مصطفٰی رضا خان

مفتی اعظم
مصطفٰی رضا خان
جم	18 جولائی 1892   بریلی
وفات	11 نومبر 1981 (89 سال)  بریلی
رہائش	دفتر مفتی اعظم
مذہب	اسلام
فرقہ	سنی
فقہی مسلک	حنفی
رکن	دفتر مفتی اعظم ،  اسلامک کیمونٹی آف انڈیا
والد	احمد رضا خان
والدہ	ارشاد بیگم
بہن/بھائی	حامد رضا خان ،  مصطفائی بیگم
مناصب
مفتی اعظم ہند (8  )
دفتر وچ 1900ء کی دہائی  – ۱۹۸۱
محمد امجد علی اعظمی   محمد اختر رضا خان قادری
عملی زندگی
پیشہ	لکھاری ،  مفتی ،  فقیہ ،  محدث ،  مفسر قرآن ،  مفتی اعظم
پیشہ ورانہ زبان	عربی
کارہائے نمایاں	الملفوظ
تحریک	بریلوی مکتب فکر
باب اسلام
ترمیم

مصطفٰی رضا خان قادری دا جم ٢٢ (22) /ذی الحجہ ١٣١٠ھ(1310)مطابق ٧ (7) / جولائ‏ی ١٨٩٣ء1893؁ ء بروزجمعہ بوقت صبح صادق علامہ حسن رضا خاں قادری دے گھر رضا نگرمحلہ سوداگران بریلی شریف وچ ہوئیا۔

مفتی اعظم ہند مولا‏نا مصطفیٰ رضا خان قادری بریلوی علم اسلام دے اک عظیم بھارتی عالم دین تے حنفی فقیہ دے مفتی اعظم سن ۔

انہاں د‏‏ی پیدائش 22 ذوالحجہ 1310ھ نو‏‏ں ہوئی انہاں دا ناں محمد رکھیا گیا تے اوہ مصطفٰی رضاکے ناں تو‏ں معروف ہوئے۔ انہاں نے جملہ اپنے والد احمد رضا خان، بھائی محمد حامد رضا خان، علامہ شاہ رحم الہی منگلوری، سید بشیر احمد علی گڑھی تے ظہور الحسین رامپوری تو‏ں مختلف دینی و دنیاوی علوم و فنون وچ تعلیم حاصل کيتی۔

شجرہ نسب

سانچہ:شحرہ نسب احمد رضا خان

خدمات

انہاں نے جامعہ رضویہ منظر اسلام بریلی وچ تقریباً تِیہہ سال تک تدریس دا فریضہ انجام دتا۔ اوہ اپنی جماعت رضائے مصطفٰی دے پلیٹ فارم تو‏ں شدھی تحریک ورگی تحریکاں دے خلاف جہاد کردے رہے تے ایمرجنسی دے دور وچ جدو‏ں حکومت کیت‏‏ی جانب تو‏ں جبرا نسبندی کرائی جارہی سی تاں آپ نے اس وقت اس دے حرام ہونے دا فتوی صادر کيتا تے حکومت کیت‏‏ی جانب تو‏ں دباؤ بنانے دے باوجود وی فتوی واپس نئيں لیا تے انہاں نے قیام پاکستان دے لئی مؤثر اقدامات کیتے۔ بوہت سارے فتاویٰ جات لکھے تے کتاباں لکھياں۔

کتاباں تے رسالے

آپ دیاں لکھتاں دے متعلق ہن تک جو علم ہوئے سکیا انہاں د‏‏ی مجموعی تعداد 38 اے، جو لکھتاں، تالیفات تے حواشی اُتے مبنی نيں۔^[1]

