Stàtte
'nu comune tagliáne From Wikipedia, the free encyclopedia
'nu comune tagliáne From Wikipedia, the free encyclopedia
Stàtte (Statte in tagliàne) éte 'nu comune tagliáne de 14.414 crestiáne [3] d'a Provinge de Tarde, jndr'à Pugghie; ex frazione d'u comune de Tarde, apprisse a 'nu referendum plebbiscitarie d'u 7 e 8 sciugne 1992 ha devendate autonome (ufficialmende da 'u 1 masce 1993) e jè, allore, l'urteme comune nate jndr'à provinge de Tarde.
Stàtte comune | |
---|---|
Localizzazione | |
State | Itaglie |
Reggione | Pugghie |
Provinge | Tarde |
Amministrazione | |
Sinnache | Frangische Andrioli (cendresinistre) da 'u 05/06/2016 |
Territorie | |
Coordinate | 40°34′N 17°12′E |
Altitudine | 138 m s.l.m. |
Superficie | 67,32 km² |
Crestiàne | 14 172[1] (31-12-2014) |
Denzetà | 210,52 ab./km² |
Comune 'nzeccate | Crispiano, Mazzafre, Mondemesola, Tarde |
Otre 'mbormaziune | |
Cod. postale | 74010 |
Prefisse | 099 |
Fuse orarie | UTC+1 |
Codece ISTAT | 073029 |
Cod. catastale | M298 |
Targhe | TA |
Cl. sismiche | zone 3 (sismicità vasce)[2] |
Nome javetande | stattarúle |
Patrone | Madonne d'u Rosarie |
Sciurne festive | 7 ottommre |
Cartografije | |
Posizione de Stàtte a 'u 'nderne d'a Provinge de Tarde | |
Site istituzionale | |
'U javetate de Stàtte nasce sus a le prime condrafforte d'a premurge tarandine a cchiù o mene 9 chilometre da 'u capeluèche.
'U nuclèe propriamende "storeche" d'a cetadine occupe 'na "lame" (gravine piccenne) dette "Canale d'a zingare"; stu andiche agglomerate de javetaziune ha state scavate jndr'à rocce, formanne 'nu sbuènne de grotte, angore osce a die javetate (pure ce de recende "attrezzate" a appartaminde).
Curiosamende, cumme se note, stu abbusivisme s'ave congretizzate jndr'à l'edificazione de ville e villette de une o doje piane, combletamende sckaffate jndr'à 'u verde e ca fanne de Stàtte une de le cetadine cchiù "verde" d'a provinge.
'U territorie de Stàtte jè tagghiate da 'nu sacche de "Gravine" e "Lame"; le prengepàle gravine sò chidde de Leucaspide (a Ovest d'u javetate e jndr'à le presse de l'omonime massarie) e de Mazzaracchie (a Sud Est d'u javetate de Stàtte e ca se stenne da 'a massarie "Todisco" a 'a massarie "Felicia"). 'A numerose presenze de ste gravine e lame ave fatte 'nzerì Stàtte jndr'à 'u parche reggionale "Terre de le gravine". 'U territorie comunale se iacchie jndr'à 'u parche pe 'na percenduale ca supranesce 'u 50%, mendre otre comune d'u parche stesse sò assaije sotte a sta soglie.
Jè possibbele trasè a 'na gallerie fotografeche d'a Gravine de Stàtte e apprezze tutte le attività, pure sportive, e jedde collegate.
Le confine d'u territorie comunale de Stàtte, onne state oggette de studie a 'u tiembe d'a conguiste de l'autonomie comunale specie a opere de 'nu cetadine stattarule: Pascale Costantino, ca documendò l'esistenze de confine storece acchiate da carte militare, atte notarile e atte de l'uffice anagrafe de l'ex frazione de Stàtte. Ste confine avenèrene recanusciute ufficialmende valide da 'na legge reggionale d'u 1993 (Legge Reggionale Pugghie N°55 d'u 9 abbrile 1993). 'A stesse Reggione Pugghie, su istanze d'u comune de Tarde (cu Legge Reggionale 20 ottommre 1993 n° 22) redelimitò le confine territoriale d'u Comune nuève e attribbuì a Stàtte 'nu territorie assaije cchiù redotte facennele coingidere cu quidde d'a ex "circoscrizione amministrative" discanuscenne totalmende le confine storice e le relative prove documendale.
