Remove ads
Полисты, или бумажные осы[10] (лат. Polistes) — род общественных ос, относящийся к подсемейству Polistinae. Крупнейший род в составе семейства настоящих ос (Vespidae), насчитывающий более 200 видов. Космополитическая группа, встречающаяся во всех зоогеографических регионах. Стоят открытые гнёзда, в которых ячейки расположены в один слой и не покрыты защитной внешней оболочкой. Все виды хищные, для прокорма потомства могут потреблять большое количество гусениц, в связи с чем их принято считать полезными.
| Polistes | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Polistes dominula | ||||||||||||
| Научная классификация | ||||||||||||
|
Домен: Царство: Подцарство: Без ранга: Без ранга: Без ранга: Без ранга: Тип: Подтип: Надкласс: Класс: Подкласс: Инфракласс: Надотряд: Hymenopterida Отряд: Подотряд: Инфраотряд: Надсемейство: Семейство: Подсемейство: Род: Polistes |
||||||||||||
| Международное научное название | ||||||||||||
| Polistes Latreille, 1802[1] | ||||||||||||
| Синонимы[2][3] | ||||||||||||
|
||||||||||||
| Типовой вид | ||||||||||||
| ||||||||||||
Remove ads
Полисты строят гнездо в виде единственного открытого сота, численность ос в таких гнёздах невелика — от 10—15 до чуть больше 100 насекомых. Гнезда Polistes часто основываются единственной самкой (или реже группой самок).
Подобно водомеркам способны удерживаться на поверхностной пленке воды[11].
У ос рода Polistes наблюдается половой диморфизм: у самцов семь видимых снаружи метасомальных сегментов, а у самок — шесть. Этот признак разделяют и другие веспидовые осы[12].
Гнезда однослойные, по форме напоминают зонтик, ячейки которого открыты воздуху снизу, а вокруг гнезда нет ни одного слоя. Гнезда подвешены к поверхности с помощью черешка и построены из бумагоподобного вещества, изготовленного из смеси слюны и древесных волокон, пережеванных со старой и мягкой древесины или мертвых веток. У многих видов Polistes в целом гнезда часто поддерживаются более длинным черешком, чем у Vespula[13].
Remove ads
Всесветное. Часть подродов встречается в Новом Свете (Fuscopolistes, Aphanilopterus, Palisotius, Epicnemius, Onerarius — ныне они все объединены в один Aphanilopterus), а другая часть в Старом Свете (Gyrostoma, Stenopolistes, Nygmopolistes, Megapolistes, Polistella, Sulcopolistes, Polistes sensu stricto).
Некоторые виды стали инвазивными на территориях, куда они были интродуцированы. Например, Азиатская (Polistes chinensis) и Австралийская бумажные осы (P. humilis) являются вредителями в Новой Зеландии. Начиная с 1979 года,[14] Азиатская бумажная оса обосновалась на Северном и Южном островах Новой Зеландии и стала конкурентом аборигенных видов (например, для попугая Новозеландский кака) за такие ресурсы, как насекомые, нектар и падь (Clapperton, 1999; Kleinpaste, 2000).[15] Европейская бумажная оса (Polistes dominula) стала инвазивной в США и Канаде.
 |  | |||||||||
Polistes dominula | ||||||||||
Remove ads
Выделяют несколько подродов или групп видов:[16][17]
- подрод Aphanilopterus (Polistes annularis)
- подрод Gyrostoma (Polistes jadwigae, Polistes rothneyi, Polistes wattii)
- подрод Polistella (Polistes brunetus, Polistes dawnae, Polistes delhiensis, Polistes japonicus, Polistes mandarinus, Polistes sagittarius, Polistes snelleni, Polistes strigosus, Polistes brunus, Polistes communalis, Polistes tenebris, Polistes diakonovi), всего около 90 видов[18]
- подрод Polistes (Polistes dominula, Polistes gallicus, Polistes nimpha, Polistes riparius, Polistes biglumis, Polistes chinensis)
- ископаемые виды: Polistes vergnei, Polistes industrius, Polistes signatus, Polistes kirbyanus, Polybia anglica, Polistes oblita, Polistes attavinus
- Америка: Polistes annularis, Polistes bellicosus, Polistes canadensis, Polistes erythrocephalus, Polistes exclamans, Polistes fuscatus, Polistes instabilis, Polistes metricus, Polistes versicolor
- Социальные паразиты: Polistes carnifex
Список видов
Известно более 200 видов и около 125 подвидов[17][19][20][21].
