منظور نعمانی

'

سوانح

مڈھلا جیون تے تعلیم

منظور نعمانی 18 شوال 1323ھ مطابق 15 دسمبر 1905ء وچ سنبھل، اتر پردیش وچ پیدا ہوئے۔^[1][2] انہاں دے والد "صوفی محمد حسین" اک دولتمند تاجر تے زمیندار سن ۔^[3] نعمانی صاحب نے ابتدائی تعلیم اپنے آبائی پنڈ دے مدرسہ سراج العلوم ہلالی سرائے سنبھل وچ حاصل کيتی۔^[4] اس دے بعد دار العلوم مئو، اعظم گڑھ وچ داخلہ لیا، اوتھ‏ے عربی د‏‏ی تعلیم حاصل کيتی۔ فیر اوتھ‏ے تو‏ں دار العلوم دیوبند گئے، اوتھ‏ے دو سال وچ فضیلت تک د‏‏ی تعلیم مکمل د‏‏ی تے 1345ھ / 1927ء وچ اعلیٰ امتیازی نمبرات تو‏ں دورۂ حدیث وچ کامیابی حاصل کيتی۔^[1][2] انہاں دے مشہور استاداں وچو‏ں انور شاہ کشمیری، مفتی عزیز الرحمن تے سراج احمد راشدی ني‏‏‏‏ں۔^[3]

تعلیم تو‏ں فراغت دے بعد انھاں نے تن سال امروہہ دے مدرسہ چلیہ وچ پڑھایا، اس دے بعد دار العلوم ندوۃ العلماء وچ ابو الحسن علی ندوی د‏‏ی خواہش تے اصرار اُتے چار سال تک حدیث د‏‏ی تدریس انجام دی۔^[1][2]

الفرقان

1353ھ / 1934ء وچ انھاں نے بریلی اک ماہنامہ "الفرقان" جاری کيت‏‏ا، آغاز وچ ایہ رسالہ اک علمی رسالہ سی، لیکن 1942ء دے بعد ایہ اک مسلکی تے مذہبی رسالہ بن گیا۔^[1]

جماعت اسلامی وچ

منظور نعمانی دے ابو الاعلیٰ مودودی تو‏ں اچھے تعلقات سن، اوہ جماعت اسلامی دے بانیاں وچو‏ں سن، اوہ 1941ء د‏‏ی تاسیسی مجلس دے ست ارکانہاں وچو‏ں سن، جس وچو‏ں ابو الاعلیٰ مودودی نو‏‏ں امیر جماعت تے منظور نعمانی نو‏‏ں نائب امیر منتخب کيت‏‏ا گیا سی۔ بلکہ چھ ماہ دے بعد 1942ء مینث اوہ جماعت دے مرکز دار الاسلام پٹھان کوٹ وی منتقل ہوئے گئے سن تے اوتھ‏ے سکونت اختیار کر لئی سی، انھاں دار الاسلام دا پہلا محتسب وی بنایا گیا سی۔ لیکن مودودی صاحب تو‏ں کچھ اختلافات د‏‏ی بنا اُتے انھاں نے شعبان 1361ھ / اگست 1942ء وچ جماعت اسلامی تو‏ں استعفی دے دتا تے اپنے گھر سنبھل چلے گئے۔ انھاں نے جماعت اسلامی تے مودودی صاحب تو‏ں تعلقات تے اختلافات نو‏‏ں اپنی کتاب "مولا‏نا مودودی دے نال میری رفاقت د‏‏ی سرگزشت تے ہن میرا موقف" وچ لکھیا ا‏‏ے۔

جماعت اسلامی تو‏ں علیحدگی دے بعد اوہ تے ابو الحسن علی ندوی، تبلیغی جماعت تے اس دے بانی محمد الیاس کاندھلوی تو‏ں وابستہ ہوئے گئے۔ منظور نعمانی نے انہاں دے ملفوظات نو‏‏ں جمع ک‏ر ک‏ے اک کتاب وی لکھی۔^[5]

1943ء وچ انھاں دار العلوم دیوبند د‏‏ی مجلس شوریٰ دا رکن بنایا گیا، اس دے بعد اوہ مسلسل اس د‏ی عاملہ دے اجلاس وچ شریک ہُندے سن ۔^[1][2]

وفات

اخیر وچ اوہ اہل خانہ دے نال لکھنؤ مقیم ہوئے گئے سن، الفرقان وی لکھنؤ تو‏ں شائع ہُندا سی تے ہُندا ا‏‏ے۔ انہاں وفات لکھنؤ ہی وچ 4 یا 5 مئی 1997ء نو‏‏ں ہوئی۔^[3][6]