سوېلي افريقا

سویلي افریقا په انګلیسي South Africa) چې رسمي نوم یې د سویلي افریقا جمهوریت دی د افریقا د لویې وچې په سویل لور کې پروت یو هیواد دی. د یاد هیواد پلازمینه پرتوریا او لوی ښار یې ژوهانسبورګ دی. د سویلي افریقا رسمی ژبي افریکانس ژبه او انګلیسي ده، مساحت یې ۰۳۷'۲۲۱'۱ کیلومتره مربع او د وګړو شمیر یې ۶۰۰'۷۲۵'۵۷ نفره دی. د نوموړی هیواد د پیسو واحد د سویلي افریقا رند (ZAR) دی، او په ۳ د می ۱۹۱۰م کال له بریتانیا خپلواکی ترلاسه کړی ده. {{Infobox country | conventional_long_name = د سویلي افریقا ولسمشریزه | common_name = سویلي افریقا

| native_name =

زولو:	Script error: The function "Lang" does not exist.
خوسایي:	Script error: The function "Lang" does not exist.
افریکانس ژبه:	Script error: The function "Lang" does not exist.
شمالي سوتوي ژبه:	Script error: The function "Lang" does not exist.
تسوانا:	Script error: The function "Lang" does not exist.
سوتو:	Script error: The function "Lang" does not exist.
شنګاني:	Script error: The function "Lang" does not exist.
سوازي:	Script error: The function "Lang" does not exist.
وندا:	Script error: The function "Lang" does not exist.
سویلي اندبله:	Script error: The function "Lang" does not exist.

۱۰ بل نوم^[1]

| image_flag = Flag of South Africa.svg | alt_flag = | flag2_border = | image_coat = | alt_coat = | symbol_type = Coat of arms | national_motto = "!ke e: ǀxarra ǁke" (ǀXam)
"Unity in Diversity"

| national_anthem = "د سویلي افریقا ملي سرود"

| image_map =

Show globe

Show map of Africa

| map_caption = | image_map2 = | capital = {{|پرتوریا (executive)^[2]|کیپ ټاون (legislative)^[2]|بلومفونتن (judicial)^[2][3]}} | largest_city = جوهانسبورګ^[4] | official_languages = د سویلي افریقا ۱۱ ملي ژبې^[1]

کينډۍ:نوملړ

ځانګړې ژبې^[5]

• خوې ژبې
• خویه خویه ژبه
• خویساني ژبې
• د سویلي افریقا سینګ ژبې
• الماني
• یوناني ژبه
• ګجراتي ژبه
• هندي ژبه
• پرتګالي ژبه
• تلوګو ژبه
• تامیلي ژبه
• اوردو ژبه
• عربي ژبه
• عبري ژبه
• سانسکریت ژبه

| regional_languages = | languages2_type = | languages2 = | ethnic_groups = {{

 | {{|۸۰.۷% بانتو خلک تور افریقایان}}
 | ۸٫۸٪ ګډ
 | ۷.۹% سپین پوستان
 | ۲.۶% د سویلي افریقا آسیایان

}} | ethnic_groups_year = ۲۰۱۹^[6] | religion = {{ |item_style=white-space:nowrap;

 |۷۸.۰% مسیحیت
 |—۵۸٫۳٪ پروتستان
 |—۱۹.۷% نور مسیحیان
 |۱۰.۹% بی دینان
 |۴.۴% سیمه ییز دینونه
 |۱.۶% اسلام
 |%. ۱هندویزم
 |۲.۷%نور
 |.۱.۴% نامعلوم}}

