وشیش تتھ گرنتھ, پرکار ...

بند کرو

گرنتھ لپی ( تامل : கிரந்த ௭ழுத்து , ملیالم : ഗ്രന്ഥലിപി , سنسکرت : گرنتھ مطلب کتاب ) دکھن بھارت وچّ پہلاں پرچلت اک پرانی لپی ہے ۔ عامطور اتے ایہہ منیا جاندا ہے کہ ایہہ لپی اک اتے پرانی بھارتی لپی براہمی لپی توں اپجی ہے ۔ ملیالم لپی , تُلو لپی اتے سنہل لپی اتے اسدا اثر رہا ہے ۔ اس لپی دا اک اتے ورژن پلو گرنتھ ، پلو لوکاں ولوں استعمال کیتا جاندا سی ، اسنوں پلو لپی وی کیہا جاندا سی ۔ کئی دکھن بھارتی لپیاں ، جیسے کہ برما دی مون لپی ، انڈونیشیا دی جاوائی لپی اتے کھمیر لپی اس توں اپجیاں ۔ ^[2]

سنسکرت تے گرنتھ

ہن تاں سنسکرت لکھن لئی اکثر دیوناگری لپی دا ہی استعمال ہندا ہے ، لیکن [[ دکھن ایشیا ] دے تامل - بول والے علاقےآں وچّ 19ویں صدی تکّ سنسکرت لکھن لئی گرنتھ لپی دا ہی استعمال ہندا سی ۔ ودواناں دا مننا ہے کہ 5ویں صدی وچّ ویدک کتاباں نوں پہلی وار لکھن لئی ( اسدے پہلے وی ایہہ پیڑھی در پیڑھی بول دے اتے یاد کرکے ہی سیکھے اتے سمجھے جاندے سن ) گرنتھ لپی دا استعمال ہویا سی ۔ 20ویں صدی دے شروع وچّ مذہبی اتے عالمانہ گرنتھاں وچّ گرنتھ لپی دے بدلے دیوناگری دا استعمال ہون لگا اتے عامَ لوک - جھپائی وچّ خاص چہناں(نشاناں) دے نال تامل لپی دا استعمال ہون لگا ۔

گرنتھ لپی دا استعمال تمل - سنسکرت منیپوروالم لکھن لئی وی کیتا جاندا سی ، ایہہ تامل اتے سنسکرت دے رلا توں بنی اک بولی ہے جسدا استعمال سنسکرت دے لیکھاں دی ٹیکا لئی ہندا ہے ۔ ایہہ ترقی کردے - کردے کافی مشکل لکھائی نظام وچّ تبدیل ہندی گئی ، جس وچّ تامل شبداں نوں تمل وٹیلتُو وچّ اتے سنسکرت دے شبداں نوں گرنتھ لپی وچّ لکھیا جاندا سی ۔ 15ویں صدی تکّ اسدا وکاس اس پدھر تکّ ہو گیا سی کہ دونھاں لپیاں دا استعمال اک ہی شبد تکّ وچّ ہندا سی - جیکر شبد دی دھاتُو سنسکرت آدھارت ہوۓ تاں اوہ گرنتھ وچّ لکھی جاندی ، پر جیکر شبد وچّ تامل پرتئیے ہون تاں اوہ تامل وٹیلتُو وچّ لکھے جاندے ۔ جویں جویں منیپوروالم دی لوکپراتا گھٹدی گئی ، اس لکھائی سٹائل دا استعمال گھٹّ ہندا گیا ، لیکن 20ویں صدی دے وچکار تکّ مولت: منپروالم وچّ لکھی کتاباں دے مدرت سنسکرنوں وچّ اس پرمپرا دا گزارا ہندا رہا ۔

موجودہ ویلے وچّ گرنتھ لپی دا استعمال کجھ روایتی تامل - لسانی ہندواں ولوں کیتا جاندا ہے ۔ خاص طور اتے اسدا استعمال ناں رکھن اتے کسے بجے دا سبھتوں پہلاں نام لکھن لئی ہندا ہے اتے ویاہ دے آمنترناں دے سنسکرت انش نوں لکھن لئی اتے انتم سنسکار دے اعلان لئی ہندا ہے ۔ کئی پنچانگاں وچّ وی اسدا بستعمال ہندا ہے ۔

