تاجک لوک

تاجيک وچکارلے ایشیا (خاص طور تے تاجکستان، افغانستان، ازبکستان اتے لہندے چین) وچ رہن والے فارسی - بولن والے لوکاں نوں کیہا جاندا اے۔ بہت سارے تاجک افغانستان توں آئے تاجک پناہ گزین ایران اتے پاکستان وچ وی رہندے ہن۔ اپنی رہتل اتے بولی دے معاملے وچ تاجک لوکاں دا ایران دے لوکاں نال گہرا تعلق رہا اے۔^[1] چین دے تاجک لوک ہور تاجک لوکاں نالوں ذرا وکھ ہندے ہن کیونکہ اوہ چڑھدی ایرانی بولیاں بولدے ہن جدوں کہ ہور تاجک فارسی بولدے ہن۔^[2]

نیلوفر بختیار افغانستان دی اک تاجک رکن پارلیمنٹ

تاجکستان دا اک پروار عید الفطر دیاں خوشیاں مناندے ہوئے

ناں

تاجکی لوک چڑھدی ایرانی بولیاں بولن والے پرانی سوگدائی، باختری اتے پارتھیائی لوکاں دی نسل وچوں ہن۔ ایران دی طاقتور حخامنشی اتے ساسانی سلطنتاں دے اثر نال اوہ ویلے دے نال نال فارسی دے وکھ روپ بولن لگے، جو اک لہندی ایرانی بولی اے۔ پھر وی تاجکی فارسی وچ پرانے سوگدائی اتے پارتھیائی دے کئی شبد ملدے ہن، جو ایرانی فارسی وچ نہیں ملدے۔ وچکارلے ایشیا وچ ایرانیاں دے علاوہ دوجا وڈا اثر ترک بولیاں بولن والےآں دا رہا اے۔ تاجک نام ترکیاں نے ہی فارسی-بولن والےآں نوں دتا اتے اسدا مطلب غیر-ترکی ہویا کردا سی۔ کسے زمانے وچ تاجک شبد نوں اک گالھ منیا جاندا سی لیکن جدوں تاجیکستان سوویت یونین دا حصہ بنیا تاں اسنوں مان نال وسطی ایشیا وچ بس رہے فارسی-بولن والےآں دی پہچان لئی استعمال کیتا جان لگیا۔ اس سوویت ویلے توں تاجک شبد مان یوگ بنیا ہویا اے۔^[3]

بولی

تاجک لوک فارسی دی اک چڑھدی بولی بولدے ہن، جسنوں دری جاں دری فارسی کیہا جاندا اے۔ دری شبد درباری نوں سنگیڑ کے بنایا گیا اے۔ تاجکستان وچ تاجکی بولی نوں لکھن لئی سریلک لپی استعمال کیتی جاندی اے، حالانکہ پرانے زمانے وچ اسنوں عربی-فارسی لپی وچ لکھیا جاندا سی۔ جدید تاجکی بولی اتے روسی بولی، ازبک بولی اتے ایغور بولی دے ڈونگھے اثر ملدے ہن۔^[4] کجھ فارسی-لسانی لوک تاجکی نوں ایرانی فارسی نالوں زیادہ خالص مندے ہن، کیونکہ ایران اتے عرب حملے اتے قبضے دے بعد عربی بولی دا بہت بھاری اثر پیا۔ ایرانی فارسی دی تُلنا وچ تاجکی فارسی وچ عربی دے شبد گھٹ ہن اتے پرانے فارسی مول دے شبد زیادہ ہن۔ تاجکستان وچ دو طرحاں دی فارسی بولی جاندی اے۔ اک تاں روزانہ بولی جان والی فارسی اے، جسنوں زبان کوچہ کہندے ہن، یعنی گلی-کوچے دی بولی۔ دوجی رسمی طور تے بولے جان والی زبان ادبی اے، یعنی ادب دی بولی۔

حوالے

1. The new Central Asia: the creation of nations، Olivier Roy, I.B.Tauris, 2000, ISBN 978-1-86064-278-4
2. Xinjiang: the land and the people، New World Press, 1989, ISBN 978-7-80005-078-7, … belongs to the Eastern Iranian branch of the Indo-European family. Generally, Tajiks use the Uygur script …
3. Central Asia in historical perspective، Beatrice Forbes Manz, Westview Press, 1994, ISBN 978-0-8133-8801-4, … The Symbiosis of Turk and Tajik …
4. The Handbook of Language Contact، Raymond Hickey, John Wiley and Sons, 2010, ISBN 978-1-4051-7580-7