- Polistes actaeon Haliday, 1836
- Polistes adelphus Richards, 1978
- Polistes adustus Bingham, 1897
- Polistes affinis Gusenleitner, 2006
- Polistes africanus Palisot de Beauvois, 1818
- Polistes albicinctus de Saussure, 1890
- Polistes albocalcaratus du Buysson, 1905
- Polistes angulinus Richards, 1951
- Polistes angusticlypeus Gusenleitner, 2006
- Polistes annularis (Linnaeus, 1763)
- Polistes apachus (de Saussure, 1857)
- Polistes apicalis de Saussure, 1858
- Polistes aquilinus du Buysson, 1905
- Polistes arizonensis Snelling, 1954
- Polistes arthuri Cameron, 1901
- Polistes assamensis Bingham, 1897
- Polistes associus Kohl, 1898
- Polistes asterope Cameron, 1901
- Polistes asterope arvidi Petersen, 1990
- Polistes asterope asterope Cameron, 1901
- Polistes asterope narupi Petersen, 1990
- Polistes aterrimus de Saussure, 1853
- Polistes atrimandibularis Zimmermann, 1930
- Polistes atrox Richards, 1978
- Polistes aurifer de Saussure, 1853
- Polistes austroccidentalis Van Achterberg & Neumeyer, 2017[21]
- Polistes badius Gerstaecker, 1871
- Polistes bahamensis Bequaert & Salt, 1931
- Polistes balder Kirby, 1888
- Polistes bambusae Richards, 1978
- Polistes bambusae bambusae Richards, 1978
- Polistes bambusae humboldti Richards, 1978
- Polistes bellicosus Cresson, 1872
- Polistes bequaertellus Snelling, 1983,
- Polistes bequaerti von Schulthess, 1921
- Polistes bequaertianus Willink, 1954
- Polistes bicolor Lepeletier, 1836
- Polistes biglumis (Linnaeus, 1758)
- Polistes biguttatus Haliday, 1836
- Polistes billardieri Fabricius, 1804
- Polistes billardieri biglumoides Ducke, 1904
- Polistes billardieri billardieri Fabricius, 1804
- Polistes billardieri ruficornis de Saussure, 1853
- Polistes binotatus de Saussure, 1853
- Polistes bischoffi Weyrauch, 1937
- Polistes bituberculatus du Buysson, 1905
- Polistes boharti Snelling, 1983
- Polistes brevifissus Richards, 1978
- Polistes brunus Nguyen & Carpenter, 2017[18]
- Polistes bucharensis Petersen, 1990[21]
- Polistes buruensis Erichson, 184
- Polistes buyssoni Brèthes, 1909
- Polistes callimorphus de Saussure, 1853
- Polistes canadensis (Linnaeus, 1758)
- Polistes canadensis borientalis Richards, 1978
- Polistes canadensis canadensis (Linnaeus, 1758)
- Polistes candidoi von Ihering, 1903
- Polistes capnodes van der Vecht, 1972
- Polistes capnodes capnodes van der Vecht, 1972
- Polistes capnodes incomptus van der Vecht, 1972
- Polistes capnodes quadrifasciatus van der Vecht, 1972
- Polistes carnifex (Fabricius, 1775)
- Polistes carnifex boliviensis Bequaert, 1936
- Polistes carnifex carnifex (Fabricius, 1775)
- Polistes carnifex carnifex Latreille, 1817
- Polistes carolina (Linnaeus, 1767)
- Polistes cavapyta de Saussure, 1853
- Polistes cavapytiformis Richards, 1978
- Polistes celebensis Selis, 2018
- Polistes chinensis (Fabricius, 1793)
- Polistes chinensis antennalis Pérez, 1905
- Polistes chinensis chinensis (Fabricius, 1793)
- Polistes cinerascens de Saussure, 1854
- Polistes claripennis Ducke, 1904
- Polistes clavicornis van der Vecht, 1972
