Itàlia
Istadu de s'Europa tzentru-meridionale, membru e cofundadore de sa Unione europea / From Wikipedia, the free encyclopedia
S’Itàlia, tzerriada in manera ufitziale sa Repùblica Italiana (in italianu: Repubblica Italiana), est una repùblica parlamentare de su sud de s’Europa. Alindat cun sa Frantza, s'Isvìtzera, s’Àustria e s'Islovènia addae de sas Alpes a su nord. Atinat fintzas a totu sa penìsula italiana a su sud, in prus de sas ìsulas de Sardigna e de Sitzìlia , sas prus mannas de su Mediterràneu. Annotamala atinat paritzas ìsulas prus piticas. Sos istados indipendentes de San Marino e de sa tzitade de su Vaticanu sunt enclaves a intro de s’Itàlia, imbetzes sa comuna de Campione d’Itàlia est una esclave a intro de s'Isvìtzera.
campidanesu · logudoresu · nugoresu
Itàlia Repubblica italiana | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
S'Itàlia (birde iscuru) in s'Unione europea (birde craru) | |||||
Datos amministrativos | |||||
Nùmene intreu | Itàlia Repubblica italiana | ||||
Nùmene ufitziale | Repubblica italiana | ||||
Limbas ufitziales | italiana | ||||
Àteras limbas | Limbas de s'Itàlia | ||||
Capitale | Roma (2,763,804 ab. / 2021) | ||||
Polìtica | |||||
Forma de guvernu | Repùblica parlamentare | ||||
Presidente de sa Repùblica | Sergio Mattarella | ||||
Presidente de su cussìgiu | Giorgia Meloni | ||||
Proclamatzione | 10 làmpadas 1946[1] | ||||
Intrada in s'ONU | 14 nadale 1955 | ||||
Intrada in s'UE | 25 martzu 1957[2] | ||||
Mannària | |||||
Totale | 302,068.26 km² (72º) | ||||
% de sas abbas | 2,4% | ||||
Populatzione | |||||
Totale | 59,045,521 ab. (30 santandria 2021) (24º) | ||||
Densidade | 196,17 ab./km² | ||||
Nùmene de sos abitantes | italianos | ||||
Geografia | |||||
Continente | Europa, Àfrica (Pelàgias) | ||||
Làcanas | Santu Marinu, Tzitade de su Vaticanu, Frantza, Isvìtzera, Àustria, Islovènia | ||||
Fusu oràriu | UTC+1 UTC+2 in ora legale | ||||
Economia | |||||
Valuta | Èuru | ||||
PIB (numenale) | 2,090,448[3] milliones de $ | ||||
PIB pro capite (nominale) | 34,428[3] $ (2020 istima) (27º) | ||||
PIB (PPC) | 2,515,796[3] milliones de $ (12º) | ||||
PIB pro capite (PPC) | 41,433[3] $ (2020 istima) (33º) | ||||
IIU (2019) | 0,883[4] (artu meda) (29º) | ||||
Fecundidade | 1,34 (2016)[5] | ||||
Vàrias | |||||
Còdighes ISO 3166 | IT, ITA, 380 | ||||
TLD | .it, .eu | ||||
Prefissu tel. | +39[6] | ||||
Sigla autom. | I | ||||
Innu natzionale | Su Cantu de sos Italianos | ||||
Festa natzionale | 2 de làmpadas | ||||
Evolutzione istòrica | |||||
Istadu antepostu | Regnu de Itàlia | ||||
Sa cussòrgia italiana carràrgiat unos 301,338 km2 in sos chi bivent unos 60 milliones de bividores. Est su de chimbe paisos prus populados de s’Europa e su de bintitrès de su mundu. Sos oros de su mare sighint pro 8.000 km a sa grussera.
Roma est sa capitale e sigomente fiat sa capitale de s’imperu romanu, fiat istadu su tzentru de sa tzivilidade otzidentale pro agiumai ses sèculos. A pustis chi s’imperu est rutu, meda populatziones istràngias s’aposentaiant a intro sas làcanas italianas, mescamente germànicos, ma àteros puru.
In sos sèculos imbenientes sa penìsula fiat partzidu in paritzos tzidade-istados e istados regionales, chi fiant a s’ispissu controlladu pro istràngios guvernos. A pustis de carchi sèculos s’Itàlia torrat a èssere su bratzolu de sa cultura otzidentale a caddu de su risorgimentu in su sèculo XV. In fines s’Itàlia renesset in su 1861 a segudare s’unidade, gràtzias a su rennu de Sardigna, chi aunit su rennu a suta de sa corona de Savoja, e gràtzias a sa voluntade de su pòpulu italianu a s'unidade e a nde isterrinare sa dominatzione istràngias.
In su de XX sèculu at segudadu un'imperu coloniale e leat parte a sa Prima e a sa Segunda gherra mundiale, binchende sa de unu, ma perdende sa de duos e pro cussu perdet a sas colònias suas. In sa segunda metade de su sèculu su paisu at tentu un'isvilupu econòmicu mannu. Est su de 24 paisu prus isvilupadu de su mundu e su de 10 pro su chi atenet sa calidade de sa vida. Est unu de sos fundadores de su chi immoe est s'Unione Europea et est in sa Euro-zona. Leat parte a su G9, su G20 e a sa NATO. Tenet sa de tres riserva prus manna de oro, su de oto GDP nominale, su de deghe GDP (PPP) e sas de sas intradas (budget) prus mannas de su mundu. Tenet unu livellu de pùblica istrutzione bonu a beru et est globalizadu meda. S’Itàlia giogat unu rolu meda importante pro cantu pertocat s’aspetu militare, culturale e diplomàticu in su cuntestu internatzionale.