Istadu

S'Istadu est una organizatzione polìtica e giurìdica chi si format de una populatzione, una sia de normas mentovadas che a "ordinamentu giurìdicu" e unu territòriu cun làcanas pretzisas in ue istat cussa populatzione e guvernat una autoridade cunforma a sas règulas de s'ordinamentu giurìdicu etotu.^[1][2] S'Istadu chi sighit sas normas in piessìnniu cosa sua sene s'agiudu o peri s'infrichimentu angenu de àteros paisos est mutidu "soberanu".^[3]

Frontespìtziu de su Leviatanu de Thomas Hobbes, unu traballu chi tocat sa teoria de s'Istadu modernu.

Artìculu in LSC

Sos istudiosos dant diferentes definiduras de "Istadu".^[4] Sa de s'impare de territòriu, prus pòpulu, prus autoridade guvernativa, comente subra ditu, est sa teoria fundamentale, utilosa pro dessinire s'Istadu, propònnida dae Georg Jellinek.^[2]

In sas sièntzias sotziales e in antropologia polìtica si podent atobiare simpres comunidades polìticas sene regulas iscritas e cun maneras informales de apoderamentu de sas resursas manchiles fentomados che a "Istados".^[5][6] De custu ghetu, non manchet de cunsiderare fintzas tribù che a cussa amatzònica che a Istados.^[6]

Sos istòricos tirant imbetzes a restrìnghere su cuntzetu de Istadu e a lu cunsiderare comente a su produtu de un'àndala de acudimentu de su podere polìticu in manu de una istitutzione impersonale (cunsideremus sos annos chi brincant dae su Duighentos a su Otighentos), chi esèrtzitat su podere polìticu supremu in subra sa gente chi istat in su territòriu in ue viget sa lege de su rennu chi istituit.^[7][8] S'istadu, che a una istitutzione, est cussu modernu de pustis Otighentos, chi regulat sa bida, non prus de "sùdditos", ma de "tzitadinos", cando si bortat dae rennu a repùblica.

Sotziòlogu mannu est Max Weber, chi identificaiat s'Istadu cun s'istitutzione a tretu de esertzitare unu monopòliu a subra de s'impreu legìtimu de sa fortza fìsica in intro de unu territòriu dislindadu.^[9] Cunforma a custa bisione esistint profintzas istados in fìeri, est a nàrrere in fràigu, istitutziones chi sunt acanta de devènnere istados cumpridos che a cussos ingiminados o abbisados dae s'istudiosu tedescu.