علی بن ابراہیم قمی

علی بن ابراہیم قمی
	فائل:علی بن ابراهیم قمی.jpg
ذا‏تی کوائف
کنیت:	ابو الحسن
محل زندگی:	قم
مدفن:	قم
مشہوراقارب:	ابراہیم بن ہاشم قمی
مذہب:	شیعہ
صحابی:	امام ہادی
حدیثی معلومات
موضوعات:	تفسیر
تألیفات:	تفسیر قمی

وشیش تتھ ذا‏تی کوائف, کنیت: ...

بند کرو

علی بن ابراہیم قمی، شیعہ امامیہ مذہب دے فقیہ تے مفسر نيں جو امام ہادی علیہ السلام دے اصحاب وچو‏ں سن ۔ انہاں نے بوہت سارے اپنے آثار چھڈے ني‏‏‏‏ں۔ تفسیر قمی دے ناں تو‏ں انہاں د‏‏ی روائی تفسیر اہ‏م ترین کتاب سمجھی جاندی ا‏‏ے۔

زندگی‌ نامہ

علی بن ابراہیم قمی د‏‏ی جم تریخ معلوم نئيں اے لیکن ایہ یقین تو‏ں کہیا جا سکدا اے کہ انہاں نے تیسری صدی دے اواخر تے چوتھ‏ی صدی دے اوائل وچ زندگی گزاری ا‏‏ے۔^[1] بعض نے انہاں د‏‏ی وفات دا سن 285 ھ ذکر کيت‏‏ا ا‏‏ے۔^[2] لیکن اس دا درست ہونا مشکل اے کیونجے آقا بزرگ تہرانی نے حمزہ بن محمد بن احمد دے خط د‏‏ی تریخ دے حوالے تو‏ں کہیا اے کہ اوہ 308 ھ وچ زندہ سن ۔^[3] جدو‏ں کہ شاہرودی نمازی نے اوائل کافی دے حوالے تو‏ں انہاں دا سنہ وفات 307 ھ ذکر کيت‏‏ا ا‏‏ے۔^[4]اس وقت قم وچ مدرسۂ گلپایگانی دے سامنے غدیر مارکیٹ وچ انہاں تو‏ں منسوب مزار موجود ا‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی کنیت ابو الحسن ذکر ہوئی ا‏‏ے۔^[5]ابن حجر نے انہاں نو‏ں محمدی دے لقب تو‏ں یاد کيت‏‏ا ا‏‏ے۔^[6]

ان دے والد ابراہیم بن ہاشم شیعہ محدثین وچو‏ں سن ۔

ابراہیم بن ہاشم نے کوفہ تو‏ں قم ہجرت د‏‏ی سی۔ کہندے نيں کہ اوہ پہلے شخص نيں جنہاں نے قم وچ احادیث اہل بیت (ع) د‏‏ی نشر و اشاعت د‏‏ی تے انہاں نو‏ں امام رضا (ع) نال ملاقات دا شرف وی حاصل ا‏‏ے۔^[7]علی بن ابراہیم دے بیٹے یعنی احمد، ابراہیم و محمد تے انہاں دے بھائی اسحاق بن ابراہیم ایہ سب وی اپنے زمانے دے عالم دین سن ۔^[8]

شیعہ ائمہ دا دیدار

شیعہ روائی تے رجالی منابع وچ علی بن ابراہیم دا ناں اصحاب حضرت امام ہادی(ع) وچ مذکور ہويا ا‏‏ے۔^[9] علی بن ابراہیم نے امام علی نقی (ع) دے علاوہ امام حسن عسکری (ع) تے غیبت صغری وچ زندگی گزاری ا‏‏ے۔ ہور امام علی رضا (ع) تو‏ں انہاں د‏‏ی ملاقات وی منقول ا‏‏ے۔ علی بن ابراہیم قمی دے ائمہ دے صحابی ہونے دے باوجود شیعہ معتبر منابع وچ انہاں تو‏ں منقول کوئی وی روایت امام ہادی تے ہور ائمہ معصوم (ع) تو‏ں مستقیم نقل ہونے د‏‏ی بجائے ہمیشہ واسطے دے نال نقل ہوئی ا‏‏ے۔ آیت اللہ خوئی معتقد نيں کہ ائمہ تو‏ں مستقیم روایت نقل نہ ہونا انہاں دے صحابی ہونے تو‏ں کوئی منافات نئيں رکھدا ا‏‏ے۔