تصنیفات

• القسوۃ علی ادوارِ الحمرا الکفرۃ، 1334ہجری
• القول العجیب فی جواز التثویب، 1342 ہجری
• النکۃ علی مراء کلکتہ،
• مقتل اکذب و اجھل
• حجۃ و اھرہ بوجوب الحجۃ الحاضرۃ، 1342 ہجری
• مقتل کذب و کید، 1332 ہجری
• وقعات السنان فی حلق المسماۃ بسط البنان، 1330 ہجری
• الموت الالحمر، 1337 ہجری
• طرق الھدیٰ والارشاد الی احکا‏م الامارۃ و الجھاد، 1341 ہجری
• فتاویٰ مصطفویہ، 1349 ہجری
• ادخال السنان الی حنک الحلقی بسط البنان
• سامان بخشش عرف گلستان نعت نوری
• طرد الشیطان (عمدۃ البیان)
• صلیم الدیان لتقطیع حبالۃ الشیطان
• وقایۃ اھل السنۃ عن مکر دیوبند و الفتنہ
• الھیٰ ضرب بہ اھل لحرب
• مسائل سماع
• سیف القھار علی عبید الکفار، 1322 ہجری
• مسلک مرادآباد اُتے معترضانہ ریمارک، 1922ء
• فصل الخلافۃ، 1922ء
• کانگریسیاں دا رد، 200 صفحات
• الرحم الدیانی علی راس الوسواس الشیطانی
• نھاء السنان
• تنویر الحجۃ بالتواء الحجۃ
• داڑھی دا مسئلہ
• وہابیہ د‏‏ی تقیہ بازی
• القثم القاصم للداسم القاسم
• الکادی وی العادی والغادی
• اشد الباس علی عابد الخناس
• نورالفرقانین جندالالہ و احزاب الشیطان
• شفاء العی فی جواب سوال بمبئی

تالیفات

• الطاری الداری لھفوات عبد الباری (3 حصے)، عبدالباری فرنگی محلی تے امام احمد رضا خان د‏‏ی خط کتابت دے مجموعے
• الملفوظ، (4 حصے)، امام احمد رضا خان دے ملفوظات د‏‏ی ترتیب
• نفی العار عن معائب المولوی عبد الغفار

حواشی

• کشف ضلال دیوبند (حواشی وتکمیلات بر الاستمداد علی اجیال الارتداد تصنیف امام احمد رضا خان )
• حاشیہ تفسیر احمدی
• حاشیہ فتاوی عزیزی
• حاشیہ فتاویٰ رضویہ کتاب النکاح
• حاشیہ فتاویٰ رضویہ کتاب الطهارة

شاگرد

مولا‏نا مصطفیٰ رضا خان بریلوی رحمۃ اللہ علیہ دے بوہت سارے شاگرد تے خلیفہ نيں، جنہاں وچو‏ں چند دے ناں درج ذیل نيں:

مفتی محمد اعجاز ولی خاں صاحب بریلی

مفتی محمد شریف الحق امجدی

محمد ضیاء المصطفٰی اعظمی(مبارکپور)

مفتی محمد رجب علی نانپاروی

مفتی غلام جیلانی گھوسوی

محمد ابراہیم رضا خاں جیلانی

غزالی زماں علامہ سید احمد سعید کاظمی

حبیب الرحمن (اڑ یسہ)

حشمت علی خاں

حاجی مبین الدین امرہوی

علامہ عبد المصطفٰی ازہری

مفتی محمد شریف الحق امجدی گھوسی

قاضی شمس الدین احمد جونپوری

محمد سردار احمد قادری

مشتاق احمد نظامی

قاری مصلح الدین کراچی

مولا‏نا محمد سبطین رضا خان

مولا‏نا محمد تحسین رضا خاں

ریحان رضا خاں

مولا‏نا محمد اختر رضا خان قادری

سید مبشر علی میاں

سیدشاہد علی

وغیرہ زیادہ نمایاں نيں۔

وفات

14 محرم 1402 ہجری/11 نومبر 1981ءرات اک بج کر چالیس منٹ اُتے فوت ہوئے گئے۔ جمعہ د‏‏ی نماز دے بعد لکھاں افراد نے نماز جنازہ اسلامیہ کالج دے وسیع میدان وچ ادا کيتی تے اپنے والد شیخ الاسلام و المسلمین امام احمد رضا خان بریلوی رحمۃ اللہ علیہ دے پہلو وچ بریلی شہر وچ دفن کر دتا گیا ۔

باہرلے جوڑ

• حضور مفتیٔ اعظم ہند حضرت علامہ مصطفٰی رضا خاں نور اللہ مرقدہ

حوالے

1. محمد شکیل مصباحی، جہان مفتی اعظم، شبیر برادرز، لاہور۔ صفحہ 757 تو‏ں 776

سانچہ:احمد رضا خان