- Polistes comanchus de Saussure, 1857
- Polistes comanchus comanchus de Saussure, 1857
- Polistes comanchus navajoe Cresson, 1868
- Polistes communalis Nguyen, Vu, & Carpenter, 2017[18]
- Polistes consobrinus de Saussure, 1858
- Polistes contrarius Cheesman, 1951
- Polistes crinitus (Felton, 1765)
- Polistes crinitus americanus (Fabricius, 1775)
- Polistes crinitus crinitus (Felton, 1765)
- Polistes crinitus multicolor (Olivier, 1792)
- Polistes cubensis Lepeletier, 1836
- Polistes davillae Richards, 1978
- Polistes dawnae Dover & Rao, 1922
- Polistes deceptor Schulz, 1905
- Polistes defectivus Gerstaecker, 1871
- Polistes delhiensis Das & Gupta, 1984
- Polistes diabolicus de Saussure, 1853
- Polistes diakonovi Kostylev, 1940
- Polistes dominicus (Vallot, 1802)
- Polistes dominula (Christ, 1791)
- Polistes dorsalis (Fabricius, 1775)
- Polistes dorsalis californicus Bohart, 1949
- Polistes dorsalis clarionensis Bohart, 1949
- Polistes dorsalis dorsalis (Fabricius, 1775)
- Polistes dorsalis maritimus Bequaert, 1940
- Polistes dorsalis neotropicus Bequaert, 1940
- Polistes ebsohinus Sonan, 1943
- Polistes eburneus Bequaert, 1943
- Polistes elegans Smith, 1859
- Polistes ellenbergi du Buysson, 1908
- Polistes ephippium Cameron, 1900
- Polistes erythrinus Holmgren, 1868
- Polistes erythrocephalus Latreille, 1813
- Polistes esperanzae Selis, 2018
- Polistes exclamans Viereck, 1906
- Polistes extraneus Kirby, 1883
- Polistes facilis de Saussure, 1853
- Polistes fastidiosus de Saussure, 1853
- Polistes ferreri de Saussure, 1853
- Polistes flavitarsis Selis, 2018
- Polistes flavobilineatus (Cameron, 1902)
- Polistes flavus Cresson, 1868
- Polistes foederatus Kohl, 1898[21]
- Polistes fordi van der Vecht, 1972
- Polistes formosanus Sonan, 1927
- Polistes franciscanus Richards, 1978
- Polistes fuscatus (Fabricius, 1793)
- Polistes gallicus (Linnaeus, 1767)
- Polistes geminatus Fox, 1898
- Polistes geminatus geminatus Fox, 1898
- Polistes geminatus guyanensis Cameron, 1912
- Polistes gigas (Kirby, 1826)
- Polistes goeldii Ducke, 1904
- Polistes haugi du Buysson, 1906
- Polistes hebridensis Giordani Soika, 1981
- Polistes hebridensis erromangensis Giordani Soika, 1981
- Polistes hebridensis hebridensis Giordani Soika, 1981
- Polistes hebridensis malekulensis Giordani Soika, 1981
- Polistes hebridensis vilensis Giordani Soika, 1981
- Polistes helveticus Neumeyer, 2014[20]
- Polistes hirsuticornis Buck, 2012[19]
- Polistes horrendus Gusenleitner, 2006
- Polistes huacapistana Richards, 1978
- Polistes huisunensis Kuo, 1987
- Polistes humeralis Polašek, 2023
- Polistes humilis (Fabricius, 1781)
- Polistes humilis centrocontinentalis Giordani Soika, 1975
- Polistes humilis humilis (Fabricius, 1781)
- Polistes humilis synoecus de Saussure, 1853
- Polistes incertus Cresson, 1865
- Polistes indicus Stolfa, 1934
- Polistes infuscatus Lepeletier, 1836
- Polistes infuscatus anduzei Bequaert, 1943
- Polistes infuscatus ecuadorius Richards, 1978
- Polistes infuscatus infuscatus Lepeletier, 1836
