مانويل بيلګرانو
From Wikipedia, the free encyclopedia
مانويل حوسي جواکين ډیل کورازون ډي جيسوس بيلګرانوی ګونزالېز (۱۷۷۰ د جون ۳ – ۱۸۲۰ د جون ۲۰) په عمومي ډول د مانويل بيلګرانو “Manuel Belgrano” په نوم يادېږي، چې د ارجنټاين يو اقتصادپوه، وکيل، سياستپوه، ژورنالېست او فوځي مشر و. نوموړي د ارجنټاين د خپلواکۍ جګړو کې برخه واخيسته او د ارجنټاين بېرغ “Flag of Argentina” يې جوړ کړ او د هېواد د خپلواکۍ جګړو له اصلي مشرانو “labortadores” څخه ګڼل کېږي.
مانويل بيلګرانو | |
---|---|
د شخص معلومات | |
پيدايښت | ۳ جون ۱۷۷۰[1][2][3][4][5][6][7] بوئنوس آيرز [8] |
مړینه | 20 جون 1820 (50 کاله)[1][2][3][4][5][6] بوئنوس آيرز [9] |
د مړینې لامل | بوغمه |
تابعیت | ارجنټاین |
عملي ژوند | |
کار/مسلک | خبريال ، سياستوال ، پوځي ځواک |
کاروونکي ژبه(ي) | اسپانیایي ژبه [10] |
پوځي خدمت | |
مقام | جنرال |
لاسليک | |
سمول |
بيلګرانو په بونيس ايريس “Buenos Aires” کې زېږېدلی دی، چې د ايټالوي سوداګر ډومينګو بيلګرانو ی پيري “Domingo Belgrano y Peri” او ماريا جوزيقا ګونزالېز کاسيرو “Maria Josefa Gonzalez Casero” څلورم ماشوم دی. نوموړی د فرانسې اوښتون ته نږدې وختونو کې هغه مهال چې په هسپانيه کې د پوهنتون زده کړيال و، د روښانفکرۍ دورې “Age of Enlightenment” له نظرياتو سره په اړيکه کې (اشنا) شو. د “Rio de la Plata” نايب الحکومت ته په راستنېدنې سره، يې د ځينو نويو سياسي او اقتصادي نظرياتو د رامنځته کولو هڅه وکړه، مګر د ټاپو وزمو د ځايي اوسېدونکو له لورې له سخت مقاومت سره مخامخ شو. د يادونې وړ ده ، چې نوموړی په «ريو ډي لا پلاټا نايب الحکومت کې د بونيس ايريس له ټاپوګانو څخه د ټيټ پوړو “criollo” وګړو د پام وړ غړی شو. ياد مقاومت د دې لامل شو، چې نوموړی د هسپانيې له استعماري نظام څخه د خپل هېواد لپاره د سترې خپلواکۍ تر لاسه کولو لپاره کار وکړي. بيلګرانو په لومړيو کې په نابريالي ډول د “Carlota Joaquina” لويو هيلو ته د نايب الحکومت لپاره د پاچاه د نايب کېدلو په موخه وده ورکړه. دا هغه مهال و، چې د وخت هسپانوي پاچا اووم فرديناند “Spanish King Ferdinand VII” له ۱۸۰۷ څخه تر ۱۸۱۴ ز کال پورې د ټاپووزمې د اوسېدونکو جګړه “Peninsular War” پر مهال بندي و. نوموړي د می مياشتې اوښتون “May Revolution” غوره وګڼه، چې نايب الحکومت “Baltasar Hidalgo de Cisneros” يې د ۱۸۱۰ ز کال د می پر ۲۵ له واک څخه لرې کړ. بېلګرانو د ارجنټاين د لومړني حکومت “Primera Junta” د رايه ورکونکي غړي په توګه وټاکل شو، چې له لرې کولو څخه وروسته يې واک تر لاسه کړ.