| religion_year = ۲۰۱۶ | religion_ref =^[7] | demonym = سویلي افریقایان | government_type = حکومت حاکم ګوند د هیوادونو نوملړ | leader_title1 = ولسمشر | leader_name1 = سیریل رامافوسا | leader_title2 = مرستیال | leader_name2 = داوید مابوزا | leader_title3 = د ملي شورا رئیس | leader_name3 = اموس ماسوندو | leader_title4 = د ولسي جرګې رئیس | leader_name4 = تاندي مودیس | legislature = ولسي جرګه | upper_house = لویه جرګه | lower_house = ملي جرګه | sovereignty_type = خپواکي | sovereignty_note = له بریتانیا | established_event1 = د سویلي افریقا ټولنه | established_date1 = ۳۱ مې ۱۹۱۰ | established_event2 = د وسټمنسټر قانون ۱۹۳۱ | established_date2 = ۱۱ ډسمبر ۱۹۳۱ | established_event3 = ولسمشریزه جوړیدل, ۱۹۶۰ | established_date3 = ۳۱ مې ۱۹۶۱ | established_event4 = ۱۹۹۴ د سویلي افریقا د دیمکراسې ټاکنې | established_date4 = ۲۷ افریل ۱۹۹۴ | established_event5 = د سویلي افریقا اساسي قانون | established_date5 = ۴ فبروري ۱۹۹۷ | area_km2 = ۱٬۲۲۱٬۰۳۷ | area_footnote = | area_rank = ۲۴th | area_sq_mi = ۴۷۱٬۴۴۳ | percent_water = ۰٫۳۸۰ | population_estimate = ۵۹٬۶۲۲٬۳۵۰^[8] | population_census = ۵۱,۷۷۰,۵۶۰^[9]:۱۸ | population_estimate_year = ۲۰۱۹ | population_estimate_rank = ۲۴th | population_census_year = ۲۰۱۱ | population_density_km2 = ۴۲٫۴ | population_density_sq_mi = | population_density_rank = ۱۶۹ام | GDP_PPP = کينډۍ:زیاتوالی $۸۳۳.۹۹۶ بیلیونه^[10] | GDP_PPP_year = ۲۰۲۰ | GDP_PPP_rank = ۳۲ام | GDP_PPP_per_capita = کينډۍ:زیاتوالی $۱۳٬۹۶۵^[10] | GDP_PPP_per_capita_rank = ۹۶ام | GDP_nominal = کينډۍ:زیاتوالی $۳۶۹٫۸۵۴ بیلیونه^[10] | GDP_nominal_year = ۲۰۲۰ | GDP_nominal_rank = ۳۵th | GDP_nominal_per_capita = کينډۍ:زیاتوالی $۶٬۱۹۳^[10] | GDP_nominal_per_capita_rank = ۸۹ام | Gini = ۶۳٫۰ | Gini_year = ۲۰۱۴ | Gini_change = decrease | Gini_ref =^[11] | Gini_rank = | HDI = ۰٫۷۰۵ | HDI_year = ۲۰۱۸ | HDI_change = increase | HDI_ref =^[12] | HDI_rank = ۱۱۳ام | currency = د سویلي افریقا رند | currency_code = ZAR | time_zone = SAST | utc_offset = +۲ | utc_offset_DST = | DST_note = | time_zone_DST = | antipodes = | date_format = | drives_on = د موټروانې لوری | calling_code = +۲۷ | iso3166code = | cctld = .za |today= }}

سوېلي افریقا، په رسمي بڼه د سوېلي افریقا جمهوریت، په افریقا کې وړاندې سوېلي هېواد دی. دا هېواد چې تر ۶۰ میلیونو زیات وګړي لري، د نړۍ ۲۳م ډېر نفوس لرونکی هېواد دی او د ۱۲۲۱۰۳۷ کیلومتر مربع (۴۷۱۴۴۵ مایل مربع) مساحت لري. سوېلي افریقا دری پلازمېنه ښارونه لري، چې د حکومت اجرائیوي ، قضایی او مقننه څانګې په ترتیب سره په پریتوریا ، بلومفونټین او کېپ ټاون کې ځای پر ځای دي. د دې هېواد ترټولو لوی ښار جانسبرګ دی. د سوېلي افریقا نږدې ۸۰ سلنه وګړي تورپوستی افریقایي نسل دی، چې په بېلابېلو توکمیزو ډلو وېشل شوي او په ډول ډول افریقایي ژبو خبرې کوي. پاتې نفوس چې افریقا لویې ټولنې ګڼل کېږې، اروپایی (سپین سوېلي افریقایان)، آسیایي (هندي سوېلي افریقایان او چینایي سوېلي افریقایان) او څو رګه (رنګ سوېلي افریقایي) نسب لري. ^[13][14]

