From Wikipedia, the free encyclopedia
چارلس ڈارون (12 فروری 1809 – 19 اپریل 1882) فطرت دا کھوجی سی جینے اس گل نوں سمجیا تے فیر اکہاں کھولن والے ثبوتاں نال دسیا جے جندڑی دیاں وکھو وکھ قسماں رلویں پرکھاں توں بنیاں نیں[1] تے اے سارا کم فطری چناو نال ہویا اے۔ اوس دی ارتقا دی سوچ نوں اوہدی جندڑی چ ای سائنسی برادری تے عام لوکاں نے من لیا سی تے ہن ارتقا تے فطری چناو سائنسی پڑھائی دی نیو اے تے اینوں ساری دنیا من دی اے تے سلیبس دا حصہ اے۔ اونے اپنیاں سوچاں نوں منن والے سبوتاں نال اپنی کتاب نسلاں دا مڈھ تے 1950 دے وشکار ہون والیاں سائينسی کھوجاں دے نتارے چ اے گل سامنے آئی نیچرل سیلیکشن جیون دے ارتقا دی نیو اے۔
| چارلس ڈارون | |
 | |
| جمیا: | 12 فروری 1809 شروزبری، شروپشائر، انگلینڈ |
| مریا : | 19 اپریل 1882 ڈاؤن، کینٹ ، انگلینڈ |
| گن: | سائینسی لکھاری |
| دسخط: |  |
اجکل ڈارون دی تھیوری لائف سائینسز نوں کٹھیاں کرن والی تھیوری اے تے زندگی چ جیہڑی رنگا رنگی اے اے تھیوری اینون دسدی اے۔ نیچرل سائینس نوں پڑھن تے فیر دنیا دے دوالے چکر کٹن دے مگروں نیچرل سیلیکشن دی تھیوری اودےی سوچ وچ 1838 نوں آئی۔ اونے اپنیاں سوچاں کئی فطرت دے گروواں نوں دسیاں پر اوہنوں ایدے ہور سبوت کٹھے کرن لئی ویلے دی لوڑ سی۔ 1858 چ اوہ اپنی تھیوری نوں لکھ ریا سی جدوں ایلفریڈ رسل ویلس نے اک آرٹیکل جیدے وچ اوہدے ورگیاں سوچاں ای سن ڈارون ول کلیا تے ایس تے فیر اونے اپن تے ویلس دی تھیوری کٹھی چھاپی۔
ڈارون نوں مرن تے اوہدے کماں نوں مانتا دیندیاں ہویاں عزت نال ویسٹ منسٹر ایبی، لندن وچ نیوٹن تے ہرشل نال دبیا گیا۔ ڈارون انسانی تریخ دے منے پرمنے لوکاں وچوں سی۔
چارلس ڈارون 12 فروری 1809 نوں شروزبری، شروپشائر، انگلستان وچ اک کھاندے پیندے تے کھلی سوچوالے ڈاکٹر رابرٹ ڈارون تے سوزانا ڈارون دے کعر جمیا۔ اوہ اراسمس ڈارون دا پوتا تے یوسیا ویجوڈ دا دؤتا سی جینے ویجوڈ، پانڈے بنان دا مڈھ رکھیا سی۔ اوہ چھے پین پعرا سن تے اودا نمبر پنجواں سی۔ ڈارون نکیاں ہوندیاں توں ای فطری تریخ وچ کھبیا ریندا سی۔
اوہ اٹھ ورے دا سی جدوں اوہ جولائی 1817 نوں سکول گیا تے اوسے مہینے اوہدی ماں مردی اے۔ ستمبر 1818 وچ اپنے پعرا اراسمس ڈارون نال شروزبری سکول وچ پڑھن تے رہن لگ گیا۔ ایس دے مگروں شروپشائر وچ اپنے پیو نال غریباں دا علاج وی کتا تے ایہ کم سکھیا وی۔ ڈاکٹری سکھن لئی اکتوبر 1825 وچ اوہنے اپنے پعرا نال یونیورسٹی اف ایڈنبرا چ داخلہ لے لیا۔ڈارون نوں پر ڈاکٹری چ ذرا سواد ناں آیا۔ اوہنے اک کھوجی چارلس واٹرٹن دے ازاد غلام کولوں جانوراں وچ پس پرنا سکھیا تے اوہدے کولوں بارشی جنگلاں بارے سنیا۔