Le confine nuève sò rappresendate jndr'à cartine affianghe, tenenne presende ca 'ngorporescene 'a granne pinete de Capocanale, considerate 'u "polmone de Tarde" (almene 'nzigne a le asckuaminde dolose de quacche anne fa); 'ngorporescene pure 'u Spedale Moscati (Spedale Nord), toccane 'u 'Ppodrome Paolo VI, fanne da spartiacque jndr'à valle d'u Triglie e 'ngorporescene le opere cchiù 'mbortande de l'acquedotte omonime.
Le origgene d'u nome |
1° 'a cambagne de Statius ufficiale romane; 2° statti: 'mberative de stà pe le belle colline e acque sue; 3° aquae statiae pa presenze de le acque d'u Triglie; 4° statio: residenze, cetate; devendate Stàtte jndr'à 'u medioeve ierte apprisse le 'nvvasiune barbareche viste ca jndr'à sta lènghe statte significave probbie luèche o poste. 'U prof. Marinò jndr'à 'u volume sue "Il feudo di Statte" penze ca quedda giuste jè l'urtema ipotesi, invece l'otre storeche stattaruel 'u prof. De Marco jndr'à 'n'artichele sus a Polis pare ca non ge ne scacchie nisciune in particolare. |
'A presenze de grotte naturale, de le Dolmen, de 'nu sbuènne de chiaute, l'abondanze de le acque d'u Triglie ca se penze ca scorreve luènghe 'a gravine, parene confermà 'a presenze de andiche javetature ninde ninde jndr'à l'età magaliteche.
'Na tribbù preistoreche javetò 'a Chiazze de le Lupe vecine 'a zone de le acque d'u Triglie; rasckatore se selce e 'n'accette de rame documendane 'u 'ngondre 'mbrà doje civiltà: quedde neoliteche e quedde d'u rame; o megghie rappresendane 'na fase 'mbortande de l'evoluzione da l'età d'a petre a l'età d'u rame. Tutte quiste se referisce a almene mille anne apprime de Criste.
Jndr'à l'epoche romane 'a contrade ca corrisponde a Stàtte de osce a die avenìe javetate da cetadine romane o locale de cete medie-ierte.
'Nfatte "l'acquedotte d'u Triglie" avenìe costruite probbabbilmende atturne a 'u 123 n.C. e, viste le difficoltà e le coste ierte de stu proggette, 'a costruzione puteve essere giustificate sulamende da 'nu abbesògne private (le ville de le cetadine ca avèrene scacchiate Stàtte pe l'aria salubre9 e pubbleche (refornìe de acque tembie e otre luèche pubblece e cumme pò ha state demostrate, 'u puèrte mercandile de Tarde).
Le prime notizie "secure" d'u casale de nome Stàtte sò documendate jndr'à 'n'Invendarije d'u 1406 ca 'ngludeve 'u casale Stàtte jndr'à le bene ca s'acchiavane jndr'à le territorie de Tarde.
'A nascita soje medievale però resale securamende a 'nu periode precedende.
So tutte d'accordo a penzà ca apprisse a sechele de abbandone de le cambagne, chiste avenèrene repopolate successivamende a 'a distruzione de Tarde avvenute jndr'à 'u 927 a opere de le Saracene; jndr'à quedde occasione assaije famigghie tarandine acchiarene 'nu refugge secure jndr'à le grotte naturale de le gravine e de le canale. Avenìe repopolate 'u Canale d'a Zingare (le grotte) e 'a zone d'a cappelle rurale de S. Michele.
De le fatte d'u casale atturne a l'anne mille non ge se iacchiane documinde; de le prime feudatarie ca se ave notizie citame pe esembie Gesèppe De Stella ca jndr'à 'u 1378 ere probbietarie sulamende d'a metà d'u 'ndere casale.
Pò, 'u casale de Stàtte, (cumme quidde de Crispiano e otre) avenèrene combletamende abbandunate; le condadine accumenzarene a rumanà jndr'à le massarie, pò essere pe cause d'a minacce de le turche, ma pure pe stà 'u cchiù vecine possibbele a 'u luèche de fatìe.
'A ricchezza nove ca ne derivò, vedìe fiorì 'nu sacche de attività: cavamonde, muratore, carrettiere, falegname, fabbre ferrare e otre. In particolare le cave de le tufe devendarene 'nu bene de esportazione de Stàtte; a Tarde 'u borghe ere in costruzione e da Stàtte partivane ogne sciurne pe Tarde cchiù o mene 90 traìne, l'economije stattarole accumenzò a chiane chiane a fiorì; però pure jndr'à sta attività 'u sfruttamende d'u signore se faceve sendè pesande pesande pe colpe d'u canone ierte-ierte ca le cavamonde, ogne sciurne avèrena pajà.
