Friedrich Engels
From Wikipedia, the free encyclopedia
Friedrich Engels (* 28 da november 1820 a Barmen en la provinza prussiana Jülich-Kleve-Berg; † 5 d’avust 1895 a Londra) è stà in filosof, teoreticher da la societad, istoriograf, schurnalist e revoluziunar communistic. Ensemen cun Karl Marx ha el sviluppà la teoria da la societad e da l’economia che vegn numnada oz marxissem.
Gia avant Marx è Engels s’occupà cun la critica da l’economia politica. Ils sbozs d’ina critica da l’economia naziunala ch’el ha publitgà il 1844 han furmà per Marx il punct da partenza per sias atgnas lavurs. L’onn 1845 è cumparida la scrittira communabla ‹Die heilige Familie› en la quala Engels e Marx han cumenzà a sviluppar lur chapientscha da la teoria. L’onn 1848 han els scrit per incumbensa da la Lia dals communists il ‹Manifest communistic› (cf. la versiun rumantscha).
Cun ses studi ‹Die Lage der arbeitenden Klasse in England› (1845), ch’ha gì gronda influenza, tutga Engels tar ils piuniers da la sociologia empirica.[1] Si’activitad publicistica ha contribuì a moda decisiva a derasar il marxissem. Sper l’‹Anti-Dühring› (1877) ha surtut la furma curta ‹Die Entwicklung des Sozialismus von der Utopie zur Wissenschaft› (1880) chattà gronda resonanza. Suenter la mort da Marx l’onn 1883 ha Engels edì il segund ed il terz tom da l’ovra principala da quel, ‹Das Kapital. Kritik der politischen Ökonomie›. Ultra da quai ha Engels cuntinuà a formular las basas teoreticas da lur concepziun dal mund communabla, tranter auter en furma da las ovras ‹Der Ursprung der Familie, des Privateigenthums und des Staats› (1884) e ‹Ludwig Feuerbach und der Ausgang der klassischen deutschen Philosophie› (1888).
Sper ses studis economics e filosofics è Engels s’occupà intensivamain cun il svilup da las scienzas natiralas e da la matematica, furmond uschia il fundament dal materialissem dialectic da pli tard.
Il privel che l’Europa sa sviluppia en direcziun d’ina guerra mundiala ha el prevesì gia baud; anc l’onn 1893 ha el empruvà da dar cun ina seria d’artitgels en il ‹Vorwärts› l’impuls per reducir las armadas permanentas.[2]