پڑھائی دے دوجے ورے اوہ پلینین سوسائٹی، فطری تریخ دے شکین پڑھاکواں دی سنگت، دا سنگی بنیا۔ اوہنے رابرٹ ایڈمنڈ گرانٹ اک جیون کھوجی نال سمندری ریڑھ دی ہڈی والے جانوراں دے ٹانچیاں تے کم کیتا۔ گرانٹ نے اک دن اوہنوں لیمارک دے ارتقا بارے گلاں دسیاں پر ڈارون نوں کوئی حیرانی ناں ہوئی جے ایسیاں سوچاں بارے اپنے دادے اراسمس کولوں سن جکیا سی[2]۔ فطری تریخ بارے رابرٹ جیمسن دے لیکچر اوہدے لئی مزے دے نئیں سن۔ اوہنے بوٹیاں نوں ٹولیاں وچ پانا سکھیا تے رائل میوزیم لئی جیہڑا اوس ویلے یورپ د اک وڈا میوزیم سی اوہدے وچ وادا کرن وچ اپنا حصہ پایا[3]۔
ڈاکٹری وچ شوق ناں ویکھدیاں ہویاں اودے پیو نے اونوں کرائیسٹ کالج، کیمبرج چ پا دتا جتھے فیر اونے پادری بننا سی۔ پر اوہدا ایس وچ وی دل ناں لگا تے تے اوہ گھڑ سواری تے ہور کھیڈاں وچ پیا ریا۔اوہدے اک کزن ولیم ڈارون فوکس نے ڈارون نوں اوس ویلے دے اک شوق کیڑے کٹھے کرنا پایا جیہڑا اوہنے بڑے ریج تے شوق نال کیتا۔اوہدیاں کج کہڈاں تے لباں کیڑیاں دے اک میگزین وچ وی جھپیاں۔ جان سٹیونز ہینزلو بوٹیاں دا پروفیسر اوہدا گوڑا یار تے گرو بن گیا تے اوہدے باجوں اوہدی ہور اوس ویلے دے لوکاں نال جان پچھان ہوئی۔ جنوری 1831 نوں اوہنے امتحان دتا تے 178 منڈیاں وچون 10ویں نمبر تے آیا۔ اوہ جون تک کیمبرج ریا تے اوہنے پیلے دی نیچرل تھیالوجی پڑھی جیدے وچ فطرت دے کماں وچ خدائی ڈیزائن تے گل بات سی تے محول نال اپنے آپ نون ٹآلنا اینج اے جیویں خدا فطرت دے قنوناں راہیں چل ریا اے۔ اوہدی اگلی کتاب جان ہرشل دی سی جیدے وچ ہرشل نے نیچرل فلاسفی دا وڈا کم فطرت دے ایہناں قنوناں نوں ویکھن تے فیر سوچن سمجھن دا کیا سی۔ الیگزنڈر فان ہمبولٹ دی اپنے نیچر دے سفر دی کہانی نے اوہدی کھوج تے پھرن ٹرن دی تے نوں ودھایا۔ اوہدے اندر ایہ اگ لگی سی جے اوہ وی علم دی دنیا وچ وادا کرے۔ اوہنے اپنے پڑھاکو سنگیاں نال رل کے گریجویشن کرن مگروں ٹینریف جان تے ٹراپکس نوں ویکھن بارے سوچیا۔ ایس کم دی تیاری لئی اوہنے ایڈم سیجوک دیاں جیالوجی تے لکھتاں پڑھیاں تے فیر اوہدے نال ای ویلز، زمین دیاں تہاں نوں پڑھن گیا۔ بارماؤتھ اک ہفتہ اک بیلی کول رہ کے جدوں اوہ گھر آیا تے اک چٹھی ہینزلو ولوں آئی سی۔ ایس چٹھی وچ اوہنوں اک سمندری جہاز بیگل وچ جیدا کپتان فٹز راۓ سی نال جان دا سدا سی۔ ایس جہاز نیں دکھنی امریکہ دے کنڈیاں نوں کھوجنا سی تے ڈارون فطرت دے کھوجی لئی ایدھے نال سی۔ دو سال لمی ایس سائینسی یاترا نوں اوہدے پیو نے ویلہ ضائع کرنا دا کم یا پر اوہدے سالے یوسیا ویجوڈ نے اوہنوں منا لیا جے اپنے پتر نوں ایس مشن تے جان دیوے۔