سوېلي افریقا، له سوېلي لوري له سوېلي اتلانتیک او د هند له سمندرونو سره  ۲۷۹۸ کیلومتره (۱۷۳۹ مایله)  اوږده ساحلي پوله لري. دا هېواد له شمال لوري له نامیبیا ، بوتسوانا او زمبابوې سره، له ختیځ او شمال ختیځ لوري له موزمبیق او اسواتیني سره ګډه پوله لري او دې هېواد د لیسوتو هېواد په ټولیزه توګه چاپېر کړی دی. نوموړی هېواد د زړې نړۍ په خاوره کې وړاندې سوېلي هېواد دی او ترټولو نفوس لرونکی هېواد دی چې په بشپړ ډول د استوا کرښې په سوېل کې پروت دی. سوېلي افریقا د حیاتي تنوع ځای دی چې د چاپېریالي او د نباتاتو او څارویو ځانګړی متنوع ژوند لري. ^[15][16][17]

سوېلي افریقا یوه څو توکمیزه ټولنه ده چې د دودونو، ژبو او ادیانو بېلابېل ډولونه له ځان سره لري. د دې هېواد څو اړخیز جوړښت په اساسي قانون کې د ۱۱ ژبو په رسمیت، چې په نړۍ کې څلورم لوړ شمېر دی، څرګندېږي. د ۲۰۱۱ ز کال د سرشمېرنو پر بنسټ، دوه پراخې مورنۍ تکلمي ژبې زولو (۲۲.۷٪) او زوسا (۱۶٪) دي. ورپسې دوه نورې اروپايي رېښې لري: افریکانس (۱۳.۵٪) چې له هالنډي ژبې څخه رامنځ ته شوې او د زیاتره رنګ لرونکو او سپین پوستو سوېلي افریقایانو لومړۍ ژبې ده او انګلیسي (۹.۶٪) چې د بریتانوي استعمار میراث څرګندوي او معمولاً په عامه او سوداګریز ژوند کې کارول کېږي. نوموړی هېواد، د هغو افریقایې هېوادونو له ډلې دی چې هېڅکله په کې کودتا نه ده شوې او نږدې د یوې پېړۍ په اوږدو کې منظمې ټاکنې ترسره کوي،خو تر ۱۹۹۴ ز کال پورې د افریقا د تورپوستو لوی اکثریت د رایې ورکولو حق نه درلود.  

د تورپوستو اکثریت د شلمې پیړۍ په اوږدو کې، د برلاسي سپین پوستي اقلیت څخه، چې د هېواد په وروستي تاریخ او سیاست کې یې پراخه ونډه درلوده، د ډېرو حقونو غوښتنه کوله. په ۱۹۴۸ ز کال کې نېشنل ګوند اپارتاید وتاپه چې پخواني نژادي بېلوالي ته یې بنستيزه بڼه ورکړه. د افریقا ملي کانګرس او د هېواد دننه او بهر د اپارتاید ضد نورو کارنده ډلو د اوږدې مبارزې او ځینې وخت د تاوتریخوالی په پایله کې، په ۱۹۸۰ ز کلونو کې د تبعیض د قوانینو لغوه  پیل شوه. ټولو توکمیزو او ژبنیو ډلو له ۱۹۹۴ ز کال  نه را په دې خوا، د هېواد په لیبراله ولسواکۍ کې چې له یوه پارلماني جمهوریت او نهو ولایتونه څخه جوړه شوې ده، سیاسي استازیتوب کړی. زیاتره وختونه، سوېلي افریقا "رنګين ټال ملت" په نوم یادېږي، چې په ځانګړي توګه له اپارتایډ وروسته، د هېواد څو کلتوري تنوع په ګوته کوي. ^[18]

