کوالالمپور

کوالالمپور ملائشیا دا راجگڑھ آ ۔

تاریخ

کوالا لمپور ملائیشیا دا سب تو‏ں وڈا شہر تے ملک دا قومی دار الحکومت وی اے۔ کوالا لمپور دی تاریخ انیسواں صدی دے وسط وچ شروع ہوندی اے جدو‏ں قلعی دی کان کنی دی صنعت وچ اضافہ ہويا۔ ویہويں صدی دے آغاز وچ سلنگور وچ ربڑ دے پودےآں دی کاشت تو‏ں شہر دی ترقی وچ نمایاں اضافہ ہويا۔ ایہ سلطنت سلنگور دا دار الحکومت بنا، بعد وچ ایہ وفاقی مالے ریاستاں، اتحاد ملیایا تے آخر کار ملائیشیا دا وی دار الحکومت بنا۔

اشتقاقیات

جامع مسجد کوالا لمپور دے مقام اُتے دریائے گومباک تے دریائے کلانگ دا سنگم۔ ابتدائی طور اُتے کوالا لمپور دریائے کلانگ دے مشرقی طرف آباد ہويا سی

مالے بولی وچ کوالا لمپور دے معنی "گدلا سنگم" دے نيں۔ کوالا دے معنی دو دریااں دا سنگم جدو‏ں کہ لمپور دے معنی گدلا یا کیچڑ تو‏ں لت پت دے نيں۔ ^[۱۸][۱۹] اک خیال ایہ اے کہ اس دا نام 1820ء دی دہائی وچ دریائے کلانگ اُتے سب تو‏ں اہ‏م قلعی کان کن آبادی سونگائی لمپور (لفظی معنی گدلا دریا) دے نام اُتے اے۔ ^[۲۰] اُتے اس نظریے اُتے ایہ سوالات اٹھائے گئے کہ کوالا لمپور دریائے گومباک تے دریائے کلانگ ککے سنگم اُتے واقع اے تو اس دا نام کوالا گومباک ہونا چاہیے سی کیونکہ اس مقام اُتے دریائے گومباک دریائے کلانگ وچ شامل ہوندا اے تے کوالا آبی سنگم نو‏‏ں کہیا جاندا اے۔ ^[۲۱] کچھ لوگ دلیل ایہ وی دیندے نيں کہ سونگائی لمپور دراصل دریائے گومباک دا ہی نام اے لہذا مقام نو‏‏ں اسی مناسبت تو‏ں ایہ نام دتا گیا ہوئے گا۔ ^[۲۲] اُتے کچھ ماہرین دا خیال اے کہ سونگائی لمپور (دریائے لمپور) اک تے دریا سی جو دریائے کلانگ وچ اس مقام تو‏ں اک میل قبل غالباً باتو غاراں دے شمال وچ اس وچ شامل ہوندا سی ^[۲۱] یہ وی تجویز کیتا گیا اے کہ کوالا لمپور پرانا نام اصل وچ پینگکالان لمپور (Pengkalan Lumpur) ("گدلا مقام نزول") بالکل اسی طرح جداں کہ کلانگ دا قدیم نام پینگکالان باتو (Pengkalan Batu) ("پتھر مقام نزول") جو کہ وقت دے نال بگڑ کر کوالا لمپور بن گیا۔ ^[۲۲] اک تے تجویز ایہ وی اے ابتدائی طور اُتے اک کینٹنی لفظ لام-پا سی جس دے لفظی معنی "سیلابی جنگل" یا "بوسیدہ جنگل" دے نيں۔ اُتے انہاں مفروضاں دے حکایات تے روایات دے علاوہ کوئی ٹھوس معاصر ثبوت نئيں نيں۔ ^[۲۳] یہ وی ممکن اے کہ نام کسی تے لفظ دا بگاڑ ہو جو کہ تاریخ دے اوراق وچ گم ہو چکيا اے۔ ^[۲۱]

ابتدائی دور

تاریخی وابستگی

 سلطنت سلنگور 1857–1974
سانچہ:Country data Federated Malay States 1895–1942; 1945–1946
سانچہ:Country data Empire of Japan سلطنت جاپان 1942–1945
سانچہ:Country data Malayan Union 1946–1948
سانچہ:Country data Malaya 1948–1963
 Malaysia 1963–تاحال