بیگل اپنے سفر تے 27 دسمبر 1831 نوں ٹریا۔ اے سفر پنج ورے تک ریا۔ فٹزراۓ نے کم نوں اینج ونڈیا جے ڈارون زمین تے جیالوجی بارے کھوج کریگا تے نالے نیچر بارے شیواں کٹھیاں کریگا تے بیگل سمندری کنڈے کھوجے گا تے نقشے بنائیگا۔ ایدا پیلا مشن دکھنی امریکہ دے کنڈیاں نوں ویکھنا تے جانچنا سی۔ ڈارون نے جو ویکھیا اوہ لکھدا گیا تے تے واہدے بارے اپنی راۓ دینا گیا۔ ایہ لکھتاں تے کٹھیاں کیتیاں شیواں جتھے اوہ رکدے اوتھوں انگلینڈ کیمبرج پجوادتیاں جاندیاں۔ اوہ جیالوجی کیڑے کٹھے کرن تے ریڑھ ہڈی والے جانوراں نوں چیرنا تے جاندا سی پر دوجے کماں دا اوہنوں پتہ نئیں سی پر اوہنے دوسریاں شیواں دوجے لوکاں لئی کٹھیاں کیتیاں۔ اوہدیاں چوکھیاں لکھتاں سمندری جنورا بارے سن تے مڈھ اوہنے پلانکٹن توں رکھیا۔ اوہنے دے راہ وچ کیپ وردی دا جزیرہ سینٹ یاگو پہلا سی۔ ایتھے اوہنے اک اگپہاڑی پڑی دی اتلی پرت تے سمندری سپیاں ویکھیاں۔ ایہنوں سمجھن لئی اوہنوں فٹزراۓ نے چارلس لائل دی لکھی پرنسیپلز آف جیالوجی پڑھن لئی دتی جیدے وج ایہ دسیا گیا سی جے ویلے نال کیویں زمینی پدھر اچی نیویں ہوندی اے۔
برازیل دے ساونی جنگل اوہدے لئی نویکلی شے سن۔ پیٹاگونیا دی تھاں پنٹا الٹا تے اوہنے پڑیاں وچ سمندری سپیاں نال اک وڈے مکے ہوۓ پتھری میمل دیاں ہڈیاں لبیاں۔ ایہ میمل بنا کسے محول دی تبدیلی یا تباہی دے مکیا۔ایس توں اونے سوچیا جے کوئی آفت وی نینں آئی تے فیر وی اے جانور کنج مک گۓ۔ ایتھے ای اوہنوں میگاتھیریم دا دند ملیا ایہ اوس ویلے دکھنی امریکہ وچ ہون والے آرماڈلو دا وڈا وکھالہ لگیا جیہڑا ہن مک چکیا سی۔ اوتھے اوہ گاؤچو گھڑسواراں نال زمین نوں ویکھن تے پرانے جانوراں دیاں ہڈیاں کٹھیاں کرن اندر ول گیا۔ اوتھے ای اوہنے اک ناں اڈن والے پنچھی رہیا دیاں دو ونڈاں ویکھیا جیہڑیاں رلدے تھاں تے ریندیاں سن۔ ہور دکھن ول اوہنے اچے ہوۓ سمندری کنڈے پوڑیاں وانگوں ویکھے تے ایہناں بارے لائل دی گل ٹھیک لگی جے ایہ (نسلاں) بنن دے گڑھ سن۔
اوہناں نال تن اگتھانی وی سن جنہاں نوں بیگل دے پہلے سفر وچ پھڑیا گیا سی تے انگلیںڈ لجا کے مشنری بنایا گیا سی تے اوہ ہن واپس لیاۓ جار ۓ سن۔ ڈارون نوں اوہ چنگے سلجھے تے یار بیلی لگے پر اوہناں دے ساک جیہڑے اگتھان دے رہن والے سن "پیڑے تے گۓ گزرے جنگلی" لگے۔ ایدی وجہ ڈارون نوں اک اتلی پدھر دی رہتل وچ رہن نال بنیا فرق دسیا نا کے کوئی نسلی نیواں ہونا۔ چلی وچ اوہدے سامنے ای زلزلہ آیا تے اوہنے اچی ہوئی سمندری کنڈے نال چھل توں اچی تھاں دیکھی جتھے سمندری کونگے پے ہوۓ سن۔ انڈیز دیاں اچائیاں تے اوہنوں سمندری کونگے تے پتھر بنے رکھ دیکھے جیہڑے پہلے کسے ویلے ریتلے کنڈے تے اگے سن۔