د نړیوالو چارو په ډګر کې سوېلي افریقا له منځنۍ کچې لوړ ځواک ګڼل کېږي، چې دا هېواد پراخ سیمه ییز اغېز لري او هم د مشترک المنافع هېوادونو او هم د G20 یا شلو صنعتی هېوادونو غړی دی. سوېلي افریقا د پرمختګ پر لور هېواد دی، چې د بشري پرمختیا په شاخص کې ۱۱۴م ځای لري، خو د نړیوال بانک له لوري د یوه نوي صنعتي هېواد په توګه پېژندل شوی دی، چې په افریقا کې دویم لوی اقتصاد دی او په نړۍ کې ۳۵م لوی اقتصاد ګڼل کېږي. سوېلي افریقا په افریقا کې د یونیسکو د نړیوال میراث د تر ټولو ډېر ځایونه هم لري. په سوېلي افریقا کې د اپارتایډ له پای ته رسېدو نه را په دېخوا، د حکومت مسئولیت او د ژوند کیفیت په پراخه کچه ښه شوی دی. خو جرم، بې وزلي او نابرابري لا هم په پراخه کچه پاتې ده، چې د نفوسو څلورمه برخه وزګاره او د ورځې له ۱.۲۵ امریکایي ډالرو څخه په کم عاید ژوند کوي. ^{[19][20][21][22][23][24][25]}

نوم

د "سوېلي افریقا، په انګلیسي: South Africa " نوم، د دې هېواد له جغرافیایی موقعیت څخه اخیستل چې د افریقا په سوېلي څنډه پروت دی. دا هېواد د بنسټ پر مهال، د سوېلي افریقا د اتحادیې په نوم چې په انګلیسي کې Union of South Africa او په هالنډ کې Unie van Zuid-Afrika  بلل کېده، چې د څلورو پخوانیو جلا جلا بریتانوي مستعمېرو له یووالي څخه خپله رېښه اخلي. له ۱۹۶۱ ز کال څخه وروسته، د سوېلي افریقا د جمهوریت په رسمي نوم چې په انګلیسي کې Republic of South Africa  او په افریکانس کې Republiek van Suid-Afrika   بلل کېږي. نوموړی هېواد له ۱۹۹۴ ز کال راهیسې، په خپلو ۱۱ رسمي ژبو کې یو رسمي نوم لري.

د Mzansi اصطلاح، د ژوسا ژبې له نامه: uMzantsi څخه مشتق شوې چې د "سوېل" په معنا ده. دا د سوېلي افریقا لپاره یو عامیانه نوم دی، په داسې حال کې چې د پان افریقا خوځښت، ځینې سیاسي ګوندونه د "ازانیا یا Azania" اصطلاح غوره کوي.   ^[26][27][28]

