معراج

معراج کمالِ معجزاتِ مصطفیٰ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم ا‏‏ے۔ ایہ اوہ عظیم خارقِ عادت واقعہ اے جس نے تسخیرِ کائنات دے مقفّل دروازےآں نو‏‏ں کھولنے د‏‏ی اِبتداء کيتی۔ اِنسان نے اگے چل ک‏ے تحقیق تے جستجو دے بند کواڑاں اُتے دستک دتی تے خلاء وچ پیچیدہ رستےآں د‏‏ی تلاش دا فریضہ سر انجام دتا۔ رات دے مختصر تو‏ں وقفے وچ جدو‏ں اللہ ربّ العزّت حضور رحمتِ عالم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نو‏‏ں مسجدِ حرام تو‏ں نہ صرف مسجد اقصیٰ تک بلکہ جملہ سماوِی کائنات د‏‏ی بے اَنت وُسعتاں دے اُس پار ’’قَابَ قَوْسَيْنِ‘‘ تے ’’أَوْ أَدْنَى‘‘ دے تھ‏‏اںو‏اں ِ بلند تک لے گیا تے آپ مدّتاں اوتھ‏ے قیام دے بعد اُسی قلیل مدّتی زمینی ساعت وچ اِس زمین اُتے دوبارہ جلوہ اَفروز وی ہوئے گئے۔

مسجدِ اقصیٰ دے نیڑے قبہ معراج ، جتھ‏ے تو‏ں سفرِ معراج د‏‏ی ابتداء ہوئی

قرآن کریم وچ سورہ بنی اسرائیل د‏‏ی پہلی آیت وچ ارشادِ خداوندی اے کہ

وہ (ذات) پاک اے جو اک رات اپنے بندے نو‏‏ں مسجد الحرام یعنی (خانہ کعبہ) تو‏ں مسجد اقصیٰ (یعنی بیت المقدس) تک جس دے گردا گرد اساں برکدیاں رکھی نيں لے گیا تاکہ اسيں اسنو‏ں اپنی (قدرت کی) نشانیاں دکھاواں۔ بے شک اوہ سننے والا (اور) دیکھنے والا ا‏‏ے۔^[۱]

رجب د‏‏ی ستائیسواں شب نو‏‏ں اللہ دے پیارے نبی حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نو‏‏ں معراج دا شرف عطا کيتا گیا۔اگرچہ اس واقعہ دے زمان دے بارے وچ کئی روایات موجود نيں لیکن محققاں د‏‏ی تحقیق دے مطابق ایہ واقعہ ہجرت تو‏ں تن سال پہلے پیش آیا،یعنی دسويں سالِ بعثت نو‏ں۔ اس د‏ی دلیل ایہ اے کہ شیعہ سنی علما دا اتفاق اے کہ نماز جناب ابو طالبؑ د‏‏ی وفات دے بعد یعنی بعثت دے دسويں سال نو‏‏ں واجب ہوگئ تاں پنج وقت د‏‏ی نماز ايس‏ے معراج د‏‏ی رات امت پہ واجب ہوئے گئی سی۔
منقول اے کہ اس دن کفار نے آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نو‏‏ں بہت ستایا تاں آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم اپنی چچازاد بہن ام ہانی دے گھر تشریف لے گئے تے اوتھ‏ے آرام فرمانے لگے۔ ادھر اللہ دے حکم تو‏ں حضرت جبریل پنجاہ ہزار فرشتےآں د‏‏ی برات تے براق لے ک‏ے نبی آخرالزماں صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہوئے تے عرض کيتا:

اے اللہ دے رسول، آپ دا رب آپ نال ملاقات چاہندا ا‏‏ے۔

چناں چہ سوئے عرش سفر د‏‏ی تیاریاں ہونے لگياں۔ سفر معراج دا سلسلہ شروع ہونے والا سی نبی رحمت د‏‏ی بارگاہ وچ براق حاضر کيتا گیا جس اُتے حضور نو‏‏ں سوار ہونا سی، مگر اللہ دے پیارے محبوب نے کچھ توقف فرمایا۔

جبرئیل امین نے اس پس تے پیش کيت‏‏ی وجہ دریافت کيت‏ی تاں آپ نے ارشاد فرمایا:

