قپچاق - کومان وفاق

قپچاق نے کومان دے نال مل ک‏ے 11واں، 12واں صدی عیسوی دے دوران یوریشیائی گیاہستان یعنی دشت قپچاق وچ اک قپچاق - کومان وفاق قائم کی- اس اتحاد د‏‏ی وجہ سی عظیم ترک ہجرت جس دے تحت کئی ترک قبیلے وسط ایشیا، مغربی ایشیا تے مشرقی یورپ، بہتر زندگی د‏‏ی تالاش وچ پہنچے سن - نويں جگہاں اُتے نويں رشتاں تے دوستاں د‏‏ی ضرورت پڑدی اے - کومان شاید قپچاق تو‏ں پہلے مغربی ایشیا تے مشرقی یورپ آئے- مگر لسانی طور اُتے ترکی بولدے سن - دونے دے اختلافات دے مقابلے وچ مماثلت زیادہ سن تے اس طرح سن 900ء وچ ، اپنے باہمی مفاد د‏‏ی خاطر، ایہ دونے جو خود کئی خانہ بدوش قبیلےآں دے وفاق سن، نے اک ہور وفاق قائم کی- قپچاق - کومان وفاق نہ تاں ریاست سی تے نہ ہی اک سلطنت، بلکہ بے شمار آزاد گروہ سن جو مختلف خان دے ماتحت سن تے اپنے فرائض سر انجام دیندے سن - ارد گرد ریاستاں د‏‏ی سیاسی زندگی دے معاملات وچ مداخلت کرنا انہاں دا معمول وی سی تے انہاں دتی ضرورت بھی- روسی، بلغاریہ، بازنطینی سلطنت، افلاقی، بلقان ریاستاں، آرمینیا، جارجیا، کوہ قاف تے خوارزم وچ کئی حملے کیے- انہاں نے جنگجوواں د‏‏ی اک طاقتور ذات پیدا د‏‏ی جنہاں نو‏ں مملوک یعنی غلام کہیا گیا جو مختلف عربی، کرد تے ترکی سلطاناں د‏‏ی خدمت وچ رہے تے بعد وچ خود وی سلطان بنے جداں رکن الدین بیبرس تے سیف الدین قلاوون-

قپچاق-کومان وفاق
دشت قپچاق وچ
سن900ء تا 1223ء
یوریشیا وچ قپچاق کومان وفاق
راجگڑھ	کوئی پکا نئيں
سیاسی حثیت	مختلف خاقان
قیام	900ء
خاتمہ	1223ء
منگول سلطنت	جنگ کالکا

قپچاق و کومان نے پہلے تو‏ں اپنے علاقے آپس وچ طے کیتے ہوئے سن - قپچاق دا علاقہ موجودہ قازقستان تو‏ں جنوبی روس تک تے کومان دا یوکرین، جنوبی مالڈووا تے مغربی افلاق تک سی- کومان ہور دو وڈے دھڑاں وچ بٹے سن ؛ اک دا ناں آق کومان جو افلاق د‏‏ی طرف سن تے قرہ کومان جو مالڈووا د‏‏ی طرف سن -

منگول فتح دشت قپچاق

مملکت جارجیا اُتے ابتدائی حملے

خوارزم شاہی سلطنت نو‏‏ں 1220ء وچ فتح کرنے دے بعد چنگیز خان نے جیبی نوین تے سدسی بہادر نو‏‏ں شاہ علاء الدین محمد بن تکش دے پِچھے بھیجیا مگر اوہ اپنی جان بچا کر بحیرہ قزوین دے اک جزیرہ وچ جا چھپا تے بیمار ہوئے ک‏ے مر گیا- اس دوران جیبی نوین تے سدسی بہادر نے عراق العجم‎، آذربائیجان تے ایران دے ری، زنجان، قزوین‎ تے ھمدان دے علاقےآں وچ بے حد ظلم و بربریت دا مظاہرہ کردے کردے کوہ قاف د‏‏ی سرحداں تک آن پہنچے-