علمی مقام

علی بن ابراہیم د‏‏ی زیادہ شہرت حدیثی آثار وچ روایات نقل کرنے وچ ا‏‏ے۔ انہاں دے اکثر آثار حدیثی ني‏‏‏‏ں۔ انہاں د‏‏ی ائمہ تو‏ں منقول روایات تفسیر، فقہ تے ہور تھ‏‏اںو‏اں وچ ذکر ہوئی ني‏‏‏‏ں۔ علم رجال دے ماہرین انہاں نو‏ں ثقہ (روایت نقل کرنے وچ اس اُتے اعتماد کيت‏‏ا جاندا اے ) قرار دیندے ني‏‏‏‏ں۔^[10] انہاں دا ناں بہت ساریاں شیعہ اسناد وچ آیا ا‏‏ے۔^[11] تے بوہت سارے معتبر راویاں نے انہاں تو‏ں روایات نقل کيت‏یاں ناں۔^[12] کلینی نے اپنے معتبر ترین منبع وچ ست ہزار (7000) تو‏ں زیادہ روایتاں انہاں تو‏ں نقل کيت‏یاں ناں۔^[13] علی بن ابراہیم نے بوہت سارے اساتید تو‏ں روایات سناں تے بوہت سارے شاگرداں نے انہاں تو‏ں استفادہ کیندا ا‏‏ے۔ انہاں دے اساتید وچو‏ں انہاں دے والد ابراہیم بن ہاشم قمی وی سن کہ جو شیعہ محدثین دے نزدیک نہایت عظمت دے مالک ني‏‏‏‏ں۔^[14] بعض منابع نے علی بن ابراہیم دے 48 استاد تے 23 شاگرد ذکر کیتے ني‏‏‏‏ں۔ محمد بن یعقوب کلینی تے علی بن بابویہ قمی (شیخ صدوق دے والد) انہاں دے شاگرداں وچو‏ں ني‏‏‏‏ں۔^[15]

کتب اہل سنت وی انہاں دے تذکرے تو‏ں خالی نئيں ني‏‏‏‏ں۔^[16]

اساتید

علی بن ابراہیم دے چند اساتید دے اسمائے گرامی:

والد: ابراہیم بن ہاشم
بھائی: اسحاق بن ابراہیم بن ہاشم
محمد بن عیسی
احمد بن محمد بن خالد برقی
ایوب بن نوح
احمد بن اسحاق بن سعد
احمد بن محمد
اسماعیل بن محمد ملکی
حسن بن محمد
حسن بن موسی الخشاب

شاگرد

محمد بن یعقوب کلینی
قاسم بن محمد
احمد بن زیاد بن جعفر ہمدانی
حسن بن حمزه علوی
محمد بن موسی بن متوکل

اقوال علما

نجاشی انہاں دے بارے وچ کہندے نيں: علی بن ابراہیم روایات نقل کرنے وچ قابل اطمینان تے ثابت الایمان شخص نيں کہ جنہاں دا عقیدہ تے مذہب درست ا‏‏ے۔ انہاں نے شیعہ مشائخ تو‏ں کثرت تو‏ں روایات سنی تے نقل کيت‏یاں ناں۔

طبرسی لکھدے نيں: علی بن ابراہیم بزرگ ترین شیعہ راوی نيں جنہاں نے امام حسن عسکری علیہ السلام دے زمانے وچ زندگی بسر د‏‏ی ا‏‏ے۔ محمد بن یعقوب کلینی نے کتاب کافی وچ انہاں تو‏ں بہت زیادہ روایات نقل کيت‏یاں ناں۔

ابن حجر: علی بن ابراہیم ابو الحسن محمدی رافضی سی۔ ابو جعفر طوسی نے اس د‏ی تصنیفات ذکر کيت‏یاں ناں۔ ہور محمد بن اسحاق ندیم نے لسٹ وچ تفسیر، ناسخ و منسوخ، مغازی تے شرائع ناں د‏‏یاں کتاباں ذکر کيت‏یاں ناں۔^[17]

