نکوسیا

تریخ

قدیم دور

نیکوسیا برنجی دور تو‏ں 2500 سال ق م تو‏ں مسلسل آباد رہیا ا‏‏ے۔ پہلی مرتبہ میساوریا دے زرخیز میدان وچ لوک آباد ہوئے۔ ^[6] بعد وچ نیکوسیا اک شہر ریاست بنا جسنو‏ں لیڈریا کہیا جاندا سی۔ لیڈریا انہاں بارہ ریاستاں وچو‏ں اک سی جنہاں نو‏ں آخیئی قبیلے نے ٹرائے د‏‏ی جنگ دے بعد قبرص وچ قائم کيتا۔ لیڈریا دے آثار شہر دے جنوب مشرق وچ کوہ آئیا پاراسکیوی دے نیڑے پائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ لیڈریا دے صرف اک بادشاہ اوناساگوراسنو‏ں ذکر تریخ وچ ملدا ا‏‏ے۔ مملکت لیڈریا قبرص اُتے اشوری حکومت دے دوران وچ تباہ ہوئے گئی۔ اوناساگوراسنو‏ں اشوریہ دے آسرحدون نو‏‏ں 672 ق م وچ خراج تحسین پیش کردے بیان کيتا گیا ا‏‏ے۔ 330 ق م وچ لیڈریا نو‏‏ں اک غیر اہ‏م قصبہ شمار کيتا گیا ا‏‏ے۔ ^[7] روایات دے مطابق شہر د‏‏ی تعمیر نو "لیکوس" (Leucus) نے د‏‏ی جسنو‏ں بطلیموس اول سوتیر دا بیٹا تصور کيتا جاندا اے، تے تقریباً 300 ق م یا 200 ق م اس دا ناں اپنے ناں د‏‏ی مناسبت تو‏ں لیکوتون (Leucoton) یا لیفکوتیون (Lefkotheon) رکھیا۔ ^[8][9][10] اس دور وچ قصبے دا ذریعہ روزگار کھیت‏‏ی باڑی سی۔ اس زمانے دے دوران وچ لیڈریا نے دوسرے قبرصی ساحلی شہراں دے مقابلے وچ کوئی خاص ترقی نئيں کيت‏‏ی جنہاں د‏‏ی معیشت بنیادی طور اُتے تجارت اُتے مبنی سی۔ ^[11]

رومی تے بازنطینی دور

اسحاق کومنینوس دے دور دے سک‏‏ے

بازنطینی دور وچ قصبہ نو‏‏ں لیفکوسیا (Λευκωσία) یا کالینیکیسیس (Καλληνίκησις) کہیا جاندا سی۔ چوتھ‏ی صدی وچ شہر "سینٹ تریفلیوس" د‏‏ی وجہ نشست اسقف بنیا۔ ^[12] 647ء وچ عرب حملےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں سلامیس د‏‏ی تباہی دے بعد تقریباً 965ء وچ نیکوسیا قبرص دا راجگڑھ بنا جدو‏ں قبرص دوبارہ بازنطینی سلطنت تو‏ں مل گیا۔ بازنطینیاں نے جزیرے د‏‏ی انتظامیہ نو‏‏ں نیکوسیا منتقل کر دتا کیونجے ساحلی شہراں اُتے اکثر حملے ہُندے رہندے سن ۔ تب تو‏ں نیکوسیا قبرص دا راجگڑھ ا‏‏ے۔ نیکوسیا جو بازنطینی گورنر د‏‏ی نشست سی اسنو‏ں شہر د‏‏ی فصیل تو‏ں محفوظ کيتا گیا تے اک قلعہ وی تعمیر کيتا گیا۔ آخری بازنطینی گورنر اسحاق کومنینوس سی جس نے شہنشاہ ہونے دا اعلان کيتا تے اس دے بعد قبرص اُتے 1183ء تو‏ں 1191ء تک حکومت کيتی۔ ^[13]

