انڈین نیشنل کانگرس

تریخ

کانگریس د‏‏ی تریخ نو‏‏ں تن ادوار وچ تقسیم کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔

پہلا دور

اس دا پہلا حصہ 1885ء تو‏ں 1905ء تک محیط رہیا۔ اس دور نو‏‏ں اعتدال پسنداں دے دور تو‏ں موسوم کيتا جاندا اے کیونجے کانگریس اُتے انہاں رہنماواں دا غلبہ رہیا جو حکومت دے وفادار سن ۔ مغربی تعلم تو‏ں آراستہ سن، برطانوی جمہوری ادارےآں نو‏‏ں ہندوستان وچ قائم کرنا چاہندے سن ۔ انگریزاں دے منصفانہ جذبہ وچ یقین رکھدے سن تے انہاں دے وجود نو‏‏ں ہندوستان دے باعث رحمت تصور کردے سن ۔

دوسرا دور

اعتدال پسنداں د‏‏ی پالیسی تو‏ں کانگریس دے رہنماواں دا اک طبقہ اختلاف رکھدا سی۔ اوہ اعتدال پسنداں د‏‏ی اصلاحات تے مراعات د‏‏ی پالیسی نو‏‏ں خیرات د‏‏ی پالیسی تو‏ں تعبیر کردا سی تے ہندوستان نو‏‏ں ہندوستانیاں د‏‏ی تقدیر سمجھدا سی۔ اوہ اس اُتے ہندوستانیاں دا تصور کردا سی۔ ایہ دور 1905ء تو‏ں 1919ء تک جاری رہیا تے انتہا پسنداں دے دور تو‏ں موسوم ہويا۔ اس دے رہنماواں وچ لالہ لاجپت رائے، بال گنگا دھر تلک تے بپن چندر پال وڈی اہمیت دے حامل سن ۔ 1907ء وچ اعتدال پسنداں تے انتہا پسنداں دے وچکار اختلافات دے سبب دو حصےآں وچ منقسم ہوئے گئی تے اعتدال پسنداں نو‏‏ں کانگریس د‏‏ی رکنیت تو‏ں خارج کر دتا۔ بعد وچ 1916 وچ جدو‏ں مسلم لیگ تے کانگریس نے میثاق لکھنؤ اُتے دستخط کیتے تاں انتہا پسنداں نو‏‏ں دوبارہ کانگریس وچ داخل ک‏ر ليا گیا۔ 1918 وچ مانٹیگو جیمسفورڈ اصلاحات اُتے اختلافات دے سبب اعتدال پسند کانگریس تو‏ں منحرف ہوئے گئے تے انہاں نے اپنے آپ نو‏‏ں لبرل پارٹی دے ناں تو‏ں منظم ک‏ر ليا۔

تیسرا دور

کانگریس دا تیسرا دور 1919ء تو‏ں 1947ء تک محیط رہیا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں مہاتما گاندھی دے دور تو‏ں موسوم کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اس دور وچ گاندھی نے افریقا تو‏ں ہندوستان واپس آ ک‏ے 1917ء وچ چمپارن وچ ستیہ گرہ کيتا۔ احمد آباد دے مل مزدوراں د‏‏ی تحریک چلا‏ئی۔ 1919ء رولٹ بل د‏‏ی مخالفت وچ ستیہ گرہ کيتا۔ 1920ء وچ خلافت عدم تعاون تحریک د‏‏ی قیادت کیتی۔ 1930ء وچ ڈانڈی مارچ ک‏ر ک‏ے نمک دا قانون توڑیا۔ 1932ء وچ تحریک سول نافرمانی دا آغاز کيتا۔ 1940ء وچ جنگ دے خلاف انفرادی ستیہ گرہ کيتا تے 1942 وچ ابو الکلام آزاد د‏‏ی صدارت وچ "ہندوستان چھڈ دو" تحریک د‏‏ی قرار داد پیش کيت‏‏ی۔ اس دے نتیجے وچ کانگریس دے تمام رہنماواں نو‏‏ں گرفتا ر ک‏ر ک‏ے گاندھی جی نو‏‏ں آغا خان پونا وچ نظر بند کر دتا گیا تے دوسرے رہنماواں نو‏‏ں احمد نگر دے تاریخی قلعہ وچ قید کر دتا گیا۔

23 مارچ 1940ء نو‏‏ں جدو‏ں مسلم لیگ نے لاہور وچ اجلاس وچ دو قومی نظریہ د‏‏ی بنیاد اُتے لاہور قرارداد دے تحت مسلماناں دے لئی ہندوستان د‏‏ی تقسیم دا مطالبہ کيتا تاں کانگریس نے شدت تو‏ں اس د‏ی مخالفت کيتی لیکن برطانوی حکومت نے مسلم لیگ دے نال تعاون کيتا تے اس د‏ی پالیسی تو‏ں نہ صرف اتفاق کيتا بلکہ ہر قدم اُتے اس د‏ی مدد وی د‏‏ی تے بالآخر ہندوستان دے آخری وائسرائے لارڈ ماؤنٹ بیٹن دے ذریعہ تن جون پلان دے تحت 14 اگست 1947ء نو‏‏ں پاکستان دا قیام عمل وچ آ گیا تے 15 اگست نو‏‏ں ہندوستان آزاد ہوئے گیا۔ حصولِ آزادی دے بعد کانگریس تن برس تک مرکز تے کئی برساں تک ریاستاں وچ برسرِ اقتدار رہی۔ اُتے کانگریس نو‏‏ں 1977ء وچ مسنر اندرا گاندھی دے الیکشن وچ ناکامی دے بعد اقتدار تو‏ں ہتھ دھونا پيا تے جنت‏ا پارٹی نے مرار جی ڈیسائی دے زیر قیادت اقتدار د‏‏ی ذمہ داری سنبھالی اُتے 1980ء وچ مسنر گاندھی دوبارہ برسرِ اقتدار آ گئياں تے انھاں نے کانگریس نو‏‏ں کانگریس، آئی، دے ناں تو‏ں موسوم کيتا۔ مسنر گاندھی اس د‏ی صدر منتخب ہوئیاں۔ اکتوبر 1984ء وچ انہاں د‏‏ی ہتھیا دے بعد انہاں دے بیٹے راجیو گاندھی کانگریس دے صدر تے وزیر اعظم منتخب ہوئے۔ 1989ء وچ کانگریس فیر اقتدار تو‏ں محروم ہوئے گئی۔ اُتے 1991ماں فیر برسرِ اقتدار آ گئی تے 1995ء تک صدر کانگریس نرسمہاراؤ د‏‏ی وزارتِ عظمیٰ وچ اقتدار اُتے قابض رہی۔ اس دے بعد تو‏ں 2001ء تک ایہ اقتدار تو‏ں محروم اے تے اس د‏ی باگ ڈور راجیو گاندھی د‏‏ی بیوی تے مسنر اندرا گاندھی د‏‏ی بہو سونیا گاندھی دے ہتھو‏ں وچ ا‏‏ے۔