تریخ
زرخیز وادی فرغانہ شاہراہ ریشم (خاص کر اتلی شاہراہ ریشم) اتے اہم تھاں سی ، جہڑی پرانے چینی راجگڑھ خیان نوں گانسو چ وؤوئی نال تے کاشغر تے پرانے پارتھیا[1] نال ملاندی یاں فیر بحیرہ ارال تے بحیرہ کیسپیئن دے اتلے نوں کالا سمندر دیاں بندرگاہاں نال ملاندی سی ۔
چینی لکھتاں چ
کشن سلطنت ویلے اسنوں ہندوآں تے بدھاں دا پرانا راجگڑھ آکھیا جاندا سی ۔پرانی چینی دستاویزاں اس پرانی سلطنت نوں دایوآن (大宛) آکھیا گیا جہڑی ہن فرغانہ وادی اے ۔دایوآن یونانی سن تے 329 ق م چ سکندر اعظم ولوں فرغانہ وادی چ بسائے گئے یونانی کالونینیسٹاں دی اولاد سن ۔ یونانی سلوقی سلطنت تے یونانی باختر ویلے ایہ ایتھے بوہت ودھے پھلے تے 160 ق م چ یوئژیآں دی اس علاقے چ ہجرت مگروں ایہ کلے رہ گئے ۔ ایہ سمجھیا جاندا اے کہ ناں یوآن یونانیآں لئی پرانے ویلے ایشیا چ ورتے جاڻ آلے ناں یونا یاں یوانا (آئیونی(“Ionians”) دا سادہ ترجمہ اے ۔اینہاں دا راجگڑھ سکندریہ اسچاٹ سی ۔
پہلا چینی جہڑا اس علاقے چ آیا چینی سفیر ژانگ چیان سی جہڑا 127 ق م چ ،خیونگنو خلاف دایوئژی نال اپنی فوجی اتحاد نوں قایم رکھن لئی ایتھوں لنگھیا سی ۔ شیجی باب 123 چ لکھیا اے:
دایوآن خیونگنو دے علاقےآں دے لہندے دکھن چ ، چین توں سدھے لہندے چ 10،000 لی (4،158 کلومیٹر) تے اے ۔ بھوئیں تے لوک وسدے نیں تے واہی بیجی کردے نیں تے کنک تے جھونا اگاندے نیں ۔ایہ انگوراں توں شراب وی بنادے نیں ۔ علاقے چ بوہت سارے چنگے گھوڑے نیں جنہاں دا رت مٹھا اے، ایہ سمجھیا جاندا اے کہ اینہاں دے پورورج جنت دے گھوڑےآں توں سن ۔ایتھے دے لوک قلعہ بند شہراں وچ رہندے نیں تے ایتھے وکھرے وکھرے ناپاں دے 70 توں ودھ شہر نیں ۔ ایتھے دے لوک کنتی کئی لکھاں چ اے ۔ لوک تیرکماناں تے برچھیاں نال لڑدے نیں تے گھوڑے دی پٹھ تو وی تیر چلا سکدے نیں ۔دایوآں دی سرحد اتلے چ کانگجو ،لہندے چ یوئژی بادشاہت ، لہندے دکھن چ باختر ، اتلے چڑھدے چ ووسون دے علاقے تے چڑھدے چ یومی (کیریا) تے یوتیان (خوتان) نال لگدیاں نیں ۔"[2]
پارسی لکھتاں چ
پارسی لٹریچر چ اس علاقے نوں زرتشتیاں (پارسیاں) دا وطن دسدا اے ۔ کاراخانی خانات ویلے اسدا ناں اوزقند سی ۔
فرغانہ تے مغل سلطنت
فرغانہ دا دکھنی ایشیا دی مغلیہ سلطنت دی تریخ چ وی مڈھلا رول اے ، کیونجے فرغانہ دا والی عمر شیخ میرزا ، ہندستان مغلیہ سلطنت دی نیہہ رکھن آلے ظہیر الدین محمد بابر (1483-1530) دا پیؤ سی ۔ عمر شیخ میرزا دی 1498ء چ موت ویلے بابر نکی عمر چ ای فرغانہ دا والی بن گیا ۔
روسی سلطنت دا مل
19ویں صدی چ روس دے ودھاء دوران روسی ترکستان چ وڑے تے 1855ء تے 1884ء وشکار اینہاں نے ہولی ہولی استے مل مار لیا ۔ اینہاں نے 1873ءچ قوقند خانات دے راجگڑھ تے مل مار لیا تے روسی سلطنت دے فرغانہ صوبے چ شامل کر لیا ۔
نیہہ تے ناں
اج دا فرغانہ شہر روسیاں نے 1876ء چ مرغیلان توں 13.5 میل اتلے لہندے چ اک گیریژن طور اساریا ۔ اسدا شروع دا ناں نواں مرغیلان رکھیا تے فیر 1907ء چ اسدا ناں وادی فرغانہ چ پہلے روسی فوجی گورنر میخائل سکوبیلیف دے ناں اتے سکوبیلیف رکھ دتا گیا ۔1924ء چ جدوں بالشویکاں نے ایہ علاقہ بسماچیاں توں کھو لیا ، اس شہر دا ناں صوبے دے ناں اتے فرغانہ رکھ دتا گیا جسدا ایہ راجگڑھ سی.[3] ۔ 1930ء دے دہاکے چ ایتھے فرغانہ نہر اساری گئی [4]۔
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
