جیکوب زوما
From Wikipedia, the free encyclopedia
جیکوب ګیډلیهلیکیسا زوما (د ۱۹۴۲ز کال د اپرېل په ۱۲مه زېږېدلی دی) د سویلي افریقا سیاستوال او له ۲۰۰۹ز کال نه تر ۲۰۱۸ز کال پورې د سویلي افریقا څلورم ولسمشر و. هغه د خپل نوم په لومړیو تورو JZ او د کورني نوم Msholozi په نامه هم پېژندل کېږي. زوما د اپارټایډ ضد پخوانی فعال و او ویل کېږي، چې د امخونتو وي سیزو غړی دی. هغه د ۲۰۰۷ز کال او ۲۰۱۷ز کال ترمنځ د افریقا د ملي کانګرس (ANC) مشر و.[6][7][8]
زېږونځای | |
---|---|
ښاروندتوب | |
زېږون نېټه | |
ژبې | |
ګوند | |
دنده |
عمومي معلومات | |
---|---|
غړی د | |
دین |
مهمې پېښې |
|
---|
جایزې |
---|
زوما د نکندلا په کلیوالي سیمه کې زېږېدلی، چې اوس د کوازولو ناتال ولایت دی او لا هم د زوما د ملاتړ مرکز دی. هغه په ځوانۍ کې په ۱۹۵۹ز کال کې له ANC سره یوځای شو او لس کاله یې په روبین ټاپو کې د سیاسي زنداني په توګه تېر کړل. هغه په ۱۹۷۵ز کال کې جلاوطن شو او په پایله کې د ANC د استخباراتو مشر شو. وروسته له هغه چې په ۱۹۹۰ز کال کې ANC لغوه شو، نو په چټکۍ سره د ګوند د ملي مشرتابه له لارې راڅرګند شو. په ۱۹۹۱ز کال کې د عمومي منشي مرستیال، په ۱۹۹۴ز کال کې د ملي رئیس او په ۱۹۹۷ز کال کې د ولسمشر مرستیال شو. زوما له ۱۹۹۹ز کال نه تر ۲۰۰۵ز کال پورې د نیلسن منډیلا د ځایناستي تابو امبېکي د ولسمشرۍ پرمهال د سویلي افریقا مرستیال ولسمشر و. امبېکي د ۲۰۰۵ز کال د جون په ۱۴مه هغه وخت له دندې ګوښه شو، چې د هغه مالي سلاکار شبیر شیخ د وسلو د معاملې په تړاو هغه ته د فاسدو پیسو په ورکولو تورن شو. زوما په فساد تورن شوی و او په ۲۰۰۶ز کال کې د جنسي تېري له تورونو هم ورته برائت ورکړل شو، خو بیا یې هم د ANC دننه د کیڼ اړخي ائتلاف ملاتړ ساتلی و او له هغه سره یې مرسته وکړه، چې د ۲۰۰۷ز کال په ډسمبر کې د ANC پولکوین ټاکنیز کنفرانس کې امبېکي د ANC له ولسمشرۍ نه ګوښه کړي.
زوما د ۲۰۰۹ز کال په ټولټاکنو کې د سویلي افریقا ولسمشر شو او د ۲۰۰۹ز کال په می کې یې خپله دنده پیل کړه. د هغه پر وړاندې جنایي تورونه په رسمي ډول په همغې اونۍ کې بېرته واخیستل شول. زوما د خپلې ولسمشرۍ پرمهال د R4- ټریلیون ملي زېربنا پلان پیل کړ او له روسیې سره یې د اټومي انرژۍ یو تړون لاسلیک کړ، چې په ۲۰۱۷ز کال کې د لوېدیځ کېپ سترې محکمې له خوا بند شو. زوما، چې د سویلي افریقا د پخواني کمونیست ګوند غړی و، په ډېره کچه یې پر پاپولیستي ویناوو تکیه وکړه او د ۲۰۱۷ز کال په وینا کې یې د «راډیکال اقتصادي بدلون» په اړه نوې تګلاره اعلان کړه. د ولسمشرۍ تر پای ته رسېدو مخکې یې ډېرې لږ نوښتي تګلارې پلې شوې، چې په دوی کې وړیا لوړې زده کړې، په کلیدي سکټورونو کې د جوړښتي اصلاحاتو یو لړ هڅې، د بهرني مالکیت محدودیتونه او د تورپوستو د اقتصادي پیاوړتیا اړینې اړتیاوې په کې شاملې وې. زوما په نړیوال ډګر کې د سویل- سویل پیوستون او پر اقتصادي ډیپلوماسۍ ټینګار وکړ. BRICS ګروپ ته د سویلي افریقا ننوتل د زوما لپاره ستره بریا وه او هغه د ایچ ای وي او ایدز تګلارې له امله هم ستایل شوی دی.