ایداري وېش

بیرغ

تاریخ

جغرافیه

کلتور

جغرافیه

1. The Constitution of the Republic of South Africa (PDF) (2013 English version ed.). Constitutional Court of South Africa. 2013.{{cite book}}: ساتل CS1: url-status (link)
2. "South Africa | History, Capital, Flag, Map, Population, & Facts". Encyclopedia Britannica (په انګليسي). نه اخيستل شوی 15 June 2020.
3. "South Africa at a glance | South African Government". www.gov.za. نه اخيستل شوی 18 June 2020.
4. "Principal Agglomerations of the World". Citypopulation.de. نه اخيستل شوی 30 October 2011.
5. ch.1, s.6
6. "Mid-year population estimates" (PDF). Statistics South Africa. 29 July 2019. Archived (PDF) from the original on 29 July 2019. نه اخيستل شوی 29 July 2019.
7. "South Africa – Community Survey 2016". www.datafirst.uct.ac.za. نه اخيستل شوی 25 November 2018.
8. "Mid-year population estimates" (PDF). Statistics South Africa. 9 July 2020. Archived (PDF) from the original on 29 July 2019. نه اخيستل شوی 9 July 2020.
10. "World Economic Outlook Database, October 2019". د پیسو نړیوال صندق. نه اخيستل شوی 28 June 2020.
11. "Gini Index". World Bank. نه اخيستل شوی 25 September 2018.
12. "2019 Human Development Report" (PDF). United Nations Development Programme. 2019. نه اخيستل شوی 9 December 2019.
13. Census 2011: Census in brief (PDF). Pretoria: Statistics South Africa. 2012. pp. 23–25. ISBN 978-0621413885. Archived (PDF) from the original on 13 May 2015.
14. "South Africa Fast Facts". SouthAfrica.info. April 2007. Archived from the original on 19 July 2008. نه اخيستل شوی 14 June 2008.
15. "South African Maritime Safety Authority". South African Maritime Safety Authority. Archived from the original on 29 December 2008. نه اخيستل شوی 16 June 2008.
16. "Coastline". The World Factbook. CIA. Archived from the original on 16 July 2017. نه اخيستل شوی 16 June 2008.
17. Guy Arnold. "Lesotho: Year In Review 1996 – Britannica Online Encyclopedia". Encyclopædia Britannica. Archived from the original on 22 June 2013. نه اخيستل شوی 30 October 2011.
18. "Rainbow Nation – dream or reality?". BBC News. 18 July 2008. Archived from the original on 8 September 2013. نه اخيستل شوی 10 August 2013.
19. Cooper, Andrew F; Antkiewicz, Agata; Shaw, Timothy M (10 December 2007). "Lessons from/for BRICSAM about South-North Relations at the Start of the 21st Century: Economic Size Trumps All Else?". International Studies Review. 9 (4): 675, 687. doi:10.1111/j.1468-2486.2007.00730.x.
20. Lynch, David A. (2010). Trade and Globalization: An Introduction to Regional Trade Agreements. Rowman & Littlefield. p. 51. ISBN 978-0-7425-6689-7. Archived from the original on 11 October 2013. نه اخيستل شوی 25 August 2013. Southern Africa is home to the other of sub-Saharan Africa's regional powers: South Africa. South Africa is more than just a regional power; it is currently the most developed and economically powerful country in Africa, and now it is able to use that influence in Africa more than during the days of apartheid (white rule), when it was ostracised.
21. "South Africa". World Bank. Archived from the original on 1 November 2011. نه اخيستل شوی 23 July 2021.
22. Waugh, David (2000). "Manufacturing industries (chapter 19), World development (chapter 22)". Geography: An Integrated Approach. Nelson Thornes. pp. 563, 576–579, 633, 640. ISBN 978-0-17-444706-1. Archived from the original on 11 October 2013. نه اخيستل شوی 24 August 2013.
23. Lieberman, Evan (2022). Until We Have Won Our Liberty (په انګليسي). Princeton University Press. ISBN 978-0-691-20300-3. Archived from the original on 24 November 2021. نه اخيستل شوی 25 November 2021.
24. "South Africa's Unemployment Rate Increases to 23.5%". Bloomberg. 5 May 2009. نه اخيستل شوی 30 May 2010.{{cite news}}: ساتل CS1: url-status (link)
25. "HDI" (PDF). UNDP. Archived from the original (PDF) on 19 December 2008.
26. Livermon, Xavier (2008). "Sounds in the City". In Nuttall, Sarah; Mbembé, Achille (eds.). Johannesburg: The Elusive Metropolis. Durham: Duke University Press. p. 283. ISBN 978-0-8223-8121-1. Archived from the original on 2 May 2019. نه اخيستل شوی 5 January 2016. Mzansi is another black urban vernacular term popular with the youth and standing for South Africa.
27. "Mzansi DiToloki". Deaf Federation of South Africa. Archived from the original on 16 January 2014. نه اخيستل شوی 15 January 2014. uMzantsi in Xhosa means 'south', Mzansi means this country, South Africa
28. Taylor, Darren. "South African Party Says Call Their Country 'Azania'". VOA (په انګليسي). Archived from the original on 24 June 2016. نه اخيستل شوی 18 February 2017.