د “Junta” سيمې د استازی په توګه يې د پاراګوای د بدمرغه مبارزې “Paraguay campaign” مشري وکړه. د نوموړي سرتېرو د پاراګواري “Paraguari” او کمپيچيولو “Campichuelo” په جګړو کې د بيرناردو ډي ويلاسکو “Bernardo de Velasco” له لورې مات شول. که څه هم بيلګرانو ماته وخوړه، مګر مبارزې د پېښو يوه کړۍ پيل کړه چې د ۱۸۱۱ ز کال په می مياشت کې د پاراګوای د خپلواکۍ لامل شوه. نوموړي د يوروګوای سيند له ختيځې کړۍ څخه د شوني شاهي پلوي بريد پر وړاندې د لښکر د پياوړي کولو په موخه، د روزايو “Rosario” سيمې څېرمه يا ګاونډ سيمو ته شاتګ وکړ. هلته د اوسېدلو پر مهال يې د ارجنټاين بېرغ “flag of Argentina” جوړ کړ. لومړي درې ګوني اتحاد “First Triumvirate” بېرغ تاييد نه کړ، مګر د کمزورو يا بطی اړيکو له امله به يې بېلګرانو په داسې حال کې چې په “Jujuy” کې يې د شمال لښکر “Army of the North” پياوړی کاوه، زياتې اونۍ وروسته يوازې په اړه زده کړه وکړي. هلته په دې پوهېدلو سره چې نوموړی له پورتنۍ پيرو “Upper Peru” څخه د راتلونکو شاهي پلويو ځواکونو پر وړاندې په يو ستراتيژيک تاوان يا ناوړه حالت کې و، د جوجوی يو مخيز لېږد “Jujuy Exodus” ته يې امر وکړ، چې د جوجوی ولايت “Jujuy Province” ټول نفوس يې “San Miguel de Tucuman” ته ولېږداوه. د ټکيومېن په جګړه “Battle of Tucuman” کې د نوموړي ضد تېری کوونکی دريځ د يوې مهمې ستراتيژيکې بريا لامل شو او لږه موده وروسته يې د سالټا جګړه “Battle of Salta” کې د “Pio Tristan” پر شاهي پلوي لښکر باندې بشپړه بريا تر لاسه کړه. که څه هم په “Upper Peru” کې د نوموړي پياوړي يرغلونه په “Vilcapugio” او ايوهيوما “Ayohuma” کې د ماتو لامل شول او يادې ماتې په ټوله کې د دې لامل شوې، چې دويم درې ګونی اتحاد “Second Triumvirate” د نوي رارسېدلي “Jose de San Martin” له لورې د شمال د لښکر د قوماندان په توګه د هغه د ځاي پر ځای کولو امر وکړي. تر هغه وخته پورې ديارلسم اسامبلي ډيل انو “Asamblea del Ano XIII” د بېلګرانو بېرغ د جګړې د ملي بيرغ په توګه تصويب کړی و.
بيلګرانو له دې څخه وروسته له بيرنارډينو ريواډاويا سره يو ځای د اوښتونيز حکومت د ملاتړ تر لاسه کولو په موخه، اروپا ته په يو سياسي ماموريت باندې لاړ. نوموړی د ټکيومېن کانګرس “Congress of Tucuman” کې د برخې اخېستلو په وخت کې بېرته راستون شو. ياد کانګرس په ۱۸۱۶ ز کال کې د ارجنټاين خپلواکي اعلان کړه. هغه د اساسي قانون له مخې د شاهي دولت د رامنځته کولو په موخه د دولت د رئيس په توګه په يو انکا نسب سره د انکا پلان “Inca Plane” ته وده ورکړه. دې وړانديز د سن مارتين “San Martin”، مارتين مېګيول ډي ګيوميس “Martin Miguel de Guemes” او نورو زياتو ولايتي استازو ملاتړ درلود، مګر د بونيس ايرس د استازو له لورې يې سخت مخالفت وشو. د ټکيومېن کانګرس د ملي بېرغ په توګه د نوموړي د بيرغ کارونه تصويب کړه. بيلګرانو له دې څخه وروسته يو ځل بيا د شمال اردو Army of the North قومانده تر لاسه کړه، مګر ماموريت يې د شاهي پلويو له پرمختګونو څخه د “San Miguel de Tucuman” تر ساتنې پورې تړلی (محدود) و، په داسې حال کې چې سن مارتين د انديس لښکر “Army of the Andes” د انديس په اوږدو کې د يو بديل تيري کوونکي لپاره چمتو کړ. کله چې پر بونيس ايریس باندې نږدې و، چې د جوس ګيرواسيو ارټيګاس “Jose Gervasio Artigas” او ايسټانيسلاو لوپيس “Estanislao Lopez” له لورې بريد وشي؛ بيلګرانو خپل لښکر د سويل پر لور رهي کړ، مګر سرتېرو يې د ۱۸۲۰ ز کال په جنوري کې پاڅون وکړ. نوموړی د ۱۸۲۰ ز کال د جون پر ۲۰ نېټه په حجراتو کې د غير طبيعي مايعاتو د راټولېدنې “dropsy” له امله مړ شو. په پرله پسې ډول يې وروستۍ څرګندونې يا کليمې دا وې: «ای زما هېواده!».