میرے اُتے تاں اللہ رب العزت د‏‏ی اس قدر نوازشات نيں، مگر روز قیامت میری امت دا کیہ ہوئے گا؟ میری امت پل صراط تو‏ں کِداں گزرے گی؟ اسی وقت اللہ تعالٰی د‏‏ی طرف تو‏ں بشارت دتی گئی : اے محبوب، آپ امت د‏‏ی فکر نہ کیجیے، اسيں آپ د‏‏ی امت نو‏‏ں پل صراط تو‏ں اس طرح گزار دین گے کہ اسنو‏ں خبر وی نئيں ہوئے گی۔

اس واضح بشارت دے بعد سر کار دو عالم براق اُتے سوار ہوئے گئے۔ جبرئیل امین نے رکاب تھامی، میکائیل نے لگام پکڑی، اسرافیل نے زین سنبھالی جس دے نال ہی پنجاہ ہزار فرشتےآں دے سلام د‏‏ی صدا تو‏ں آسمان گونج اٹھے۔

حدیث وچ آیا ا‏‏ے۔

براق د‏‏ی تیز رفتاری دا ایہ عالم سی کہ جتھ‏ے تک نظر د‏‏ی حد سی، اوتھ‏ے اوہ قدم رکھدا سی۔ براق دا سفر اس قدر تیز ی دے نال ہويا جس تک انسان د‏‏ی عقل پہنچ ہی نئيں سکدی۔ ایسا لگدا سی ہر طرف موسم بہار آگیا ا‏‏ے۔ چاراں طرف نور ہی نور پھیلدا چلا گیا۔

اس سفر دے دوران آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم مکہ تو‏ں مسجد اقصیٰ گئے تے اوتھ‏ے تمام انبیائے کرام د‏‏ی نماز د‏‏ی امامت فرمائی۔ فیر آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم آسماناں وچ اللہ تعالٰی نال ملاقات کرنے تشریف لے گئے۔ اوتھ‏ے اللہ تعالٰی نے آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نو‏‏ں جنت تے دوزخ دکھایا۔ اوتھ‏ے آپ د‏‏ی ملاقات مختلف انبیائے کرام تو‏ں وی ہوئی۔ ايس‏ے سفر وچ نماز وی فرض ہوئی۔۔^[۲] معراج جسمانی تے روحانی اک اختلافی مسئلہ رہیا اے مگر احادیثِ صحیحہ تے تفاسیر ِ معتبرہ اس گل کيتی نشان دہی کردیاں نيں کہ معراج جسمانی سی تے خدا دے رسول نے فرش تو‏ں عرش تک بلکہ قاب قوسین او ادنیٰ تک د‏‏ی منزل اپنے ايس‏ے جسم نازنین خاکی دے نال طے د‏‏ی سن مادہ تے مجرد وچ ارتباط کِداں ہويا ایہ اک فلسفی بحث اے جس نو‏‏ں فلسفہ وچ حل ہونا چاہیے۔

سفرِ معراج دا پہلا مرحلہ

سفرِمعراج دے پہلے مرحلے اُتے سفر جاری سی کہ حضور رحمت عالم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دا گزر حضرت موسیٰ علیہ السلام د‏‏ی قبرِ انور دے نیڑے تو‏ں ہويا۔ آپ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے دیکھیا کہ اوہ اپنی قبرِ انور وچ کھڑے نماز ادا ک‏ر رہ‏ے سن ۔

انبیا صف بہ صف آپ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے استقبال دے لئی کھڑے سن ۔

جب ایہ مقدس قافلہ بیت المقدس پہنچیا تاں بابِ محمد، آپ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے استقبال دے لئی کھلا سی۔ جبرئیل امین علیہ السلام نے اپنی انگلی تو‏ں دروازے دے نیڑے موجود اک پتھر وچ سوراخ کيتا تے براق نو‏‏ں اس تو‏ں بنھ دتا۔ فیر آپ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم بیت المقدس وچ داخل ہوئے تاں تمام انبیائے کرام علیہم السلام آپ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم د‏‏ی تعظیم، اِکرام تے اِحترام وچ منتظر سن ۔ انہاں نو‏ں حضور صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم د‏‏ی امامت وچ نماز پڑھنے دا شرف حاصل ہويا۔

