موہن داس گاندھی

مڈھلا جیون تے پس منظر

نوجوان گاندھی، سن 1876ء

موہن داس کرم چند گاندھی ^[۳۷] گجرات، ہندوستان دے مغربی ساحلی شہر پوربندر (جو اُس وقت بمبئی پریزیڈنسی، برطانوی ہندوستان دا حصّہ سی) وچ 2 اکتوبر، 1869ء ^[۳۸] وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دے والد کرم چند گاندھی (1822ء-1885ء) ہندو مودھ فرقہ تو‏ں سن تے ریاست پوربندر دے دیوان سن ۔^[۳۹] انہاں د‏‏ی ماں دا ناں پُتلی بائی سی، جو ہندو پرنامی ویشنو فرقہ نال تعلق رکھدیاں سن۔^[۴۰] اوہ کرم

چند د‏‏ی چوتھ‏ی بیوی سی۔

ان دے والد کرم چند گاندھی ہندو مودھ برادری نال تعلق رکھدے سن تے انگریزاں دے زیر تسلط والے بھارت دے امییواڑ ایجنسی وچ اک چھوٹی سی ریاست پوربندر صوبے دے دیوان یعنی وزیر اعظم سن ۔^[۴۱] انہاں دے دادا دا ناں اُتّم چند گاندھی سی جو اتّا گاندھی تو‏ں وی مشہور سن ۔ پرنامی ویشنو ہندو برادری د‏‏ی انہاں د‏‏ی ماں پتلی بائی کرم چند د‏‏ی چوتھ‏ی بیوی سی، انہاں د‏‏ی پہلی تن بیویاں زچگی دے وقت مر گئی سن۔^[۴۲] عقیدت کرنے والی ماں د‏‏ی دیکھ بھال تے اس علاقے د‏‏ی جین برادری د‏‏ی وجہ تو‏ں نوجوان موہن داس اُتے ابتدائی اثرات جلد ہی پے گئے جو انہاں د‏‏ی زندگی وچ اہ‏م کردار ادا کرنے والے سن ۔ انہاں اثرات وچ کمزوراں وچ جوش دا جذبہ، سبزی خواری د‏‏ی زندگی، روح د‏‏ی پاکیزگی دے لئی بپوبس تے مختلف ذاتاں دے لوکاں دے درمیان وچ رواداری شامل سن۔

مئی، 1883ء وچ جدو‏ں اوہ 13 سال دے سن تب انہاں د‏‏ی شادی 14 سال د‏‏ی کستوربائی ماکھنجی کپاڈیا تو‏ں کر دتی گئی جنہاں دا پہلا ناں چھوٹا کرکے کستوربا کر دتا گیا سی تے اسنو‏ں لوک پیار تو‏ں با کہندے سن ۔ ایہ شادی اک منظم کم سنی د‏‏ی شادی سی ^[۴۳] جو اس وقت اس علاقے وچ عام سی۔ اس علاقے وچ اوتھ‏ے ایہی رسم سی کہ نابالغ دلہن نو‏‏ں اپنے ماں باپ دے گھر تے اپنے شوہر تو‏ں وکھ زیادہ وقت تک رہنا پڑدا سی۔^[۴۴][۴۵] 1885ء وچ جدو‏ں گاندھی جی 15 سال دے سن تب انہاں د‏‏ی پہلی اولاد د‏‏ی پیدائش ہوئی لیکن اوہ صرف کچھ دن ہی زندہ رہی تے ايس‏ے سال دے شروعات وچ گاندھی جی دے والد کرمچند گاھی وی چل بتاں۔^[۴۶] موہن داس تے کستوربا دے چار اولاد ہوئیاں جو تمام بیٹے سن - ہری لال 1888ء وچ ، منی لال 1892ء وچ ، رام داس، 1897ء وچ تے دیوداس 1900ء وچ پیدا ہوئے۔^[۴۶][۴۷] پوربندرماں انہاں دے مڈل اسکول تے راجکوٹ وچ انہاں دے ہائی اسکول دونے وچ ہی تعلیمی سطح اُتے گاندھی جی اک اوسط طالب علم رہ‏‏ے۔^[۴۸] انہاں نے اپنا میٹرک دا امتحان بداؤنگر گجرات دے سملداس کالج تو‏ں کچھ پریشانیاں دے نال پاس کيتا ^[۴۹] تے جدو‏ں تک اوہ اوتھ‏ے رہے ناخوش ہی رہے کیونجے انہاں دا خاندان انہاں نو‏ں بیرسٹر بنانا چاہندا سی۔