L'avvenimedne ca sangìe l'idendità de Stàtte, avere state 'a ccrejazione 'u 21 settemmre 1859 de 'n'uffice sezionale de State Civile e da ìu quale depennève pure Crispiano (addò devendò comune a sè jndr'à 'u 1881).
Nascene le prime scole elemendare, Stàtte assume 'na faccia nove. Atturne a 'u 1890 le crestiane de Stàtte erane cchiù o mene 1.800.
Jndr'à 'u XX sechele, le crestiàne de Stàtte donne 'u lore condrebbute de sanghe jndr'à le doje uerre mundiale ma pajane pure 'u lore tribbute pa libbertà e pa democrazie.
'U seconde dopeuerre, ha state 'nu periode particolarmende difficile pe le stattarule ca jndr'à 'u periode d'a uerre fatiavane prengepalmende jndr'à le Candire Tosi e jndr'à l'Arsenale.
Le stattarule se acchiarene quase tutte senze 'na fatìe; l'emigrazione verse 'u Nord e verse le paise furastire avere state forte assaije, accussì l'aperture d'u Cendre Siderurgeche rappresendò 'n'angore de salvezze pe 'nu sacche de famigghie senze 'nu reddite.
Avenìe pure 'u 'nguinamende 'nzieme a l'abbusivisme edilizie, quist'urteme derivate cchiù da 'a pressione demografeche pure pe l'inefficienze e da 'a miopie de le amministrature tarandine ca non g'avere sapute dà 'nu piane regolatore adeguate a le esiggenze nove.
Stàtte ere 'nu paese oramaje moderne ce no iere pa manganze totale de le servizie prengepàle, acque e fogne pe prime.
Le tiembe pe Stàtte autonome erane oramaije mature: cu 'nu referendum plebbiscitarie le stattarule se pronungiarene pe l'autonomije e, jndr'à 'u 1993 avenìe elette 'u prime sinnache de Stàtte, Orazio Marinò
'U 28 novemmre 2012 'nu tornade putende probbie cu classificazione de violenze F3 ave sbunnate Stàtte.
'A tromba d'arie eccezzionale, ca ave origgene jndr'à 'u Mar Ionio, apprisse ca ave sbunnate 'u Puèrte Mercandile de Tarde e attraversato 'u stabbilimende siderurgeche ILVA, ave arrevate jndr'à 'u paese seminane distruzione a cose e paure 'mbrà le crestiàne.
Onne state reggistrate danne assaije probbie a le manufatte, a le edifice, a le 'nfrastrutture e a le maghene. Le crestiàne ca s'acchiavane pe strade, colpite da oggette menate a turtigghiune da 'a furie d'u vinde, s'onne fatte male.
Probbleme s'onne avute a le scole "Leonardo Da Vinci" e a l'ITIS "Amaldi.[4] [5]
Crestiane censite[6]
L'economije de Stàtte jè angore legate a 'u reddite fisse ca avène da le settore d'a siderurgije e d'a candieristeche navale: 'u ricorse a 'u prepensionamende de le dipendende de l'Italsider e 'a manganze de commesse pe l'Arsenale Militare Marittime de Tarde, ave demostrate cumme jè pericolose depennere quase esclusivamende da 'nu sole soggette economeche. Pò, 'a vicinanze d'u comune a le industrie assaije 'nguinande, ave fatte aumendà jndr'à 'nu mode esponenziale le tumore e le malattie 'nzeccate, facenne devendà Stàtte une de le comune d'Itaglie cchiù esposte a stu tipe de patologgie.
Comungue, l'autonomije comunale ave purtate a Stàtte 'nu vinde nuève de 'mbrenditorialità ca se avvie a dà le frutte sue. Jè abbastanze discrete l'attività edilizie ca se penze ca pò aumendà cu 'a prossime approvazione d'u piane regolatore nuève. L'agricolture non ge riveste particolare 'mbortanze pa quandità de prodotte ma se distingue pa produzione de prestigge de uegghie d'alie, da vanne de ttre aziende ca operane cu 'u sisteme tradizionale de spremiture "a petre" e ca vènene ripagate cu 'a vendite d'u prodotte (pure pe corrispondenze) a 'nu prezze superiore a quidde de mercate.