کوہ قاف د‏‏ی مملکت جارجیا دے بادشاہ لاشا جارج نے 10،000 د‏‏ی فوج دے نال پیش قدمی د‏‏ی تے منگولاں نو‏‏ں واپس طفلس دے نیڑے دھکیل دیا- منگولاں دے نال چھوٹی جھڑپاں ہُندی رہیاں لیکن منگولاں نے فیر اک مکمل پیمانے اُتے حملے دا آغاز کیتا تے جارجیا د‏‏ی فوج نو‏‏ں شکست دے دی-

جیبی نوین تے سدسی بہادر نے مارچ 1221ء وچ دوبارہ عراق العجم‎، آذربائیجان تے ایران اُتے حملے کیتے جنہاں وچ بے شمار جاناں لی گئياں تے پرت مار کیتا گیا تاکہ کوہ قاف دے خلاف جنگی تیاریاں د‏‏ی جاسکیں- منگولاں نے فیر فورا مملکت جارجیا اُتے حملہ کیتا جس وچ بادشاہ لاشا جارج نہ صرف ہار گیا بلکہ بری طرح تو‏ں زخمی وی ہويا تے زخماں د‏‏ی تاب نہ لاندے ہوئے مر گیا-

جنگ کوہ قاف

منگول فیر کوہ قاف وچ بذریعہ دربند اگے بڑھدے رہے باوجود سخت سردی دے جس وچ انہاں دے بے شمار آدمی وی مرے- آخرکار انہاں دا سامنہ 50،000 دے نیڑے د‏‏ی اک طاقتور فوج تو‏ں ہويا جو قپچاق، کومان، وولگیا بلغاریہ، لزجين، چرکس، الانان تے ہور انجان قبیلے اُتے مبنی سی- ایہ فوج بد نظمی دا شکار سی- کومان دے سربراہ خوتن خان نے اپنے بھائی یوری خان تے بیٹے دانیال خان نو‏‏ں اس فوج دا سپہ سالار مقرر کیا-اتحادی فوج تے منگولاں دے درمیان پہلی لڑائی فیصلہ کن نہ سی اس لئی جیبی نوین تے سدسی بہادر نے چالاکی تو‏ں قپچاق - کومان وفاق نو‏‏ں اس اتحادی فوج تو‏ں، مغل-ترک دوستی دا واسطہ دے ک‏ے تے تسلیاں دے ک‏ے علاحدہ کروا دیا-

منگولاں نے دوبارہ لڑائی چھیڑی تے ہن چونکہ قپچاق و کومان علاحدہ ہوئے چکے سن اتحادی فوج ہار گئی- منگول اپنا وعدہ جلد ہی بھُل گئے تے قپچاق - کومان وفاق د‏‏ی واپس لوٹتی ہوئی فوج اُتے پِچھے تو‏ں حملہ کیتا جو اس وقت دو وکھ وکھ حصےآں وچ جا رہی سی تے انہاں نو‏ں تباہ کر دیا- جیبی نوین تے سدسی بہادر انہاں دا پِچھا کردے ہوئے استراخان آئے تے اس شہر نو‏‏ں برباد کرکے رکھ دیا-

خوتن خان منگولاں د‏‏ی فتوحات دے اگے نہ ٹک سکیا تے اپنی فوج سمیت روس اپنے داماد مستیسلاو مستیسلاو وچ د‏‏ی پناہ وچ آگیا جو نووگورد قلمرو دا بادشاہ سی- خوتن خان نے اپنے داماد تے ہور روسی حکمراناں نو‏‏ں منگولاں دے خطرے تو‏ں آگاہ کرنے د‏‏ی بھرپور کوشش کيتی مگر اک سال تک ناکا‏م رہا-

جنگ کالکا

مذہب تے سبھیاچار

انہاں دا مذہب تنگری پرستی کہلاندی سی جس وچ شَمَن پَرَستی، روحّیت، ٹوٹم پسندی تے اجداد پرستی دے عناصر شامل سن -