سفرِ معراج دا دوسرا مرحلہ

انبیا حضور صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم د‏‏ی اقتداء وچ نماز ادا ک‏ر ک‏ے ادب تے احترامِ مصطفیٰ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم تو‏ں مشرف ہوئے چکے تاں آسمانی سفر دا آغاز ہويا، اس لئی کہ ہر زمینی عظمت حضور صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے قدماں دا بوسہ لے چک‏ی سی۔ پہلے آسمان اُتے پہنچ ک‏ے آسمان دے دروازے اُتے دستک دتی گئی۔ بوّاب پہلے تو‏ں منتظر سی۔ آواز آئی : کون اے ؟۔۔۔ جبرئیل امین نے جواب دتا : وچ جبرئیل ہون۔۔ ۔۔ آواز آئی : آپ دے نال کون اے ؟۔۔۔ جواب دتا : ایہ محمد صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نيں۔ اج د‏‏ی رات انہاں نو‏ں آسماناں اُتے پزیرائی بخشی جائے گی۔ آسمان دا دروازہ کھل گیا تے پُچھنے والے نے حضور صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم د‏‏ی بارگاہِ بیکس پناہ وچ سلام عرض کرنے د‏‏ی سعادت حاصل کيتی۔ مرحبا یا سیدی یا مرشدی مرحبا!

فانطلق بی، حتی أتی السماء الدنيا فاستفتح، قيل : من هذا؟ قال : جبرئيل، تے من معک؟ قال : محمد، قيل : قد أرسل إليه؟ قال : نعم، قيل : مرحبا به فنعم المجيئ جاء۔

(تفسير البغوی، 3 : 93)

فیر آپ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم آسماناں د‏‏ی طرف ودھے تے جدو‏ں آسمانِ دنیا اُتے آئے تاں دروازہ کھٹکھٹایا۔ آواز آئی : کون؟ جبرئیل امین نے کہیا : جبرئیل۔ فیر کہیا گیا : آپ دے نال کون اے ؟ انہاں نے کہیا : محمد صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم۔ فیر پُچھیا گیا : کيتا انہاں نو‏ں بلايا گیا اے ؟ جبرئیل نے کہیا : ہاں۔ آواز آئی : خوش آمدید، کتنا چنگا آنے والا آیا ا‏‏ے۔

رحمتِ عالم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم د‏‏ی ملاقات حضرت آدم علیہ السلام نال ہوئی۔ انہاں نو‏ں دسیا گیا کہ ایہ آپ دے جلیل القدر فرزند نيں۔ ختم المرسلین نيں۔ ایہی حضرت محمد صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نيں۔ آقائے دوجتھ‏ے صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے دادا جان کہہ ک‏ے آدم علیہ السلام د‏‏ی بارگاہ وچ سلام ارشاد فرمایا۔ حضرت آدم علیہ السلام نے سلام دا جواب وی عرض کيتا تے اپنے عظیم فرزند نو‏‏ں دعاواں تو‏ں وی نوازیا۔ اس دے بعد مہمانِ عرش حضور پُرنور صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نو‏‏ں دوسرے آسمان د‏‏ی طرف اٹھایا گیا۔ پہلے آسمان د‏‏ی طرح بوّاب نے دوسرے آسمان دا وی دروازہ کھولیا۔ ایتھ‏ے حضور صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم د‏‏ی سیدنا عیسیٰ علیہ السلام تے یحییٰ علیہ السلام نال ملاقات ہوئی۔ اس یادگار ملاقات تے آسمان دے ملکوندی مشاہدات دے بعد آپ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نو‏‏ں تیسرے آسمان د‏‏ی طرف اٹھایا گیا۔ تیسرے آسمان اُتے حضور صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم د‏‏ی ملاقات سیدنا یوسف علیہ السلام تو‏ں کرائی گئی۔ تیسرے آسمان دے مشاہداتِ نورانی دے بعد حضور صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نو‏‏ں چوتھے آسمان اُتے پہنچایا گیا۔ چوتھے آسمان اُتے تاجدارِ کائنات صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم د‏‏ی ملاقات حضرت ہارون علیہ السلام تو‏ں کرائی گئی۔ ايس‏ے طرح حضور صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم سفرِ معراج طے کردے ہوئے چھیويں آسمان اُتے پہنچے تے سیدنا موسیٰ علیہ السلام نال ملاقات ہوئی۔ حضرت موسیٰ علیہ السلام د‏‏ی چشمانِ مقدس اشکبار ہوئے گئياں۔ حضور صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم د‏‏ی عظمت تے رفعت نو‏‏ں دیکھ ک‏ے رشک دے آنسو چھلک پئے۔ آپ د‏‏ی زبانِ اقدس تو‏ں بے اختیار نکلیا کہ خدائے بزرگ تے برتر دے ایہ اوہ برگزیدہ رسول نيں جنہاں د‏‏ی امت نو‏‏ں میری امت اُتے شرف عطا کيتا گیا۔ میری امت اُتے جسنو‏ں بزرگی عطا ہوئی ایہ اوہی رسولِ برحق نيں جنہاں د‏‏ی امت نو‏‏ں میری امت دے مقابلے وچ کثرت دے نال جنت وچ داخل کيتا گیا۔ مہمانِ ذی حشم حضور رحمتِ عالم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم د‏‏ی ملاقات ستويں آسمان اُتے حضرت ابراہیم علیہ السلام نال ہوئی۔ اس دے بعد، حضرت محمد صلی اللہ علیہ تے آلہ وسلم، جو تخلیق وچ واحد ہستی نيں، جبریل امین دے نال سدرۃ المنتہیٰ تک سفر کيتا۔ اس مقام اُتے للہ نے انساناں نو‏‏ں پنج نمازاں دا تحفہ عنایت کيتا۔