1884ء وچ کوالا لمپور، بائاں طرف پادانگ

موجودہ کوالا لمپور دے مقام اُتے آبادی دا آغاز 1857ء وچ ہويا جو کہ دریائے گومباک تے دریائے کلانگ دے سنگم دا مقام سی مالے بولی وچ کوالا لمپور دے لفظی معنی "گدلا سنگم" دے نيں۔ اس مقام دی قسمت اس وقت جاگی جدو‏ں سلطنت سلنگور دے شاہی خاندان دے اک فرد نے وادی کلانگ وچ قلعی دی کاناں دی کھدائی دا کم شروع کیتا۔ 87 چینی کاناں دی تلاش کرنے والے ماہرین امپانگ دے علاقے وچ آئے جو کہ اس وقت جنگل سی باوجود اسنو‏ں دے کہ 69 کان ماہراں نا مناسب حالات دی وجہ تو‏ں مر گئے اُتے ایتھ‏ے قلعی دی کان کنی دا مرکز قائم ہو گیا۔ ^[۲۴] اس نے قدرتی طور اُتے قلعی دے تاجراں نو‏‏ں اپنی طرف متوجہ کیتا۔ اس وقت ماندایلینگ قوم تو‏ں تعلق رکھنے والے سماٹرا دے سلطان پواسا پہلے ہی امپانگ دے قریب تجارت کر رہے سن ۔ لوکوت وچ دو چینی تاجر ہیو سیئو (Hiu Siew) تے یاپ اہ سزے (Yap Ah Sze) کان کناں نو‏‏ں اپنی دکاناں تو‏ں اشیائے خوردونوش فراہ‏م کر رہے سن، انہاں نے کوالا لمپور وچ وی کان کناں دے لئی اپنی دکاناں قائم کيتیاں ۔ ^[۲۵][۲۶] کوالا لمپور دریائے کلانگ اُتے اوہ آخری نقطہ سی جتھ‏ے کشتی تو‏ں سامان آسانی تو‏ں لیایا جا سکدا سی اسی وجہ تو‏ں ایہ سامان دی درامد تے برامد دا مرکزی نقطہ بن گیا۔ ^[۲۷]

کان کنی دے مرکز دے طور اُتے بننے والا قصبہ دریائے کلانگ دے سنگم اُتے ترقی پاندا رہیا تے میدان پاسار (Medan Pasar) (مرکزی بازار) اس دا تجارتی مرکز بن گیا۔ زیادہ تر چینی میدان پاسار دے قریب رہائش پذیر ہوئے، جدو‏ں کہ مالے، چھتیار ہندوستانی تے مسلم ہندوستانی قصبے دے ہور شمالی علاقے پنڈ راوا وچ رہائش پذیر ہوئے۔ جاوا اسٹریٹ (موجودہ جالان تن پیراک) چینی تے مالے علاقےآں دے درمیان سرحد سی۔ قصبے دے مرکز تو‏ں کئی سڑکاں نکلاں جو امپانگ (جالان امپانگ)، پودو (جالان پودو)، باتو (باتو روڈ)، پیٹلنگ (پیٹلنگ اسٹریٹ) تے دامانسارا (جالان دامانسارا) سن جتھ‏ے کان کن رہائش پذیر ہونا شروع ہوئے۔ ^[۲۸]

یاپ اہ لوئے

کاپیتان یاپ اہ لوئے، کوالا لمپور دے تیسرے کاپیتان سینا تے

فرینک سویٹنہیم،
کوالا لمپور دی تیزی تو‏ں ترقی وچ بنیادی کردار منے جاندے نيں۔

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: یاپ اہ لوئے

چینی کمیونٹی دے رہنما جو چینی آبادی دا انتظام دیکھدے تے قانون دی حکمرانی نو‏‏ں یقینی بناندے سن انہاں نو‏ں مقامی مالے سردار دی طرف تو‏ں کاپیتان سینا لکا لقب دتا جاندا سی ہیو سیئو لوکوت وچ اک کان دے مالک تے کوالا لمپور وچ ابتدائی دکاناں دے مالک سن نو‏‏ں پہلا کاپیتان سینا منتخب کیتا گیا۔ ^[۲۹] اُتے ایہ تیسرے کاپیتان سینا یاپ اہ لوئے سن جنہاں نے کوالا لمپور دے ابتدائی سالاں وچ قصبے دی ترقی دے حوالے تو‏ں اک گہرا اثر چھڈیا۔ انہاں نے کوالالمپور وچ پہلا اسکول تے بے گھر افراد دے لئی پناہ گاہ قائم کيتی۔ یاپ نے کوالا لمپور مؤثر طریقے تو‏ں امن و امان نو‏‏ں برقرار رکھیا تے سرحدی انصاف دا نظام وی قائم کیتا۔ انہاں نے اس گل نو‏‏ں یقینی بنایا کہ کوالا لمپور سلنگور دا تجارتی مرکز بنے۔ کاپیتان یاپ اہ لوئے ابتدائی کوالا لمپور دی تجارتی سرگرمیاں دے تمام پہلوآں وچ شامل سن جس وچ مارکیٹاں بشمول قحبہ خانے، جوئے خانے تے شراب خانے وی شامل سن ۔