سابقہ تُلو لپی نوں گرنتھ لپی کہندے سن ۔

=دویس اتے گرنتھ

گرنتھ
	گرنتھ لپی وچ کالیداس دے کمارسمبھوم دا ایک شلوک
پرکار	ابوگیدا
بولیاں	سنسکرت، منپروالم
ویلہ	٦ویں صدی توں ١٦ویں صدی
جننی نظام	براہمی دکھنی براہمی پلو گرنتھ; ; ;
جنت نظام	ملیالم لپی، سنہل لپی، تلو لپی، تامل لپی
بھگنی نظام	وٹیلتو

دویس اکرُو دا پریوگ 12ویں توں 17ویں صدی دے وچّ دویہی بولی لکھن لئی ہندا سی ۔ اس لپی دے گرنتھ توں بہت ڈونگھے سنبندھ ہن ۔

تُلو - ملیالم لپی

تُळُ - ملیالم لپی نوں پارمپرک گرنتھ کیہا جاندا ہے ؛ 1300 عیسویں دے قریب توں آدھونک لپی دا پریوگ ہو رہا ہے ۔ اج کلّ دو سنسکرنوں دا پریوگ ہندا ہے : براہمنی ، جاں چکور اتے جین ، جاں گول ۔ تُळُ - ملیالم لپی 8ویں جاں نویاں صدی کیتی گرنتھ لپی دا اک سنسکرن ہے ۔ سنبھوَ ہے کہ آدھونک تمل لپی وی گرنتھ توں ہی آئی ہو ، اتے ایہہ نشچت روپ توں گیات نہیں ہے ۔

ملیالم اتے گرنتھ

[ [ ملیالم لپی ] ] دا اتپتی گرنتھ لپی توں ہویا ۔ ملیالم لپی انج اتے گرنتھ لپیاں وچّ کئی سمانتاواں ہن ۔ جدوں گرنتھ اکھراں نوں سنسکرت دے اکھر لکھن لئی پریوگ کیتا گیا سی تاں اسنوں کولےऱتُ ( بینت لپی ) کیہا گیا ۔^[3]

تمل اتے گرنتھ=

ایہہ سوچیا گیا ہے کہ تمل وی اک سماں اتے گرنتھ لپی وچّ ہی لکھی جاندی سی ۔ اتے فلحال تمل کیتی اپنی لپی ہے ۔

آدھونک تمل لپی اتے گرنتھ لپی وچّ کافی سمانتا ہے ، تمل وچّ مہانپران آگھوش ( کھ ) , الپ پران گھوش ( گ ) اتے مہانپران گھوش ( گھ ) شرنکھلا دے اکھر ہٹا دتے گئے ہن ۔

ایہناں نوں وی ویکھو : تمل لپی

گرنتھ دے پرکار

گرنتھ لپی دا اس پرکار ورگیکرن کیتا جا سکدا ہے ^[4]:

پلو گرنتھ

پراچین اتے آلنکارک گرنتھ نوں پلو گرنتھ کیہا جاندا ہے ۔ پلووں دے شلالیکھاں وچّ ایہناں دا پریوگ ہندا سی ۔ آلنکارک گرنتھ کافی مشکل اتے النکرت سی ، ات: ایہہ سنبھوَ نہیں ہے کہ اسدا پریوگ روز دے لکھائی وچّ وی ہندا ہو ، سمبھوت: اسدا استعمال کیول شلالیکھاں وچّ ہندا ہووےگا ۔ مہابلیپرم دے شلالیکھ ، تیرچرپلی کیتی پتھر کٹی دے گپھاواں دے شلالیکھ اتے کیلاشنت شلالیکھ اس شرینی وچّ آؤندے ہن ۔

سنکرانتیکالین گرنتھ

اس گرنتھ دا پریوگ چول خاندان دوارا سنّ 650 توں 950 دے وچّ ہویا ۔ بعد دے پلووں اتے پانڈئن نیدنچیجئن دے شلالیکھ وی اس شیلی کیتی گرنتھ لپی دے اداہرن ہن ۔

مدھکالین گرنتھ

تنجور دے چولا بادشاہت دے سامراجیئے شلالیکھ مدھکالین گرنتھ دے اداہرن ہن ۔ ایہہ شیلی 950 عیسویں توں 1250 عیسویں دے وچّ پرچلت سی ۔