- Polistes infuscatus mariae Richards, 1978
- Polistes infuscatus metensis Richards, 1978
- Polistes instabilis de Saussure, 1853
- Polistes intermedius Kojima, 1988
- Polistes iranus Guiglia, 1976
- Polistes japonicus de Saussure, 1858
- Polistes jokahamae Radoszkowski, 1887
- Polistes kaibabensis Hayward, 1932
- Polistes khasianus Cameron, 1900
- Polistes laevigatissimus Giordani Soika, 1975
- Polistes lanio (Fabricius, 1775)
- Polistes lanio lanio (Fabricius, 1775)
- Polistes lanio satanulus Bequaert, 1940
- Polistes lanio weberi Bequaert, 1940
- Polistes lateritius Smith, 1857
- Polistes latinis Das & Gupta, 1984
- Polistes legnotus van der Vecht, 1972
- Polistes lepcha Cameron, 1900
- Polistes lineonotus Bohart, 1949
- Polistes loveridgei Bequaert, 1938
- Polistes lycus Cameron, 1901
- Polistes macrocephalus Bequaert, 1918
- Polistes madecassus de Saussure, 1853
- Polistes madiburensis von Schulthess, 1921
- Polistes major Palisot de Beauvois, 1818
- Polistes major bonaccensis Bequaert, 1937
- Polistes major castaneicolor Bequaert, 1936
- Polistes major colombianus Bequaert, 1940
- Polistes major major Palisot de Beauvois, 1818
- Polistes major weyrauchi Bequaert, 1940
- Polistes mandarinus de Saussure, 1853
- Polistes maranonensis Willink, 1964
- Polistes marginalis (Fabricius, 1775)
- Polistes marginalis baidoensis Giordani Soika, 1944
- Polistes marginalis lindensis Giordani Soika, 1981
- Polistes marginalis marginalis (Fabricius, 1775)
- Polistes marginalis meruensis Giordani Soika, 1981
- Polistes maroccanus Schmid-Egger, 2017[21]
- Polistes meadeanus von Schulthess, 1913
- Polistes melanopterus Cameron, 1911
- Polistes melanosoma de Saussure, 1853
- Polistes melanotus Richards, 1978
- Polistes mertoni du Buysson, 1913
- Polistes metricus Say, 1831
- Polistes mexicanus Bequaert, 1940
- Polistes minor Palisot de Beauvois, 1818
- Polistes mongolicus Buysson, 1911[21]
- Polistes moraballi Richards, 1951
- Polistes myersi Bequaert, 1934
- Polistes myersi curassavicus Richards, 1978
- Polistes myersi myersi Bequaert, 1934
- Polistes mysteriosus Bequaert, 1938
- Polistes niger Brèthes, 1903
- Polistes nigrifrons Smith, 1859
- Polistes nigrifrons nigrifrons Smith, 1859
- Polistes nigrifrons obdurus Cheesman, 1951
- Polistes nigrifrons stotherti Meade-Waldo, 1916
- Polistes nigritarsis Cameron, 1900
- Polistes nigrosericans Bequaert, 1940
- Polistes nimpha (Christ, 1791)
- Polistes ninabamba Richards, 1978
- Polistes nipponensis Pérez, 1905
- Polistes notatipes Richards, 1978
- Polistes obscurus de Saussure, 1863
- Polistes occipitalis Ducke, 1904
- Polistes occultus Kojima, 1988
- Polistes oculatus Smith, 1857
- Polistes olivaceus (DeGeer, 1773)
- Polistes opacus Gusenleitner, 2006
- Polistes ornatus Lepeletier, 1836
- Polistes pacificus Fabricius, 1804
- Polistes palmarum Bequaert, 1936
- Polistes paraguayensis Bertoni, 1921
- Polistes parametricus Buck, 2012[19]
- Polistes penai Richards, 1978
- Polistes penthicus van der Vecht, 1972
- Polistes penthicus ater Petersen, 1990
