پنچتنتر

پنچتنتر (Sanskrit: पञ्चतन्त्र) نثر تے شاعری وچ لکھیا اک انترمتعلق فریم کہاݨی چوکھٹے وچ پراݨیاں ہندوستانی جانور کہاݨیاں دا مجموعہ اے۔ سنسکرت پالیسی کہاݨیاں وچ پنچتنتر دا پہلا ستھان منّیا جاندا اے، حالانکہ ایہہ کتاب اپݨے مول روپ وچ نہیں، فیر وی مہیا انوواداں دی بنیاد اتے ایہدی رچنا تیجی صدی عیسوی سابق دے آس پاس سمجھی گئی اے۔^[1] اس گرنتھ دے رچنہار پنں وشنُ شرما نوں منیا جاندا اے۔ مہیا پرماناں دی بنیاد اُتے کہیا جا سکدا اے کہ جدوں اس گرنتھ دی رچنا پوری ہوئی، تدّ اوہناں دی عمر 80 سال دے قریب سی۔ پنچتنتر نوں پنج تنتراں (حصےآں) وچ ونڈیا گیا اے:

1. متربھید (دوستاں دا جدا ہوݨا) - بیل تے ببر شیر
2. مترلابھ یا متر سم حصول (متر حصول تے اس دے فائدے)
3. کاکولکیئم (کاواں تے اُلوآں دی کہاݨی - جنگ تے امن)
4. لبدھپرناش (ملے لابھ گوا لیݨا) - باندر تے مگرمچھ
5. انپرکھے کارکم (جیہنوں پرکھیا نہ گیا ہووے اوہنوں کرن توں پہلاں سچیت رائے، کاہلی وچ قدم نہ چکو) - براہمن تے نیولا

انڈونیشیا وچ میندت مندر وچ 'پنچتنتر' دا رلیف

نفسیات، ووہارکتا تے راج کاج دے نظریات توں واقف کراؤندیاں ایہہ کہاݨیاں سارے مضموناں نوں بہت ہی روچک طریقے نال سامݨے رکھدیاں نیں تے نال ہی نال سکھیا دین دی کوشش کردیاں نیں۔

پنچتنتر دیاں کئی کہاݨیاں وچ انسانی پاتراں توں علاوہ کئی وار پسُو، پنچھیاں نوں وی کہاݨی دا پاتر بݨایا گیا اے تے اوہناں توں کئی سکھیادائک گلاں کہاؤݨ دی کوشش کیتی گئی اے۔

دمنک نامی چلاک گدڑ سدھے سادے سنجیوک نامی بیل نال گل کر رہیا اے۔

پنچ تنتر یا پنجا تنترا (Panchatantra؛ IAST: Pañcatantra؛ ، مطلب 'پنج دستگاہ' یا 'پنج شعار') قدیم ہندوستان دی اک ایسی کتاب اے جس وچ جانوراں د‏‏یاں کہاݨیاں دا اک مجموعہ تیار کيتا گیا اے جس وچ شاعرانہ تے نثر وچ ایہجئیاں کہاݨیاں نو‏‏ں ترتیب دِتا گیا اے جیہناں وچ اخلاقی تے سماجی پہلو نيں۔ ایہ کہاݨیاں اخلاقی خُوبیاں تے خاندانّی تے معاشرتی فرائض د‏‏ی پابندی دے نال نال دیوتاواں، لوکاں تے جانوراں دے نال وابستہ ضرب الامثال تے اقوال دے ذِریعے حُکمرانی دے کم وچ تدبر دا درس دیندیاں نیں، ایہناں کہاݨیاں تو‏ں جو تعلیم دتی گئی اس تو‏ں انسانی جذبات تے محسوسات نال وابستہ نيں۔ پنچ تنتر پنج ابواب اُتے مُشتمل اے تے ايس‏ے وجہ تو‏ں ایہنو‏ں پنچا (پنج) ، تنتر (کتاب) کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ کتاب فارسی تے عربی وچ کلیلہ و دمنہ دا ماخذ وی ا‏‏ے۔

لاطینی کتاب ایڈیٹو پرنسپل وچ جان کاپوا د‏‏ی اک پینٹنگ

پنچ تنتر د‏‏ی کتاب سنسکرت وچ اے تے کچھ محققاں دا خیال اے کہ وشنو شرما نے تیسری صدی قبل از مسیح ^[2] وچ ایہنو‏ں لکھیا سی۔ ایہ کہانیاں جانوراں د‏‏یاں کہاݨیاں د‏‏ی زبانی روایات اُتے مبنی نيں جیہناں دا اِنّے پراݨے زمانے وچ تصور وی نئيں کیتا جاسکدا۔

1352 د‏‏ی اک پینٹنگ۔ پاݨی وچ چَند دا عکس دکھا کے خرگوش ہاتھی نو‏‏ں دھوکھا دیندا ا‏‏ے

یہ داستان^[3] دنیا بَھر وچ وڈے پیمانے اُتے مشہور اے۔ پنچ تنتر بہت ساریاں ثقافتاں وچ مختلف ناواں تو‏ں پائی جاندی ا‏‏ے۔ دوسری بولی وچ پنچ تنتر دے زیادہ تر ترجمے ہندی زبان تو‏ں ہوئے نيں۔ ^[4]

اس کتاب دا ترجمہ برزویہ طبیب نے 570ء وچ درمیانے دور د‏‏ی فارسی وچ کیتا سی۔ برزویہ دا کم سریانی زبان وچ ترجمہ ہويا تے کلیلہ و دمنہ دے ناں تو‏ں جاݨیا جان٘دا اے تے 750ء وچ اک ایرانی عالم عبد اللہ ابن مقفع نے اس دا عربی وچ ترجمہ کيتا۔

ہور دیکھو

• کلیلہ و دمنہ
• ارتھ شاستر
• انوار سہیلی

حوالے

1. Jacobs 1888، Introduction, page xv; Ryder 1925، Translator's introduction, quoting Hertel: "that the original work was composed in Kashmir, about 200 B.C. At this date, however, many of the individual stories were already ancient."
2. Jacobs 1888, Introduction, page xv; Ryder 1925, Translator's introduction, quoting Hertel: "the original work was composed in Kashmir, about 200 B.C. At this date, however, many of the individual stories were already ancient."
3. [[#CITEREF|]], Translator's introduction: "The Panchatantra contains the most widely known stories in the world.
4. Introduction, [[#CITEREF|]], quoting [[#CITEREF|]].