آدھونک گرنتھ

آدھونک گرنتھ بعد دے پنڈء اتے وجینگر شاسکاں دے جرئے آئی ۔ آدھونک گرنتھ آدھونک تمل لپی توں کافی ملدی جلدی ہے ۔

گرنتھ ورنمالا

ننوکت تالکاواں لئی انڈولپِ کیتی ای - گرنتمل مدرلپِ دا پریوگ کیتا گیا ہے ۔

ہیٹھاں دتی اکھراں کیتیاں بناوٹ گرنتھ لپی دا بعد قالین روپ ہے اتے ایہناں وچّ آدھونک تمل لپی توں سمانتا ویکھی جا سکدی ہے ۔

واول آواز(سوَر)

صحیح حروف(وئنجن)

ہور [ [ دھنیاتمک ] ] لپیاں کیتی طرحاں گرنتھ وئنجن چہناں وچّ [ [ انترنہت وئنجن ] ] ا موجود ہے ۔ ا دے آواز کیتی انپستھتی ہنلت توں درشائی جاندی ہے :

ہور وئنجناں لئی [ [ ماترا ] ] اوں دا استعمال ہندا ہے :

کدے کدے وئنجناں اتے ماتراواں نوں ملیا دے [ [ سنیوکتاکشر ] ] وی بنّ سکدے ہن ، جویں :

کتے کتے اتے ہنلت دے نال وئنجن ( شدھ وئنجن ) لئی وکھ بناوٹ دا پریوگ وی ہے :

عدد

وئنجناں دے [ [ سنیوکتاکشر ] ]

گرنتھ وچّ دو پرکار دے وئنجن سبندھت سنیوکتاکشر ہن ۔ اتری پرکار دے سنیوکتاکشروں وچّ دیوناگری ورگی اتری لپیاں کیتی طرحاں دو جاں زیادہ وئنجناں نوں ملیا دے سنیوکتاکشر بندا ہے ۔ ( اجیہے کئی اداہرن دکھن کیتی ملیالم لپی وچّ وی ملدے ہن ۔ ) دکھن پرکار وچّ اکھراں نوں اک دوجے دے اتے ہیٹھاں کرم وچّ رکھیا جاندا ہے جویں کہ دکھن کیتی کنڑ اتے تیلگُو لپیاں وچّ ہندا ہے ( اتے کجھ حد تکّ ملیالم اتے اڑیا لپیاں وچّ وی ایہی ہندا ہے )

اتری پرکار دے سنیوکتاکشر

دکھن پرکار دے سنیوکتاکشر

اس سنیوکتاکشروں نوں گن دوش پچھاننا آسان ہے ات: ایہناں دے کجھ اداہرن ہی اتھے پیش ہن :

وشیش روپ :

جیکر ے تے ر کسے سنیوکتاکشر دے ارمبھ وچّ نہیں ہندے ہن تاں اوہ ہولی ہولی تے بنّ جاندے ہے ۔

جیکر ر کسے سنیوکتاکشر دے شروع وچّ ہو تاں بنّ دے سنیوکتاکشر دے انت وچّ پہنچ جاندا ہے ( اسنوں ہور بھارتی لپیاں وچّ ریپھ کہندے ہن )

گرنتھسنکھیاواں

1 - 9 اتے 0 کیتیسنکھیاوانگرنتھ لپی وچّ اس پرکار ہن -

لکھائی دے نمونے =

ہریک گرنتھ لپی دے نمونے دے بعد اسدا رومن ( [ [ ISO 15919 | آئییسؤ 15919 ] ] ) اتے [ [ دیوناگری ] ] لپیاں وچّ [ [ لپی انترن ] ] وی ہے ۔

اداہرن 1 : [ [ کالداس ] ] دے کمارسمبھوں توں

: استیوترسیاں دشِ دیوتاتما ہمالیو نام نگادھراج: ।

: پورواپرو توئندھی وگاہء ستھت: پرتھویا اوَ ماندنڈ: ॥

اداہرن 2 : سنت جان 3 : 16

اتھے اک ہی لیکھ نوں دکھایا ہویا کیتا گیا ہے ۔ 1886 دے پرانے ورقے کیتی آدھونک سنسکرن توں تلنا کرکے ایہہ پتہ چلدا ہے کہ گرنتھ دے پرانے پرشٹھ نوں بناؤن وچّ کاریگر نوں کنی کٹھنائی آئی ہوویگی ۔