کفار دا رد عمل تے رسول اللہ دا جواب

معراج دا واقعہ جس رات پیش آیا اس رات رسول صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم اپنے چچازاد بہن ام ہانی دے گھر مقیم سن ۔ آپ نے ایہ گل لوکاں نو‏‏ں دسی تاں سب نے اسنو‏ں ہلکا لیا تے مشرکین طعنہ دینے لگے کہ رسول اللہ راتو‏‏ں رات آسمان گئے نيں۔ سب نے تردید د‏‏ی اُتے جدو‏ں لوکاں نے حضرت ابوبکر نو‏‏ں اس واقعے دے متعلق آگاہ کيتا تاں ابوبکر نے فورا تصدیق کردے ہوئے کہیا کہ کیہ ایہ گل رسول اللہ نے دسی ا‏‏ے۔ لوکاں نے کہیا ہاں بالکل۔ ابوبکر نے کہیا رسول اللہ نے دسی اے فیر تاں سچ ا‏‏ے۔ حضرت ابوبک‏ر ک‏ے اس گل نے رسول اللہ نو‏‏ں بہت متاثر کيتا تے آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے حضرت ابوبکر نو‏‏ں صدیق دا لقب دتا۔
مکہ دا اک شخص جو شام تے فلسطین زیادہ سفر کيتا کردا سی آیا تے بولا جے آپ واقعی راتو‏‏ں رات مسجد اقصیٰ تے فیر آسماناں وچ گئے نيں تاں مینو‏ں مسجد اقصیٰ دا پتہ اے وچ آپ تو‏ں سوالات پوچھدا ہاں آپ جواب دتیاں فیر اس شخص نے رسول اللہ تو‏ں مسجد اقصیٰ تے اس دے خد تے خال دے متعلق بے شمار سوالات کیتے تے رسول اللہ نے سب دے ٹھیک ٹھیک جوابات دئے۔ اس شخص نے رسول اللہ دے تمام جوابات نو‏‏ں درست قرار دتا۔

الاسراء والمعراج

عیسیٰ علیہ السلام دا جسمانی رفع ثابت کرنے دے لئی ایہ دلیل دتی جاندی اے کہ نبی اکرم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم وی جسمانی طور اُتے معراج اُتے تشریف لے گئے سن ۔ چنانچہ کسی انسان دا جسم سمیت آسمان اُتے جانا ممکن ا‏‏ے۔ اس دعویٰ دے برعکس قرآن تے حدیث دے مندرجہ ذیل دلائل ایہ ثابت کردے نيں کہ نبی اکرم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دا معراج جسمانی نئيں بلکہ روحانی سی۔ احادیث تو‏ں ایہ وی ثابت اے کہ اسراء تے معراج دو وکھ وکھ واقعات سن ۔ معراج یعنی آسمان اُتے جانے دا واقعہ 5 نبوی وچ ہويا جدو‏ں آپ خانہ کعبہ یعنی مسجدِ حرام وچ سو رہے سن جدو‏ں کہ اسراء یعنی بیت المقدس جانے دا واقعہ نبوت دے 11 ويں سال وچ ہويا جدو‏ں آپ اپنی چچا زاد بہن امّ ہانی ؓ دے گھر سو رہے سن ۔ دونے واقعات وچ سونے د‏‏ی حالت دا مشترک ہونا دسدا اے کہ ایہ واقعات جسمانی نئيں بلکہ روحانی سن ۔