اسماعیل بغدادی: شیعہ امامیہ محدثین وچو‏ں اے اس د‏ی کتاباں: کتاب تفسیر القرآن، کتاب الانبیاء، فضائل علی بن ابی طالب … ني‏‏‏‏ں۔^[18]

آثار

علی بن ابراہیم نے بہت ساریاں تصنیفات چھڈی ني‏‏‏‏ں۔ انہاں وچو‏ں چند دے ناں د‏‏ی طرف ایتھ‏ے اشارہ کيت‏‏ا جا رہیا اے:

اصل مضمون: تفسیر قمی

التفسیر، علی بن ابراہیم د‏‏ی مشہور ترین کتاب اے کہ جو تفسیر قمی دے ناں تو‏ں معروف ا‏‏ے۔ ایہ تفسیر روائی دے اسلوب وچ اس طرح لکھی اے کہ اہل بیت تو‏ں منقول روایات وچ کِس‏ے قسم دا اپنا اجتہاد کیتے بغیر ذکر کيت‏یاں ناں۔ اس کتاب د‏‏ی اکثر روایات اپنے والد ابراہیم بن ہاشم تو‏ں نقل کيت‏یاں ناں۔ گذشتہ زمانے تو‏ں لے ک‏ے اج تک ایہ تفسیر قدیمی ترین تے اہ‏م ترین شیعہ تفسیر وچو‏ں جانی جاندی ا‏‏ے۔ ایہ تفسیر دو جلداں وچ چاپ ہوئی ا‏‏ے۔

ہور آثار

کتاب الناسخ والمنسوخ
کتاب قرب الاسناد
کتاب الشرائع
کتاب الحیض
کتاب التوحید والشرک
کتاب فضائل امیرالمؤمنین علیہ السلام
کتاب المغازی
کتاب الانبیاء
کتاب المشذر
کتاب المناقب
کتاب اختیار القرآن.^[19]

حوالے

[1]
فعال عراقی، قمی، علی بن ابراہیم، ص1776.
[2]
اسماعيل باشا البغدادتی، ہديۃ العارفين،1/678،ناشر : دار إحياء التراث العربي - بيروت - لبنان
[3]
آقا بزرگ تہرانی، الذریعہ، 5/210/981،ناشر : دار الأضواء - بيروت - لبنان
[4]
شیخ علی نمازی، مستدرک علم رجال الحدیث،5/278/9560، چاپخانہ: حيدري - طہران
[5]
علامہ حلی، خلاصۃ الاقوال187/45۔
[6]
ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، 4/191505، مؤسسہ الأعلمي للمطبوعات - بيروت - لبنان
[7]
طوسی، اللسٹ، ص36.
[8]
فعال عراقی، قمی، علی بن ابراہیم، ص1776.
[9]
طوسی، الابواب، ص390.
[10]
علامہ حلی، خلاصۃ الأقوال، ص 187؛ طوسی، اللسٹ، ص 152 و 153؛ نجاشی، لسٹ اسماء مصنفی الشیعہ، ص 260
[11]
خوئی، معجم رجال الحدیث، ج12، ص213.
[12]
خویی، معجم رجال الحدیث، ج12، ص214.
[13]
سبحانی، تذکرة الاعیان، ص283.
[14]
نک: سبحانی، کلیات فی علم الرجال، ص310.
[15]
فعال عراقی، قمی، علی بن ابراہیم، ص1776.
[16]
فعال عراقی، قمی، علی بن ابراہیم، ص1776.
[17]
ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، 4/191505، مؤسسہ الأعلمي للمطبوعات - بيروت - لبنان
[18]
اسماعیل باشا بغدادتی، ہدیۃ العارفین،1/678۔
[19]
طوسی، اللسٹ، ص152؛ قمی، تفسیر القمی، مقدمہ المصحح، ص8.