آئت ایشورو جگتیتھں پریم چکار ینجمیکجاتں

پترں ددو تسمنّ بھروسے یوگ سرومنشیو جیہا

نہیں ونشیاننتں جیونں لپسئتے ۔

= گرنتھ کیتی ہور سامان لپیاں توں تلنا =

واول آواز

دھیان دیو : دیونگاری کیتی طرحاں ہی اے ( لمی اے ) اتے ؤ ( لمی او ) لئی اے اتے او دا ہی پریوگ ہندا ہے ( اے اتے ؤ واستو وچّ دیوناگری وچّ نہیں ہن ، ایہہ اسلئی دیوناگری وچّ چھپ پا رہے ہن کیونکہ دیوناگری دے یونکوڈ مانک وچّ ایہناں نوں لپی انترن کیتی نظر توں ستھان دتا گیا ہے ) । مولت: [ [ ملیالم لپی ] ] اتے [ [ تمل لپی ] ] وچّ وی لگھو اتے لمی اے اتے او وچّ کوئی بھید نہیں کیتا جاندا سی ، اتے ہن اس لپیاں وچّ ایہہ آواز جڑ گئے ہن ۔ اسدے ذمہ دار اطالوی دھرمپرورتک [ [ کونستانجو بیشی ] ] ( 1680 - 1774 ) ہن ۔

وئنجن

تمل اکھر ஜ ( ج ) ஶ ( ش ) ஷ ( ش ) ஸ ( س ) ஹ ( ہ ) اتے سنیوکتاکشر க்ஷ ( کش ) نوں گرنتھ اکھر کیہا جاندا ہے کیونکہ سنسکرت دے شبداں نوں لکھن لئی ایہناں نوں تمل لپی وچّ شامل کیتا گیا سی ۔ ழ ( ऴ ) ற ( ऱ ) ன ( ऩ ) اتے اوہناں دے اچارن کیول [ [ دروڈیئے بھاشاواں | دروڈیئے بھاشاواں ] ] وچّ ہن ۔

گرنتھ لپی دا یونیکوڈ

ग्रन्थگرنتھ^[1] Official Unicode Consortium code chart (PDF)
	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	A	B	C	D	E	F
U+1130x		𑌁	𑌂	𑌃		𑌅	𑌆	𑌇	𑌈	𑌉	𑌊	𑌋	𑌌			𑌏
U+1131x	𑌐			𑌓	𑌔	𑌕	𑌖	𑌗	𑌘	𑌙	𑌚	𑌛	𑌜	𑌝	𑌞	𑌟
U+1132x	𑌠	𑌡	𑌢	𑌣	𑌤	𑌥	𑌦	𑌧	𑌨		𑌪	𑌫	𑌬	𑌭	𑌮	𑌯
U+1133x	𑌰		𑌲	𑌳		𑌵	𑌶	𑌷	𑌸	𑌹			𑌼	𑌽	𑌾	𑌿
U+1134x	𑍀	𑍁	𑍂	𑍃	𑍄			𑍇	𑍈			𑍋	𑍌	𑍍
U+1135x								𑍗						𑍝	𑍞	𑍟
U+1136x	𑍠	𑍡	𑍢	𑍣			𑍦	𑍧	𑍨	𑍩	𑍪	𑍫	𑍬
U+1137x	𑍰	𑍱	𑍲	𑍳	𑍴
Notes 1.^ As of Unicode version 7.0

حوالے

رائنہولڈ گریونینڈاہل : سنسکرت کتاباں اتے پانڈلپیاں وچّ دکھن بھارتی لپیاں ، وئیسبیڈین ( جرمنی ) 2001 ، آئییسبیئے 3 - 447 - 04504 - 3
دے وینگوپالن : گرنتھ اکھراں توں جان پہچان Archived 2009-09-07 at the وے بیک مشین।

باہرلے جوڑ

ایہ وی دیکھو

سانچہ:براہمی لپیاں

[1] [1]
http://www.ancientscripts.com/grantha.html

[2] [2]

[3] [3]
http://p2.www.britannica.com/EBchecked/topic/359722/Malayalam-language

[4] [4]
http://www.tnarch.gov.in/epi/ins3.htm

[1]

[2]

[3]

[4]

[1]