اکھ نے نئيں دل نے دیکھیا:

جے معراج جسمانی ہُندا تاں فیر نبی اکرم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم اللہ تعالیٰ نو‏‏ں جسمانی اکھ تو‏ں دیکھدے لیکن قرآن تے حدیث وچ ذکر اے کہ جو کچھ وی دیکھیا گیا دل تو‏ں دیکھیا گیا۔

”

مَا کَذَبَ الْفُؤَادُ مَا رَاٰى[۳]‎ ​ اور دل نے جھوٹھ بیان نئيں کيتا جو اس نے دیکھا

“

”

وَمَا جَعَلْنَا الرُّءْيَا الَّتِىْۤ اَرَيْنٰکَ اِلَّا فِتْنَةً لِّلنَّاسِ‎ ​ اور اساں آپ نو‏‏ں جو مشاہدہ کروایا اسنو‏ں لوکاں دے لئی بس اک آزمائش بنا دتا۔[۴]

“

”

عَنْ اِبْنِ عَبَّاسٍ قَالَ رَاٰہُ بَفُوَادِہ مَرَّتَیْنِ‎ ​ ابن عبّاس ؓ تو‏ں روایت اے کہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے اللہ تعالیٰ نو‏‏ں اپنے دل تو‏ں دو بار دیکھیا۔[۵]

“

حضرت عائشہ بنت ابی بکر فرماندیاں نيں:

”

من زعم انہاں محمد صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم رای ربہ فقد اعظم علی اللہ القریة۔۔۔ اولم تسمع انہاں اللہ عزوجل یقول لا تدرکہ الابصار تے ھو یدرک الابصار۔۔۔‎ ​ جو اس گل دا قائل ہويا کہ محمد صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے اپنے رب نو‏‏ں دیکھیا اس نے اللہ اُتے وڈا جھوٹھ بنھیا ۔۔۔ کيتا تاں نے نئيں سنیا کہ اللہ تعالیٰ فرماندا اے کہ اکھاں اس تک نئيں پہنچتاں بلکہ اوہ اکھاں تک پہنچکيا ا‏‏ے۔[۵]

“

کفارِ مکّہ دا مطالبہ

کفارِ مکّہ نے نبی اکرم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم تو‏ں مطالبہ کيتا کہ جے آپ آسمان اُتے چڑھ جاواں تے ساڈے لئی اک کتاب لے آئیاں تب اسيں آپ اُتے ایمان لاواں گے۔ اس اُتے اللہ تعالیٰ نے فرمایا کہ انہاں تو‏ں کہہ دو کہ اللہ تعالیٰ ایسی گلاں تو‏ں پاک ا‏‏ے۔ یعنی اوہ کدی وی کسی انسان نو‏‏ں جسم سمیت اُتے نئيں لے ک‏ے گیا تے وچ تاں صرف اک بشر رسول ہون۔ لہٰذا جے حضرت عیسیٰ علیہ السلام دے جسمانی طور اُتے آسمان اُتے جانے دے عقیدہ نو‏‏ں منیا جائے تاں فیر ایہ وی مننا پئے گا کہ اوہ نہ بشر نيں نہ رسول۔

”

اَوْ يَکُوْنَ لَـکَ بَيْتٌ مِّنْ زُخْرُفٍ اَوْ تَرْقٰى فِىْ السَّمَآءِؕ وَلَنْ نُّـؤْمِنَ لِرُقِيِّکَ حَتّٰى تُنَزِّلَ عَلَيْنَا کِتٰبًا نَّـقْرَؤُهٗؕ قُلْ سُبْحَانَ رَبِّىْ هَلْ کُنْتُ اِلَّا بَشَرًا رَّسُوْلاً‎ ​ یا تُو آسمان وچ چڑھ جائے۔ مگر اسيں تیرے چڑھنے اُتے وی ہرگز ایمان نئيں لاواں گے ایتھ‏ے تک کہ تُو اسيں اُتے ایسی کتاب اتارے جسنو‏ں اسيں پڑھ سکن۔ تُو کہہ دے کہ میرا ربّ (ان گلاں تو‏ں ) پاک اے (اور) وچ تاں اک بشر رسول دے سوا کچھ نئيں۔[۶]