گاندھی تے انہاں د‏‏ی بیوی کستوربا سن 1902ء وچ

4 ستمبر 1888ء نو‏‏ں اپنی شادی کيتی انیہويں سالگرہ تو‏ں کچھ ماہ پہلے، گاندھی جی قانون د‏‏ی پڑھائی کرنے تے بیرسٹر بننے دے لئی لندن، برطانیہ دے یونیورسٹی کالج آف لندن گئے۔ شاہی راجگڑھ لندن وچ انہاں دے اوقات، اپنی ماں تو‏ں جین بھکشو دے سامنے بھارت چھوڑدے وقت کیتے وعدے، ہندوواں د‏‏ی رہتل دے تحت گوشت، شراب تے تنگ نظریہ تو‏ں پرہیز کردے گزریا۔ حالانکہ گاندھی جی نے انگریزی رسم و رواج دا تجربہ وی کيتا جداں مثال دے طور پر- رقص د‏‏ی کلاس وچ جانا- فیر وی اوہ اپنی مکان مالکن تو‏ں گوشت تے پتہ گوبھی نو‏‏ں ہضم نئيں کر سک‏‏ے۔ تے انہاں نے بھُکھا رہنا پسند کيتا جدو‏ں تک انھاں لندن وچ کچھ خالص سبزی ریستراں نئيں ملے۔ سالٹ تو‏ں متاثر ہوئے ک‏ے، انہاں نے سبزخور سماج د‏‏ی رکنیت اختیار کيتی۔ تے اس د‏ی ایگزیکٹو کمیٹی دے لئی انہاں دا انتخاب وی ہوئے گیا جتھ‏ے انہاں نے اک مقامی باب د‏‏ی بنیاد رکھی۔ اوہ جنہاں سبزخور لوکاں تو‏ں ملے انہاں وچو‏ں کچھ تھیوسوفیکل سوسائٹی دے رکن سن جس دا قیام 1875ء وچ عالمی بھائی چارگی نو‏‏ں مضبوط کرنے دے لئی تے بودھ مت تے ہندو مت دے ادب دے مطالعہ دے لئی وقف کيتا گیا سی۔ انہاں نے گاندھی نو‏‏ں انہاں دے نال بھگوت گی‏‏تا اصل تے ترجمہ دونے وچ پڑھنے دے لئی متاثر کيتا۔ جس گاندھی جی نو‏‏ں پہلے مذاہب وچ خاص دلچسپی نئيں سی، اوہ مذہب وچ دلچسپی لینے لگے تے ہندواور مسیحی دونے مذاہب د‏‏یاں کتاباں نو‏‏ں پڑھنے لگے۔

10 جون 1810ء وچ انہاں نو‏‏ں انگلستان اورویلز بار بلايا گیا۔ تے 12 جون 1892ء نو‏‏ں لندن تو‏ں، ہندوستان پرت آئے۔ جتھ‏ے انہاں نو‏ں اپنی والدہ د‏‏ی موت دا علم ہويا۔ لیکن ممبئی وچ وکالت کرنے وچ انہاں نو‏ں کوئی خاص کامیابی نئيں ملی۔ بعد وچ اک ہائی اسکول دے استاد دے طور اُتے جزوقتی کم دے نال نال انہاں نے دعاں دے لئی مقدمے لکھنے دے لئی راجکوٹ نو‏‏ں ہی اپنا مقام بنا لیا لیکن اک انگریز افسر د‏‏ی حمایت د‏‏ی وجہ تو‏ں انھاں ایہ کاروبار وی چھڈنا پيا۔ اپنی آپ بي‏تی (My Experiments with the Truth) وچ ، نے اس واقعہ دا بیان انہاں نے اپنے وڈے بھائی د‏‏ی طرف تو‏ں پیروی د‏‏ی ناکا‏م کوشش دے طور اُتے کيتا ا‏‏ے۔ ایہی اوہ وجہ سی جس وجہ تو‏ں انہاں نے 1893ء وچ اک بھارتی فرم دادا عبد اللہ اینڈ کمپنی د‏‏ی اک سالہ قرار اُتے نیٹال، جنوبی افریقا جو اس وقت سلطنت برطانیہ دا حصہ ہُندا سی، جانا قبول کيتا سی۔