په هر حال د هغه د ولسمشرۍ او په ځانګړې توګه دویمه دوره یې له جنجالونو او مخالفتونو سره مخامخ وه. په ۲۰۱۴ز کال کې د عمومي محافظ دې ته پام شو، چې زوما په ناسم ډول له دولتي لګښتونو نه په نیکنډلا کې د خپل کور د جوړولو لپاره کار اخلي. په ۲۰۱۶ز کال کې د اساسي قانون محکمې حکم وکړ، چې زوما د اساسي قانون په ساتلو کې پاتې راغلی، چې د هغه د استعفا غوښتنه یې وکړه او په ملي شورا کې یې د استیضاح ناکامه هڅه وکړه. د ۲۰۱۶ز کال په لومړیو کې ډېرې لویې ادعاوې وشوې، چې د ۲۰۱۸ز او ۲۰۲۱ز کلونو ترمنځ د زوندو کمیسیون له خوا وڅېړل شوې، دا له دې امله، چې ګوپتا کورنۍ د زوما په اداره کې ډېر پراخ او فاسد نفوذ ترلاسه کړی و، چې د دولت د نیولو احتمال یې درلود. څو اونۍ وروسته له هغه چې مرستیال ولسمشر سیریل رامافوسا د ۲۰۱۷ز کال په ډسمبر کې د ANC ولسمشر په توګه د زوما ځایناستی وټاکل شو، خو د ANC ملي اجرایوي کمېټې د زوما بیا ټاکل یاد کړل. زوما په پارلمان کې د عدم اعتماد له پینځمې رایې سره مخامخ شو، چې د ۲۰۱۸ز کال د فبرورۍ په ۱۴مه یې استعفا ورکړه او بله ورځ یې رامافوسا پر ځای وټاکل شو.
د هغه له استعفا لږ وروسته د ۲۰۱۸ز کال د مارچ په ۱۶مه ملي څارنوالۍ اعلان وکړ، چې زوما به یو ځل بیا د ۱۹۹۹ز کال د وسلو د معاملې په تور محاکمه شي. هغه د ۲۰۲۱ز کال د می په ۲۶مه وویل چې دی بې ګناه دی او د ۲۰۲۲ز کال د اپرېل په ۱۱مه به یو ځل بیا محکمه پیل شي. زوما په یوې جلا حقوقي مسئله کې د ۲۰۲۱ز کال په جولای کې محکمې ته د سپکاوي په تور د کوازولو ناتال په ایسټکورت کې زنداني شو. زوما د ۲۰۲۱ز کال د جون په ۲۹مه د اساسي قانون د محکمې له خوا پر پنځلسو میاشتو بند محکوم شو. هغه د جولای په ۷مه ونیول شو او دوه میاشتې وروسته د سپټمبر په ۵مه د مشروطې طبي آزادۍ له امله خوشې شو. سترې محکمې د ډسمبر په ۱۵مه د هغه آزادي رد کړه، خو اجازه یې ورکړه، چې د استیناف په محکمه کې دې د نیولو د بیاکتنې غوښتنه وکړي.