuntenti lu rijalu, appoi s'allìtiganu pri cui a bìviri pri primu. -« Attocca a mia, ca sugnu fìmmina» - «No, a mia pri prima ». Â fini s'accòrdanu pi spartìrini lu cuntinutu. Ntâ buccittina ci sunnu dui cocci. Si nni bìvunu una l'unu e una l'àutra, ma non succedi nenti.
- «Jù non provu nenti, capaci ca non mi dasti la dosi giusta !» - «E mancu jù non provu nenti, forsi la "Bona sorti" nni ngannò.» - «Amuninni a cuccàrini.» E si cùccanu affunciati. - «Fatti cchiù ddà» - «Staiu cascannu» . Si dùnanu tanti ammuttuni ca macari lu lettu abballa, appoi s'addummìsciunu nzinu â matina quannu, â risbigghiata, s'attròvanu carusi e non si canùsciunu cchiù. - «Cu si ? Chi fai ccà ?» Ni cumminanu di tutti li culura, cu sàuti e cazzicatùmbuli supra a lu lettu. Appoi, si vòtanu li spaddi e ognunu pâ sò strata.

Lu carusu ncontra un Signuri ca lu pigghia comu aiutu stadderi e la carusa na Signura ca la pigghia ô sò sirvizu. Nu jornu lu carusu vidi passari la carusa d'avanti a la stadda e la chiama per scanciàrisi nutizzî. - «Si cuntenti dâ patruna ? » - «M'arrimpròvira e mi duna corpa pri nenti» - «Macari lu stadderi fà accussì cu mia, ma vaju a cavaddu quannu portu li bèstii a bìviri» - «E jù vaju 'n carozza cu la signura, quannu accumpagnu û picciriddu.» Ntantu si sèntunu li vuci dâ signura e dû stadderi - «Fannullona !» - «Fannulloni !»
Pàssanu na para di jorna e la carusa, chiancennu, và a circari ô carusu ntâ stadda: - «Â signura mi nni mannau» - «E jù macari lassu sta stadda. Amuninni nzemi a quarchi àutra banna !».
Camina, camina si pèrdunu ntô voscu e accumìncianu a chiànciri forti, nzinu a quannnu s'apprisenta na vicchiaredda. - «Nannuzza, aiùtani, ca ni pèrsimu...» - «Non m'arricanusciti ? Sugnu la "Bona sorti". Addumannati zoccu vuliti !»
Li dui carusi pàrranu ntra d'iddi e appoi addumànnanu di crìsciri e di aviri qualchi sordu pi non stari spiranza di nuddu.
- «Manciati sti dui pani e scacciati sti dui nuci.» E la "Bona sorti" sparisci.

Dopu aviri manciatu li dui pani, li carusi s'addummìsciunu, la matina s'arrisbìgghianu cu vint'anni cchiossai e non si canùsciunu cchiui. - «Cu si, chi fai ccà ?» - «Sugnu na campagnola e arricògghiu ligna ntô voscu. E tu ?  » - «Sugnu nu campagnolu e fazzu lu carbuni» . Appoi ogn'unu d'iddi attrova la sò nuci, li rùmpunu e di chisti nèsciunu fora tanti muniti d'oru. - «Chista è la nostra doti».
Si marìtanu e travàgghianu tutt'û jornu, idda a fari ligna e iddu a fari carbuni. Na vita travagghiata, ma arrinèsciunu a sarvari macari quarchi cosa pâ vicchiània, nzinu a quannu na notti vènunu li latri e... saluti a li dinari sparagnati. A ssa matina, ntô voscu, nun hannu nudda vogghia di travagghiari, ma chiànciunu assai assai e, n'àutra vota veni la "Bona sorti", sutta forma di na vecchia, pronta p'accuntintàrili. A sta vota li dui, non pènzanu megghiu ca d'addumannari na bona vicchiània, senza cchiù piniari, nzinu a la morti. - «Manciati sti dui pira. E macari vi lassu na borsa unni li sordi non spèrdunu mai».

