سویلي کوریا
From Wikipedia, the free encyclopedia
سویلي کوریا په رسمي ډول د کوریا جمهوریت ROK)) په ختیځه اسیا کې یو هېواد دی، چې د کوریا ټاپو وزمې سویلي برخه جوړوي او له شمالي کوریا سره ځمکنۍ پوله لري. د هېواد لوېدیځه پوله د ژېړ سمندر له خوا رامنځته شوې، په داسې حال کې چې ختیځه پوله یې د جاپان سمندر له خوا ټاکل کېږي. سویلي کوریا ادعا کوي، چې د ټولې ټاپو وزمې او نږدې ټاپوګانو یوازینی مشروع حکومت دی. 51 میلیونه نفوس لري، چې نږدې نیمایي یې د سیول په پلازمېنه کې ژوند کوي، چې په نړۍ کې پنځم لوی ښار دی. نور لوی ښارونه یې انچیون، بوسان او دایګو دي.
سویلي کوریا | |
---|---|
بیرغ | نښان |
شعار | |
ملي ترانه: | |
ځمکه او استوګنه | |
کوارډينېټ | 36°شمال 128°ختيځ / 36; 128 [1] |
پراخوالی | 100295 کیلومتره مربع |
پلازمېنه | سيول |
رسمي ژبې | کوريايي ژبه |
مشرتابه | |
حکومت ډول | ولسمشريزه |
بنسټ اېښودنه او واکمنۍ | |
خپلواکۍ نېټه | ۱۵ اگسټ ۱۹۴۸ |
د عمر محدودیتونه | |
د واده عمر | 18 کلن [2]، 19 کلن |
اوسط عاید | |
نور مالومات | |
بېړنۍ ټليفون شمېره |
|
تګلوری | ښي لورۍ [5] |
رسمي وېبپاڼه | د تاييدولو سرچينه د تاييدولو سرچينه |
هېواد کوډ | KR |
د زنګ وهنې نړیوال کوډ | +82 |
د کوریا ټاپو وزمه د ډبرې دورې په پیل کې د اوسېدو لپاره مناسبه وه. د سویلي کوریا د لومړۍ پاچهي یادونه د ۷مې پېړۍ په لومړیو کې په چینايي ریکارډونو کې شوې. د ۷مې پېړۍ په وروستیو کې د کوریا له درېیو سلطنتونو سره د سیلا او بالاهای تر یوځای کېدو وروسته، کوریا د ګوریو کورنۍ (918-1392) او د جوزون کورنۍ (1392-1897) له خوا اداره کېده. د کوریا راتلونکې سترواکي په 1910ز کال کې د جاپان له سترواکۍ سره ضمیمه شوه. جاپان په دویمه نړیواله جګړه کې تسلیم شو او له دې سره یې واکمني پای ته ورسېده، تر هغه وروسته کوریا په دوو زونونو ووېشل شوه؛ یوه شمالي حوزه چې د شوروي اتحاد له خوا نیول شوې او سویلي سیمه د متحده ایالاتو له لوري نیول شوې ده. وروسته له دې چې د بیا یوځای کېدو په اړه خبرې اترې ناکامې شوې؛ نو د 1948ز کال په اګست کې د کوریا جمهوریت رامنځته شو، په داسې حال کې چې راتلونکې میاشت د خلق ډیموکراتیک پر سوسیالیستي جمهوري بدل شو.
په 1950ز کال کې د شمالي کوریا له یرغل سره د کوریا جګړه پیل شوه، چې د سویل په ملاتړ د امریکا په مشرۍ د ملګرو ملتونو د پراخې لاسوهنې شاهدان یو، په داسې حال کې چې چین د شوروي په مرسته د شمال د ملاتړ لپاره مداخله وکړه. په 1953ز کال کې د جګړې له پای ته رسېدو وروسته، د هېواد ویجاړ شوی اقتصاد په لوړېدو پیل وکړ، چې د 1980ز او 1990ز کلونو ترمنځ یې په نړۍ کې د سړي سر اوسط GDP کې ترټولو چټک زیاتوالی ثبت کړ. په 1987ز کال کې د جون جګړه د استبدادي واکمنۍ د پای ته رسېدو لامل شوه او اوس دغه هېواد په اسیا کې د تر ټولو پرمختللو ډیموکراسیو په منځ کې د مطبوعاتي آزادۍ لوړه کچه لري.[6][7]
سویلي کوریا یو پرمختللی هېواد دی او د اسیا او اوقیانوسیا په سیمه کې د بشري پراختیا په شاخص (HDI) کې اووم غوره هېواد دی. سویلي کوریا په نړۍ کې تر ټولو لوړ ژوند ته تمه لري، که څه هم د زړو نفوس او د زېږون له کموالي سره مخامخ دی. په اقتصاد کې د GDP له مخې د نړۍ لسم لوی هېواد دی. ښاریان یې د نړۍ له تر ټولو ګړندي انټرنیټي سرعت او د خورا تیز رفتارې ریل پټلۍ شبکې نه ګټه اخلي. دا هېواد د نړۍ پنځم لوی صادرونکی او اتم لوی واردونکی دی. وسله وال ځواکونه یې د نړۍ یو له پیاوړي پوځ نه شمېرل کېږي او د پوځي او نیمه پوځي پرسونل له مخې د نړۍ درېیم لوی پوځ لري. له 21مې پېړۍ راهیسې، سویلي کوریا د نړۍ په کچه د خپل نفوذ لرونکي پاپ کلتور، په ځانګړې توګه د موسیقۍ (K-pop)، تلویزیوني ډرامو او سینما له امله مشهوره شوې، دا یوه پدیده ده چې د کوریا د څپې په نامه یادېږي. دغه هېواد د OECD د پراختیایي مرستې کمېټې، G20 او د پاریس کلب غړی دی.[8][9][10][11][12]