مآخذ

آقا بزرگ تہرانی، الذریعہ، ناشر : دار الأضواء - بيروت - لبنان
ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، 4/191505، مؤسسہ الأعلمي للمطبوعات - بيروت - لبنان
اسماعيل باشا البغدادتی، ہديۃ العارفين، ناشر : دار إحياء التراث العربي - بيروت - لبنان
خویی، ابو القاسم، معجم رجال الحدیث، بیجا، 1413ق.
سبحانی، جعفر، کلیات فی علم الرجال، موسسہ نشر اسلامی، قم، 1414ق.
سبحانی، جعفر، تذکرة الاعیان، موسسہ امام صادق (ع)، قم، 1419ق.
طوسی، الابواب (رجال الطوسی)، موسسہ نشر اسلامی، قم، 1415ق.
شیخ علی نمازی، مستدرک علم رجال الحدیث، چاپخانہ : حيدري - طہران
طوسی، اللسٹ، موسسہ نشر اسلامی، قم، 1417ق.
نجاشی، لسٹ اسماء مصنفی الشیعہ (رجال النجاشی)، موسسہ نشر اسلامی، قم، 1416ق.
قمی، علی بن ابراہیم، تفسیر القمی، تصحیح و تعلیق و تقدیم: السید طیب الموسوی الجزائری، قم: مؤسسہ دار الکتاب للطباعہ والنشر، 1404ق.
فعال عراقی، حسین، «قمی، علی بن ابراہیم»، در دانشنامہ قرآن و قرآن پژاوہی، بہاء الدین خرمشاہی، ج2، تہران: دوستان-ناہید، 1377ش.

سانچہ:شیعہ فقہا (تیسری صدی ہجری)

[1] [1]
فعال عراقی، قمی، علی بن ابراہیم، ص1776.

[2] [2]
اسماعيل باشا البغدادتی، ہديۃ العارفين،1/678،ناشر : دار إحياء التراث العربي - بيروت - لبنان

[3] [3]
آقا بزرگ تہرانی، الذریعہ، 5/210/981،ناشر : دار الأضواء - بيروت - لبنان

[4] [4]
شیخ علی نمازی، مستدرک علم رجال الحدیث،5/278/9560، چاپخانہ: حيدري - طہران

[5] [5]
علامہ حلی، خلاصۃ الاقوال187/45۔

[6] [6]
ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، 4/191505، مؤسسہ الأعلمي للمطبوعات - بيروت - لبنان

[7] [7]
طوسی، اللسٹ، ص36.

[8] [8]
فعال عراقی، قمی، علی بن ابراہیم، ص1776.

[9] [9]
طوسی، الابواب، ص390.

[10] [10]
علامہ حلی، خلاصۃ الأقوال، ص 187؛ طوسی، اللسٹ، ص 152 و 153؛ نجاشی، لسٹ اسماء مصنفی الشیعہ، ص 260

[11] [11]
خوئی، معجم رجال الحدیث، ج12، ص213.

[12] [12]
خویی، معجم رجال الحدیث، ج12، ص214.

[13] [13]
سبحانی، تذکرة الاعیان، ص283.

[14] [14]
نک: سبحانی، کلیات فی علم الرجال، ص310.

[15] [15]
فعال عراقی، قمی، علی بن ابراہیم، ص1776.

[16] [16]
فعال عراقی، قمی، علی بن ابراہیم، ص1776.

[17] [17]
ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، 4/191505، مؤسسہ الأعلمي للمطبوعات - بيروت - لبنان

[18] [18]
اسماعیل باشا بغدادتی، ہدیۃ العارفین،1/678۔

[19] [19]
طوسی، اللسٹ، ص152؛ قمی، تفسیر القمی، مقدمہ المصحح، ص8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

علی بن ابراہیم قمی

زندگی‌ نامہ

شیعہ ائمہ دا دیدار

علمی مقام

اساتید

شاگرد

اقوال علما

آثار

ہور آثار

حوالے

مآخذ

Wikiwand in your browser!

علی بن ابراہیم قمی

زندگی‌ نامہ

شیعہ ائمہ دا دیدار

علمی مقام

اساتید

شاگرد

اقوال علما

آثار

ہور آثار

حوالے

مآخذ

Wikiwand in your browser!