Màncianu li pira, si cùrcanu e a l'agghiurnari s'arrusbìgghianu vecchi com'èranu apprima, cu tutti li nustalgìi di na vota:
- «Ci penzi a tannu, muggheri mia ?»
- «Ci penzi a tannu, maritu miu ?»
Ora ponnu spènniri quantu vòlunu, cchiù sordi lèvanu dâ borsa e cchiossai n'attròvanu. Ma sunnu cuntinuamenti cô pinzeri ô scantu dâ morti. Turnaru n'àutra vota a pigghiàrisi lu suli d'avanti â porta dâ casa e s'addumànnanu si lu jornu doppu lu ponnu ancora taliari, e pi quantu tempu. Un jornu, mentri ca si stannu lamintannu cu si discursi, arricumpari n'àutra vota la "Bona sorti", sempri pronta a suddisfari ogni disìu d'iddi. A sta vota, pirò, ci dici: - «Accura, prima di mill'anni non passu cchiù di ccà.» Li dui vicchiareddi non hannu nuddu dùbbiu a fari l'addumannata: - «Lu nostru disìu e di non mòriri mai...»
Ci veni data na buccittina cu picca cocci di un liquori russu comu lu sangu, bìvunu e s'arittòvanu forti comu a lu ferru. - «Chi filicitati, campamu pri sempri !». Pàssanu cent'anni e iddi nun sunnu cchiù cuntenti comu avìanu pinzàtu. Si mèttunu d'avanti â porta pi taliari li picciriddi, cèrcanu d'arricurdàrisi ancora quarchi fattu dû passatu. Si scàntanu macari d'affizziunàrisi a quarchi d'unu, picchì appoi tutti si nni vannu, mentri ca iddi arrèstanu a vìviri e taliari li guerri, li pistilenzi, macari beddi jurnati, ma nta na ripitizzioni ca addiventa sazzietati. Basta ! Addicìdunu di chiamari la morti, ma chista non li pò tuccari picchì la "Bona sorti" non voli.
Quannu la "Bona sorti" arricumpari n'àutra vota, e a sta vota non s'apprisenta cchiù comu na vecchia, ma comu na fìmmina bedda assai, vistuta bona e china di giuelli, li dui vicchiareddi addumànnanu di putiri mòriri. Ma la "Bona sorti" ci dici ca unu pò mòriri sùbbitu, mentri ca l'àutru tra cent'anni. E siccomu, comu ô sòlitu li dui s'allitiganu pi cui hà aviri la pricidenza, la "Bona sorti" s'alluntana pri n'àutri cent'anni, senza dàricci nenti.
Li dui vecchi pri cent'anni ancora càmpanu accusànnusi tra d'iddi di èssiri ancora ô munnu, cùntanu li misi e li jorna e, â fini, la "Bona sorti" arriva: - «Vaiu a chimari la morti !».

Li dui vicchiareddi si vèstunu cu l'àbbiti cchiù novi e cònzanu la tàvula pri na manciata cu tuttu lu vicinatu. A la maravigghia di la genti, arrispunnèvanu: - «Aoggi li vicenni tòrnanu a jiri pâ sò giusta strata. E nuatri facemu festa.» La morti si pigghiau e iddi mancu si nn'accurgeru.

La pagghia e lu tempu vi la matura

Fàula scura, nèspula dura.

Rifirimenti

1. Sta fàula, titulata urigginariamenti "I dui vecchietti", è di Luiggi Capuana ca scrivìa fàuli pê picciriddi n lingua taliana. E' libbirameni traduciuta 'n sicilianu pâ wikipedia siciliana.

Si cunta e s'arricunta...

Cunti Chiddu ca lassau lu Signuri · Cristòfuru lu briganti · Gugghiermu lu Malu e Gugghiermu lu Bonu · Lu voscu di Partinicu

Fàuli Alligramu e Alligranza · Î dui vicchiareddi · La mammana di la principissa-fata · Li Figghi di lu Re di Spagna · Lu cuntu di «Si raccunta» · Sicilia