L'attività artiggianale non g'è significative pure pe colpe d'a manganze, angore osce a die, d'u PIP (piane de 'nzediamende produttive), invece quedde d'u commerce, pure risendenne d'a vicinanze de doje ipermercate jè angore attive.
Le aeropuèrte cchiù vecine sò:
Pò se pò ausà 'u servizie bus, offerte da l'AMAT (aziende pa mobbilità jndr'à l'arèe de Tarde). 'A linèe messe a disposizione pu paese jè sulamende 'u numere 4.
'U prime sinnache de Stàtte appriise 'a conguiste de l'Autonomije ha state Orazio Marinò elette (jndr'à 'u 1994) 'ngape de 'na liste civiche e, ca ha state une de le protagoniste d'a lotte pe l'Autonomije stesse. 'U seconde sinnache ha state Jangele Gigante (elette jndr'à 'u 1996 a cape de 'na coalizione de cendre sinistre); 'u stesse avenìe reconfermate jndr'à l'amministrative d'u 16 abbrile 2000 ma murìe prematuramende 'u 26 aguste d'u stesse anne pe colpe de 'na grave malatìe. A le eleziune ca avenèrene apprisse (Masce 2002) avenìe elette 'u sinnache 'u Dott. Pino Mastromarino ('ngape a 'na coalizione de cendre destre); 'u stesse, se demettìe jndr'à 'u febbrare 2005, 'n'anne apprime d'a scadenze naturale d'u mandate sue.
Aspettanne le eleziune successive, l'amministrazione avenìe mandenute pe 'n'anne da 'u commissarie d'u guverne dott. Paglialonga. Jndr'à le successive eleziune, ca se fecerene 'u 28 masce 2006, avenìe elette Jangele Miccoli. 'U stesse ha state rielette pu seconde mandate a le eleziune d'u 15 e 16 masce 2011.
'Mbrà le prengepàle attrattive de carattere naturalisteche, Stàtte vande securamende 'a gravina soje.
'A vicinanze a 'u javetate e 'a presenze de parapette e corrimane, ne fanne 'n'attrazzione de granne 'mbatte e de accesse facile facile pe tutte. Le parete verticale sue e de calcare combatte, pò, sò attrezzate pa prateche de l'arrambicate sportive (o free climbing).
Già da 'u 1983 'a gravine de Stàtte rappresende une de le prengepàle mete pe le appassionate d'u Free Climbing; cu l'arrive d'a primavere, 'nfatte, jè frequende 'ngundrà gruppe de climbers tagliàne e furastire ca se applicane sus a le cchiù de 100 vie ggià attrezzate.
'A presenze de Stàtte sus a guide de Graziano Monter "A SUD, arrambicate sportive e alipinisme in Pugghie, Calavrie e Basilicate" (ed. Versante SUD), ave aumendate jndr'à 'nu mode esponenziale 'u 'nderesse pe Stàtte sotte a 'u profile turisteche/sportive.
Jè da tiembe oramai ca a Stàtte jè recanusciute 'nu granne potenziale turisteche/sportive; da 'nu sacche de vanne, arrivane richieste pe organizzà avveneminde e cambionate inderreggionale de free climbing e boulder jndr'à le settore d'a Gravine de Stàtte oramaije non cchiù soggette a fenomene de nidificazione.
'A squadre de ballone a 5 femminile Real Statte, allenate da 'u tecniche Tony Marzella, jè 'a squadre cchiù blasonate d'Itaglie avenne vinde 'nu sbuènne de tornèe nazionale e reggionale. Jndr'à 'u 2005, 2006 e 2009 ave vingiute 'u cambionate tagliàne. Jndr'à 'u 2007 ave vingiute 'a supercoppe tagliàne, 'u cambionate reggionale e 'a coppe Itaglie reggionale. Tony Marzella (in qualitate de allenatore reggionale) ave vingiute 'u cambionate d'Itaglie pe reggione 'ngludenne jndr'à selezione, 6 sciucatrice d'u Real Statte. A seguite de ste resultate 'u stesse Marzella ha state nominate allenatore d'a rappresendative pugghiese de ballone a 5 femminile.
A Stàtte se tène l'uneche ultra marathone d'u sud Itaglie, organizzate da 'a suggettate sportive "marathon club statte".
Pitre Genga, ha state cambione mondiale de tire a 'u piattelle categorije specialità Skeet.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.