- Polistes penthicus malaitensis van der Vecht, 1972
- Polistes penthicus penthicus van der Vecht, 1972
- Polistes perflavus van der Vecht, 1972
- Polistes peruvianus Bequaert, 1934
- Polistes philippinensis de Saussure, 1853
- Polistes poeyi Lepeletier, 1836
- Polistes poeyi haitiensis Bequaert and Salt, 1931
- Polistes poeyi poeyi Lepeletier, 1836
- Polistes praenotatus Kohl, 1908
- Polistes pseudoculatus Snelling, 1955
- Polistes quadricingulatus Gusenleitner, 2006
- Polistes ridleyi Kirby, 1890
- Polistes riekii Richards, 1978
- Polistes riparius Yamane & Yamane, 1987
- Polistes rossi Bohart, 1949
- Polistes rothneyi Cameron, 1900
- Polistes rothneyi carletoni van der Vecht, 1968
- Polistes rothneyi engeli van der Vecht, 1968
- Polistes rothneyi grahami van der Vecht, 1968
- Polistes rothneyi gressitti van der Vecht, 1968
- Polistes rothneyi hainanensis van der Vecht, 1968
- Polistes rothneyi helvenacus van der Vecht, 1968
- Polistes rothneyi ingrami van der Vecht, 1968
- Polistes rothneyi iwatai van der Vecht, 1968
- Polistes rothneyi koreanus van der Vecht, 1968
- Polistes rothneyi krombeini van der Vecht, 1968
- Polistes rothneyi quatei van der Vecht, 1968
- Polistes rothneyi robinsoni van der Vecht, 1968
- Polistes rothneyi rothneyi Cameron, 1900
- Polistes rothneyi sikkimensis van der Vecht, 1968
- Polistes rothneyi tibetanus van der Vecht, 1968
- Polistes rothneyi vechti Das and Gupta, 1984
- Polistes rothneyi rothneyi Matsumura, 1911
- Polistes rubellus Gusenleitner, 2006
- Polistes rubiginosus Lepeletier, 1836[19]
- Polistes rufidens de Saussure, 1853
- Polistes rufiventris Ducke, 1904
- Polistes rufodorsalis Yamane & Kusigemati, 1985
- Polistes sagittarius de Saussure, 1853
- Polistes santoshae Das & Gupta, 1984
- Polistes satan Bequaert, 1940
- Polistes saussurei Dalla Torre, 1894
- Polistes schach (Fabricius, 1781)
- Polistes semenowi Morawitz, 1889
- Polistes semiflavus Holmgren, 1868
- Polistes sgarambus Giordani Soika, 1975
- Polistes shirakii Sonan, 1943
- Polistes sikorae de Saussure, 1900
- Polistes similis Das & Gupta, 1984
- Polistes simillimus Zikán, 1951
- Polistes simulatus Smith, 1860
- Polistes simulatus halmaheirensis Petersen, 1990
- Polistes simulatus morotaiensis Petersen, 1990
- Polistes simulatus obiensis Petersen, 1990
- Polistes simulatus simulatus Smith, 1860
- Polistes smithii de Saussure, 1853
- Polistes smithii neavei von Schulthess, 1921
- Polistes smithii smithii de Saussure, 1853
- Polistes snelleni de Saussure, 1862
- Polistes stabilinus Richards, 1978
- Polistes stenopus van der Vecht, 1972
- Polistes stenopus brandti van der Vecht, 1972
- Polistes stenopus ganonganus van der Vecht, 1972
- Polistes stenopus manni van der Vecht, 1972
- Polistes stenopus stenopus van der Vecht, 1972
- Polistes stigma (Fabricius, 1793)
- Polistes stigma alagari Petersen, 1987
- Polistes stigma bernardii Le Guillou, 1841
- Polistes stigma dubius de Saussure, 1867
- Polistes stigma galatheae Petersen, 1987
- Polistes stigma goestai Petersen, 1987
- Polistes stigma jani Petersen, 1987