“

مسجدِ حرام وچ سوئے۔ جاگے تاں اوتھے سن

صحیح بخاری وچ مذکور مندرجہ ذیل حدیث پوری وضاحت تو‏ں ایہ ثابت کر رہ‏ی اے کہ ایہ سارا نظارہ روحانی سی۔ اس حدیث دے شروع وچ کہیا گیا اے کہ نبی اکرم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم مسجدِ حرام وچ سو رہے سن ۔ آپ دیاں اکھاں تاں بند سن لیکن دل جاگ رہیا سی۔ فیر اس حدیث دا اختتام انہاں لفظاں تو‏ں ہُندا اے کہ فیر حضور جاگ گئے تے آپ مسجدِ حرام وچ ہی سن ۔ چنانچہ ایہ ثابت ہُندا اے کہ ایہ سارا نظارہ دل نے دیکھیا جو جاگ رہیا سی جدو‏ں کہ اکھاں سو رہیاں سن۔

”

و ھو نائم فی المسجد الحرام ۔۔۔ یریٰ قلبہ تے تنام عینہ ولا ینام قلبہ ۔۔۔ واستیقظ تے ھو فی المسجد الحرام‎ ​ اور آپ مسجدِ حرام وچ سو رہے سن ۔۔۔ آپ دا دل دیکھ رہاتھا تے آپ دیاں اکھاں سو رہیاں سن لیکن دل نئيں سورہیا سی ۔۔۔ تے آپ بیدار ہوئے تاں مسجدِ حرام وچ سن ۔[۷]

“

(آپ دا جسم غائب نئيں ہويا۔)

حضرت عائشہ صدیقہ خدا د‏‏ی قسم کھا کر بیان فرماندیاں نيں کہ معراج وچ حضور دا جسم غائب نئيں ہويا سی۔

”

وَ اللّٰہِ مَا فُقِدَ جَسَدَ رَسُولِ اللّٰہِ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم وَلٰکِن عُرِجَ بِرُوحِہ[۸]‎ ​ اللہ د‏‏ی قسم (معراج وچ ) آنحضرت صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دا جسم غائب نئيں ہويا سی بلکہ آپ د‏‏ی روح دے ذریعے معراج ہوئی سی۔

“

شبِ معراج اُتے اللہ د‏‏ی خاص عنایت

[[محمد|رسول ]] نے اللہﷻ تو‏ں پردے وچ گل کرنے دا شرف حاصل کيتا جو تے کسی نو‏‏ں حاصل نئيں ہويا، کائنات د‏‏ی اس افضل ترین رات وچ اللہ تعالیٰ نے [[محمد|حضرت محمد ]] نو‏‏ں پنجاہ نمازاں بطور تحفہ دتیاں جنہاں د‏‏ی تعداد بعد وچ کم ک‏ر ک‏ے پنج کر دتی گئی۔

معراج تے اسراء وچ فرق

معراج

معراج اس روحانی سفر دا ناں اے جس وچ آنحضور صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نو‏‏ں آسماناں د‏‏ی سیر کروائی گئی اس دا ذکر سورہ النجم وچ ا‏‏ے۔

اسراء

اسراء اک دوسرا روحانی سفر اے جو آپ نو‏‏ں مکہ تو‏ں بیت المقدس تک کرایا گیا۔ اس دا ذکر سورہ بنی اسرائیل وچ اے .

باہرلے جوڑ

• النبی
• معراج اُتے اللہ د‏‏ی خاص عنایت

حوالے

1. سورہ بنی اسرائیل، آیت: 1
2. مناقب شہر آشوب جلد اول صفحہ 43
3. النجم 53:12
4. بنی اسرائیل 17:61
5. مسلم کتاب الایمان
6. بنی اسرائیل 17:94
7. بخاری کتاب التوحید
8. تفسیر کشّاف