دکھنی امریکہ دا چکر کٹدیاں ہویاں اپر آے تے گیلاپیگوس چزیریاں چ چڑیاں تے کھچوپڑیاں دیاں ون سونیاں قسماں ویگھکیاں۔ اوتھوں اے نیوزی لینڈ اسٹریلیا توں ہوندے ہوۓ پنج وریاں مگروں 2 اکتوبر 1836 نوں انگلستان واپس اپڑے۔
جیدوں اوہ انکلیند اپڑیا تے اوہ پہلے اے مشہور ہوچکیا سی۔ اودے کماں دی تعم ہر پاسے سی۔ اودے پیو نے اودے لئی پیسیان دا اینج بندوبست کیتا جے اودے لئی پیسے مسلہ نین سن۔ اوہ بڑے شوق نال لندن دیاں وکھریاں تھانواں تے جا کے جو اوہ اپنے سفر تون کٹھا کر کے لیا سی لوکاں نوں دسدا سی۔ دسمبر چ اونے کیمبرج چ کعر لے لیا تے اپنی کولیکشن تے سوچ وچار کرن لگ پیا تے نال ای اپنے جرنل نوں وی لکھن لگ پیا۔ اونے اپنا پہلا پیپر ایس گل تے لخیا جے دکھنی امریکہ ہولی ہولی اچا ہوریا جے۔ 4 جنوری 1837 نوں جیولوجیکل سوسائیٹی لندن چ اپنا پیپر پڑھیا۔ بہت زیادہ کم کرن نال اودی صحت خراب ہوگی اونوں کم توں ارام دا کیا گیا۔
29 جنوری 1839 نوں ڈارون نے اپنی کزن ایما ویجوڈ نا ویا کر لیا۔ ڈارون دے دس جواک ہوۓ تے دو نکیاں ہوندیاں ای مر گۓ۔ اودی نکی تھی این دی دس وریاں دی دی ہون تے مرن نے پورے ٹبر نون ہلا کے رکھ دتا۔ ڈارون نون اپنے جواکاں دا بڑا خیال ریندا سی تے اوہ جدون وی روگی ہون تے اوہ اے سوچدا سی جے اودا ویاں اودی کزن نال ہویا اے ایس لئی کوئی اونان نوں وراستی روگ لگ سکدا اے۔ اودے ڈر دے باوجود اودے کئی جواک وڈے عمران نوں اپڑے تے کئی وڈے کم کیتے۔
ڈارون دی اے مشہور کتاب جمعرات 24 نومبر 1859 نوں لندن تون چھپی تے ایدا مل 15 شلنک سی۔ اے 22 نومبر نوں دکانداراں نوں دتی کئی تے اوسے ویلے جنیاں ایدیاں کاپیان سن ےاریاں وک گیا۔ پہلے 1250 کتاباں چھاپیاں گیاں۔ 80 سغات تے ریویو لئی سن تے 1170 مل وکن لئی سن۔ دوجے ایڈیلن چ 3000 کاپیاں 6 جنوری 1860 نون چھاپیان گیاں۔ ایس ایڈیشن چ کج وادے کیتے گۓ۔ ڈارون دی جیون ج کتاب دے چھے ایڈیشن چھپے۔ کج پلٹس دتے گے کج مذہبی ےوالان دے جواب دتے گۓ۔ تیسرا 1861 چ تے چوتھا 1866 چ آیا جیدے تبدیلیاں کیتیاں گیاں۔ 5واں ایڈیشن 10 فروری 1869 چ آیا تے ایدے چ (survival of the fittest) دے بول رلاۓ گے اے بول پہلی واری ہربرٹ سپنسر نے 1864 چ ورتے سن۔ 6وان ایڈیشن 19 فروری 1872 نوں چھپیا۔ ایدے چ ڈاورن نے (evolution) دا بول پہلی واری ورتیا۔ ایدے ج اونے اک نویں چیپٹر دا وادا وی کیتا جیدے کغي نویں سوالاں دے جواب دتے گۓ۔ کتاب چھپدے ای مشہور ہوکئی تے اے امریکہ چ وی چھپی۔ ہولی ہولی یورپ دیاں کئی بولیان ج اینون پلٹایا گیا۔ کئی لوکاں نین اپنیان بولیان پلٹاندیان ہویاں ایدے چ اپنیان سوجان وی رلایاں۔ 1977 تک اے کتاب 18 بولیاں ج چھپ جکی سی۔