- Polistes stigma maculipennis de Saussure, 1853
- Polistes stigma madsi Petersen, 1987
- Polistes stigma manillensis de Saussure, 1853
- Polistes stigma nebulosus Yamane & Kusigemati, 1985
- Polistes stigma novarae de Saussure, 1867
- Polistes stigma papuanus Schulz, 1905
- Polistes stigma pouli Petersen, 1987
- Polistes stigma sauiensis Petersen, 1987
- Polistes stigma stigma (Fabricius, 1793)
- Polistes stigma svendi Petersen, 1987
- Polistes stigma tamulus (Fabricius, 1798)[22]
- Polistes stigma townsvillensis Giordani Soika, 1975
- Polistes stigma tualensis Petersen, 1987
- Polistes strigosus Bequaert, 1940
- Polistes strigosus atratus Das and Gupta, 1989
- Polistes strigosus mimus Bequaert, 1940
- Polistes strigosus strigosus Bequaert, 1940
- Polistes subsericeus de Saussure, 1854
- Polistes takasagonus Sonan, 1943
- Polistes tenebricosus Lepeletier, 1836
- Polistes tenebris Nguyen & Lee 2017[18]
- Polistes tenellus du Buysson, 1905
- Polistes tenellus lahejensis Giordani Soika, 1981
- Polistes tenellus minutissimus Giordani Soika, 1981
- Polistes tenellus tenellus du Buysson, 1905
- Polistes tenuipunctatus Selis, 2018
- Polistes tenuispunctia Kim, 2001
- Polistes tepidus (Fabricius, 1775)
- Polistes tepidus batjanensis Cameron, 1911
- Polistes tepidus malayanus Cameron, 1906
- Polistes tepidus manusensis Petersen, 1990
- Polistes tepidus picteti de Saussure, 1853
- Polistes tepidus speciosus du Buysson, 1913
- Polistes tepidus tepidus (Fabricius, 1775)
- Polistes tepidus theodori Petersen, 1990
- Polistes testaceicolor Bequaert, 1937
- Polistes thoracicus Fox, 1898
- Polistes torresae Silveira, 1994
- Polistes tristis Meade-Waldo, 1911
- Polistes tullgreni Schulz, 1906
- Polistes utakwae Meade-Waldo, 1916
- Polistes variabilis (Fabricius, 1781)
- Polistes veracrucis Richards, 1978
- Polistes versicolor (Olivier, 1792)
- Polistes versicolor flavoguttatus Bequaert, 1934
- Polistes versicolor kaieteurensis Bequaert, 1934
- Polistes versicolor versicolor (Olivier, 1792)
- Polistes wattii Cameron, 1900
- Polistes watutus Kojima, 1988
- Polistes weyrauchorum Willink, 1964
- Polistes williamsi Petersen, 1990
- Polistes xanthogaster Bequaert, 1940
- Polistes xanthogaster willei Bequaert, 1940
- Polistes xanthogaster xanthogaster Bequaert, 1940
- Polistes xantholeucus van der Vecht, 1984
Виды Европы
В Европе встречается 10 видов, три из которых социально-паразитические виды (отмечены буквой П) и их рассматривали как отдельный род или подрод Sulcopolistes Blüthgen, 1938[20][23].
- Polistes albellus Giordani Soika, 1976[20][24][21][2]
- Polistes associus Kohl, 1898
- Polistes atrimandibularis Zimmermann, 1930 (П)
- Polistes biglumis (Linnaeus, 1758)
- Polistes bischoffi Weyrauch, 1937
- Polistes dominula (Christ, 1791)
- Polistes gallicus (Linnaeus, 1767)
- Polistes helveticus Neumeyer, 2014
- Polistes nimphus (Christ, 1791)
- Polistes semenowi Morawitz, 1889 (П)
- Polistes sulcifer Zimmermann, 1930 (П)
Remove ads
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads