Түүркүйэ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Түүркүйэ Өрөспүүбүлүкэтэ (туур. Türkiye Cumhuriyeti), кылгас аата - Түүркүйэ, Эуразия дойдуларыттан биирдэстэрэ. Түүркүйэ икки континеҥҥа баар: Эуропаҕа уонна Азияҕа, сүрүн сирэ Азия өттүгэр сытар. Эуропа өттө Румелия диэн, Азия өттө — Анатолия. Аҕыс дойдулуун кирбиилэhэр: хотугулуу-арҕаа Болгариялыын, арҕаа Грециялыын, хотугулуу-илин Грузиялыын, илин Эрмээн Сириниин, Азербайдьанныын уонна Иранныын, соҕуруулуу-илин Ирактыын уонна Сириялыын. Сир ортотунааҕы байҕал соҕуруу, Эгей байҕала арҕаа уонна Хара байҕал хоту. Анатолия уонна Румелия икки ардыларыгар Мармара байҕал баар уонна икки силбэhиилэр: Боспор уонна Дарданеллалар. Икки континент сыстыhар сиригэр баар буолан Түүркүйэ култуурата арҕаа уонна илин култууралар булкаастара буолар. Түүркүйэ демократ, секуляр, унитар конституция өрөспүүбүлүкэтэ. Бу политика систематын 1923 с. дойду баhылыга Мустафа Кемал Ататүрк тэрийбитэ, Осман империята бастакы аан дойду сэриитигэр кыаттаран эстибитин кэннэ. Иккис аан дойду сэриитин кэнниттэн Түүркүйэ Арҕаа дойдуларыныын сиhилии холбоhон барбыта. Эуропа Сүбэтэ (1949) уонна NATO (1952) кыттааччылара.[1]
Türkiye Cumhuriyeti Түүркүйэ Өрөспүүбүлүкэтэ |
||||||
---|---|---|---|---|---|---|
Ыҥырыыта: Yurtta Barış, Dünyada Barış | ||||||
Өрөгөй ырыата: İstiklâl Marşı |
||||||
Location of Turkey
|
||||||
Киин куората | Анкара | |||||
Largest city | Истанбул | |||||
Ил тыла | Туурак тыла | |||||
Олохтоохтор ааттара | Туурактар | |||||
Дьаhалтата | Өрөспүүбүлүкэ | |||||
- | Бэрэсидьиэн | Рэдьэп Таййип Эрдоҕан | ||||
- | Парламент спикера | мустафа топташ | ||||
- | Өрөспүүбүлүкэ декларацията | 1923 с. алтынньы 29 к. | ||||
Иэнэ | ||||||
- | Бүтүн | 783 562 km² (36с) 302 535 sq mi |
||||
- | Уу (%) | 2.03 | ||||
Олохтоохторо | ||||||
- | 2020 census | 83,614,362 (19с) | ||||
- | Олохтоох чиҥэ | 109/km² (107с) 282,3/sq mi |
||||
БИО (АКП) | 2021 estimate | |||||
- | Total | $2.749 триллион (11с) | ||||
- | Per capita | $32,278 (45с) | ||||
БИО (номинал) | 2021 estimate | |||||
- | Total | $794.530 миллиард (20с) | ||||
- | Per capita | $9,327 (67с) | ||||
Дьини (2017) | 43.0 (medium) | |||||
КСИ (2019) | ▲ 0.820 (medium) (67с) | |||||
Валюта | Туурак лирата (TRY ) |
|||||
Кэм зоната | EET (UTC+3) | |||||
Ил домен | .tr | |||||
Телефон кода | +90 |