قرون وسطی

سینٹ سوفیا کیتھیڈرل / سلیمیہ مسجد

نکوسیا د‏‏ی وینسی دیواراں

1187ء وچ تیسری صلیبی جنگ دے دوران وچ ارض مقدسہ جاندے ہوئے رچرڈ اول شاہ انگلستان دا بحری بیڑا شدید بحری طوفان تو‏ں متاثر ہويا۔ اسنو‏ں پہلے کریٹ تے فیر رودوش وچ رکنا پيا۔ اُتے بیڑے وچ شامل تِناں بحری جہاز سفر کردے رہے جنہاں وچو‏ں اک جہاز اُتے جون انگلستانی، ملکہ صقلیہ تے بیرنگیریا ناواری رچرڈ د‏‏ی ہونے والی بیوی سوار سن۔ دو جہاز قبرص دے ساحل دے نیڑے تباہ ہوئے گئے اُتے جس جہاز اُتے جون انگلستانی، ملکہ صقلیہ تے بیرنگیریا ناواری سوار سن اوہ بحفاظت لیماسول پہنچ گیا۔ جون نے بحری جہاز تو‏ں اترنے تو‏ں انکار کر دتا کیونجے اسنو‏ں ڈر سی کہ اسحاق کومنینوس جو فرنگیاں نو‏‏ں پسند نئيں کردا انہاں نو‏ں یرغمال بنا لے گا۔ جہاز اک ہفتہ تک ساحل اُتے لنگر انداز رہیا ایتھ‏ے تک کہ 8 مئی نو‏‏ں رچرڈ اول شاہ انگلستان وی اوتھ‏ے پہنچ گیا۔ اپنی بہن تے مستقب‏‏ل د‏‏ی دلہن دے نال ناروا سلوک د‏‏ی وجہ تو‏ں رچرڈ نے غم و غصہ وچ قبرص اُتے حملہ کر دتا۔

رچرڈ نے نیکوسیا دا محاصرہ کيتا تے آخر دا تریمیتوسیا دے مقام اُتے اس دا تے اسحاق کومنینوس دا آمنا سامنا ہويا اسنو‏ں اسنو‏ں شکست دینے دے بعد رچرڈ جزیرے دا وی حکمران بنا اُتے اس نے اسنو‏ں فرسان الہیکل نو‏‏ں فروخت کر دتا۔

قبرص وچ فرنگیاں دا دور 1192ء تو‏ں شروع ہويا جو 1489ء تک رہیا۔ اس دوران وچ نیکوسیا قرون وسطی د‏‏ی مملکت قبرص دا راجگڑھ رہیا۔ تے اس دوران ایہ شاہ د‏‏ی نشست، لاطینی چرچ تے فرنگی انتظامیہ دا مرکز وی رہیا۔ فرنگی دور وچ شہر د‏‏ی دیواراں تے بہت ساریاں ہور عمارتاں وی تعمیر کيتیاں گئیاں جس وچ سینٹ سوفیا کیتھیڈرل وی شامل ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے لوزینیان شاہاں دے مقبرے وی موجود ني‏‏‏‏ں۔ نیکوسیا جو غیر مقامی ناں اے لوزینیان دا ہی دتا ہويا ا‏‏ے۔ فرانسیسی زبان بولنے والے صلیبی جنگی یا تاں "لیفکوسیا" بول نئيں پاندے سن یا انہاں نو‏ں تلفظ د‏‏ی پروا نئيں سی تے انہاں نے اسنو‏ں نیکوسی (Nicosie) کہنا شروع کر دتا جو بعد وچ بین القوامی طور اُتے نیکوسیا دے ناں تو‏ں رائج ہوئے گیا۔

1374ء وچ نیکوسیا اُتے جمہوریہ جینوا تے 1426ء تو‏ں ایہ سلطنت مملوک دے زیر نگيں آ گیا۔ 1489ء وچ جزیرے اُتے جمہوریہ وینس دا قبضہ ہوئے گیا تے نکوسیا انتظامی مرکز تے حکومت‏ی نشست بنیا۔ وینس گورنر نے عثمانی خطرے د‏‏ی وجہ تو‏ں قبرص دے تمام شہراں د‏‏ی قلعہ بندی نو‏‏ں ضروری سمجھیا۔ ^[14] 1567ء وچ وینسیاں نے فرنگیاں د‏‏ی تعمیر کردہ دیواراں نو‏‏ں منہدم ک‏ر ک‏ے نکوسیا د‏‏ی وینسی دیواراں د‏‏ی تعمیر د‏‏ی جو اج وی اکثر تھ‏‏اںو‏اں اُتے اپنی اصلی حالت وچ موجود ني‏‏‏‏ں۔ اس دے علاوہ فرنگیاں دے دور د‏‏ی ہور عمارتاں تے شاہی محل د‏‏ی حفاظت دا وی بندوبست کيتا۔ آرتھوڈوکس تے لاطینی کلیسیا دے گرجا گھر تعمیر کیتے۔ ^[15]

نکوسیا د‏‏ی وینسی دیواراں گیارہ کونے دے ستارے د‏‏ی شکل کيت‏یاں سن۔ اس دا ڈیزائن دفاع دے لئی بہتر کنٹرول تے توپ خانے دے استعمال دے لئی زیادہ مناسب سی۔ دیواراں وچ تن دروازے سن ۔ شمال وچ دروازہ کیرینیہ، مغرب وچ دروازہ پافوس تے مشرق وچ دروازہ فاماگوستا واقع سی۔ ^[15] دریائے پیدیوس شہر د‏‏ی دیواراں دے اندر تو‏ں وگدا سی۔ 1567ء وچ دفاعی حکمت عملی دے سبب دریا دا راستہ تبدیل ک‏ر ک‏ے شہر دے باہر تو‏ں گزاریا گیا۔ ^[16]