24 نومبر 1859 نوں ڈارون دی کتاب چھپی تے اوسے دن ساریاں کتاباں وک گیاں۔
جانوراں دی کسے وی ونڈ دے جنے بعوتے جانور ہون گے جیڑے کے بچ جان تے نتارے چ جین لئی اوناں دے وشکار کوشش ہوے گی تے اوناں جانوراں چ اگر کسے چ کوئی ایسا گن ہوۓ گاپاویں اوہ گن کناں وی نکا کیوں ناں ہوے پر اوس نوں جیون چ ہتھ وٹا وے گاتے اوہ جانور جندڑی دی گنجلی کوشش چ جتیا روے گا۔ تے اودے جیون دے چانس ودے رہن گے ایس گن توں تے اے قسم فطری حساب نال اگے ودن لئی چنی جائگی۔ تے اوہ اے گن اگے وراثت دے قنون نال ہور ودیا ہوکے لگلیاں نسلاں چ آۓیگا ۔
ڈارون نوں اپنیاں سوچاں تے بڑیاں گلاں وی سننیاں پیاں پر سائنس نے اودیاں گلاں نوں سچا ثابت کیتا۔ اودیاں سوچاں تے کتاب تے لوکاں چ بحساں ٹر پیاں۔ اونے آپ تے ایناں چ کوئی حصہ ناں لیا۔ اوہ اپنے تے ہون والی تنقید گلاں باتون آرٹیکلاں کارٹوناں نوں ویخدا کومنٹ دیندا تے ساری دنیا ج اپنے بیلیاں نال ایس بارے گل بات کردا۔ مزہبی ٹولے نے رلے ملے وچار دسے۔
ڈارون اپنے جیون ج ای مشہور ہوگیا سی تے اودے ناں تے کئی جغرافیائی تھاوان دے نان رکھے گۓ۔ بیگل چینل دے نال ڈارون ساوںد اک تھان دا نان رکھیا گیا۔ ڈاورن دی 25ویں سالکرہ تے انڈیز دے پعاڑی سلسلے چ اک پعاڑ دا نان ماؤنٹ ڈارون رکھیا گیا۔ 1839 چ آسٹریلیا دی اک سمندری تھان دا نان اودے نان تے پورٹ ڈارون رکھیا گیا۔ جینوں 1911 چ ڈارون رکھ دتا گیا۔
120 سپیشیز تے 9 جنرا ڈارون دے ناں تے رکھے گۓ۔ گیلاپیگیاز دیاں جزیریاں دیاں چڑیاں نون وی ڈارون دیان چڑیاں دا ناں دتا گیا۔ لنین سوسائیٹی آف لندن نے ڈارون ویلس میڈل نوں ٹوریا۔ 1908 توں ڈارون ڈے منایا جا ریا اے۔ برطانیہ چ بینک آف انکلینڈ نے دس پونڈ دا نوٹ ڈارون دی یاد چ چھاپیا ایدے اک پاسے ڈارون دی مورت سی تے دوجے پاسے پدی چڑی تے بیگل جعاز سی۔
اودے سائینسی کماں باجوں اوہ 19ویں صدی دے اوناں 5 بندیاں چوں اے جیہڑے شاہی ٹبر دے نیں سن پر اوناں نوں ویسٹ منسٹر ایبے چ سرکاری اعزاو نال دبیا گیا۔
جیمز کک · ہمفری ڈیوی · جارج اوہم · روڈلف کلاسیس · جوزف لسٹر · دمتری مندلیف · میچنیکوف · تھامسن · لورینٹز · ارنسٹ ردرفورڈ · ایلبرٹ آئینسٹائن · نیلز بوہر · جیمز چیڈوک · ہوورڈ فلورے · الساندرو وولٹا · میکس پلانک · رابرٹ براؤن · روڈلف ورچو · سٹیفن ہاکنگ
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