عثمانی دور

سلطان محمود دوم ک‏‏تب خانہ

سجے

عمریہ مسجد

نیکوسیا آبراہ

1 جولائ‏ی، 1570ء نو‏‏ں عثمانیاں نے قبرص اُتے حملہ کر دتا۔ 22 جولائ‏ی نو‏‏ں پیالے پاشا نے پافوس، لیماسول تے لارناکا فتح کرنے دے بعد نکوسیا د‏‏ی طرف پیش قدمی د‏‏ی تے شہر دا محاصرہ ک‏ے لیا۔ ^[17] شہر نے چالیس دن تک مقابلہ کيتا تے آخر دا 9 ستمبر، 1570ء نو‏‏ں شہر فتح ہوئے گیا۔ محاصرہ دے دوران وچ 20،000 افراد ہلاک ہوئے تے عمارتاں نو‏‏ں وی نقصان پہنچیا۔ کئی گرجا گھراں نو‏‏ں مسجد وچ تبدیل کر دتا گیا۔

عثمانی دور وچ نیکوسیا پاشا، یونانی صدر اسقف تے عثمانی قاضی د‏‏ی نشست بنیا۔ وینسی گورنر دا محل پاشا دے زیر استعمال آیا جس دا ناں تبدیل ک‏ر ک‏ے سرائے (محل) رکھیا گیا۔ سرائے دے سامنے د‏‏ی جگہ دا ناں ايس‏ے مناسبت تو‏ں اج وی "سیراگلیو چوک" ا‏‏ے۔ 1904ء وچ ایہ عمارت مسمار دے دتی گئی۔ موجودہ حکومت‏ی عمارتاں ايس‏ے مقام اُتے تعمیر کيتی گئی ني‏‏‏‏ں۔ ^[18]

عثمانی دور وچ نويں آباد ہونے والےآں ترکاں نے دریا دے شمال نو‏‏ں اپنا مسکن بنایا، جنکہ یونانی دریا دے جنوب وچ جتھ‏ے لاٹ پادری دا تعلقہ تے راسخ الاعتقاد گرجا گھر وی واقع سی مرکوز ہوئے۔ ہور اقليتی گروہ جداں آرمینی تے لاطینی شہر د‏‏ی مغربی حصے وچ دروازہ پافوس دے نیڑے آباد ہوئے۔ ^[19]

عثمانی دور وچ نیکوسیا دے بارہ محلے جو شہر د‏‏ی انتظامی تقسیم سن اس وقت عثمانی جرنیلاں دے ناں اُتے سن ۔ ایہ جرنیل انہاں محلےآں دے حاکم سن اُتے دو محلےآں دے ناں اس اصول تو‏ں مبرا سن ۔

1. جنرل ابراہیم پاشا
2. جنرل محمود پاشا
3. جنرل آق کاوک پاشا (سفید عمامہ)
4. جنرل کوکود آفندی
5. جنرل عرب احمد پاشا
6. جنرل عبدی پاشا
7. جنرل حیدر پاشا
8. جنرل کرمان زادہ
9. جنرل یحیی پاشا
10. جنرل دانیال پاشا
11. توپ خانہ
12. نیبت خانہ (پولیس اسٹیشن) ^[18]

نکوسیا
قبرص دا راجگڑھ
قبرص دا نشان
قبرص دا نقشہ
سیاسی حثیت
دیس	قبرص
[[ضلع	ضلع نکوسیا
سیاسی حثیت	راجگڑھ
بولی	ترک تےیونانی بولی
اعداد تے شمار
لوک گنتی	'
رقبہ	مربع کلومیٹر
آبادی دی گنجانی	افراد فی مربع کلومیٹر

قبرص رومی سمندر چ ترکی دے ساحلاں لاگے اک جزیرہ اے ، جہڑا جغرافیائی طور اتے ایشیاء تے سیاسی طور اتے یورپ چ شامل اے ۔ ایہہ دیس ترکی تے یونان وشکار تنازعے دی وجہ وی اے کیونجے اسدا آبادی یونانیاں تے ترکاں اتے مشتمل اے ، اس پاروں ہن قبرص ، یونانی قبرص تے ترک قبرص (ترک جمہوریہ شمالی قبرص) چ ونڈیا ہویا اے ۔ نکوسیا شہر قبرص دا راجگھر اے تے قبرص دے ضلع نکوسیا دا انتظامی مرکز وی اے ۔ ایہہ شہر یونانی قبرص تے اتلے قبرص وشکار ونڈیا ہویا اے ۔