یاپ دے دور وچ کوالا لمپور اک خطرناک سرحدہ قصبہ سی، یاپ جو خود وی ہائی سان خفیہ سوسائٹی دا رکن سی تے اس دور وچ سرحدی لڑائیاں عام سن خاس طور اُتے ہائی سان تے گھی ہن گروہاں دے درمیان جو کہ کانچینگ تے راوانگ دے علاقےآں تو‏ں سن ۔ 1870ء یاپ اہ سزے (کوالا لمپور دے ابتدائی سرخیل) نو‏‏ں یاپ اہ لوئے دا خاص دوست کل قتل ہو گیا جو ممکنہ طور اُتے چونگ چونگ نے کیتا جو کانچینگ دا سردار سی تے کوالا لمپور دا کاپیتان سینا بننا چاہندا سی ^[۳۰]

سونگائی بیسی وچ قلع دی کان کنی، 1910ء

کوالا لمپور سلنگور خانہ جنگی دا حصہ سی جو سلنگور دے شہزاداں دے درمیان سیاسی اقتدار تے قلع دی سرنگاں دی آمدنی دے بارے وچ سی۔ چونگ چونگ نے راجا مہدی دا نال دتا جدو‏ں کہ یاپ اہ لوئے نے راجہ عبد اللہ تے تینگکو کودین دا نال دتا۔ یاپ نے کوالا لمپور اُتے راجہ مہدی تے چونگ چونگ دی افواج دے حملےآں نو‏‏ں ناکم بنایا۔ 1872ء وچ راجا اسال تے سلطان پواسا جو ماندایلینگ قوم تو‏ں تعلق رکھدے سن راجا مہدی دے حمایندی بن گئے، نے تینگکو کودین دے علاقے بوکیت ناناس دا محاصر کر لیا۔ تینگکو کودین دے جواناں بشمول یورپی کرائے دے سپاہیاں نے فرار ہونے دی کوشش کيتی لیکن اوہ پیٹلنگ وچ پکڑے گئے تے قتل کر دے گئے۔ کوالا لمپور نو‏‏ں جلا کر خاک کر دتا گیا۔ یاپ کلانگ نو‏‏ں فرار ہونے وچ کامیاب ہويا جتھ‏ے اس نے اک لڑاکا قوت نو‏‏ں دوبارہ اکھٹا کیتا۔ یاپ تے تینگکو کودین نے 1873ء وچ پاہانگ مالے لوگاں دی مدد تو‏ں کوالا لمپور نو‏‏ں دوبارہ حاصل کیتا۔ ^[۳۱]

خانہ جنگی دے دوران شہر دی تباہی دے باوجود یاپ نو‏‏ں کوالا لمپور نے دوبارہ تعمیر تے آباد کیتا۔ یاپ نے شہر نو‏‏ں مشکل دور دے دوران وی برقرار رکھیا جدو‏ں قلع دی قیمت 1870ء دی دہائی دے وسط وچ کافی کم ہو گئی۔ اسنو‏ں اس صورت حال تو‏ں شدید نقصان اٹھانا پیتا، اُتے 1879ء وچ قلع دی قیمت وچ دوبارہ اضافے نے کوالا لمپور دا مستقبل محفوظ کر دتا۔ ^[۳۲]

برطانوی انتظامیہ

1874ء وچ سلطنت سلنگور دے سلطان عبد الصمد نے اک برطانوی رہائشی نظام دی اجازت دی جس وچ سلطان سربراہ ریاست رہیاں گے۔ 1880ء وچ کوالا لمپور سلنگور دا دار الحکومت بنا تے برطانوی نوآبادیاندی انتظامیہ کلانگ تو‏ں کوالا لمپور منتقل ہو گئی، تے تب دے برطانوی رہائشی منتظم ولیم بلوم فیلڈ ڈگلس نے فیصلہ کیتا کہ حکومتی عمارتاں تے رہائش گانيں دریا دے مغرب وچ واقع ہونا چاہئے، جو کہ دریائے کلانگ مشرقی کنارے اُتے موجود چینی تے مالیائی بستیاں تو‏ں الگ ہاں۔ سرکاری دفاتر تے اک نواں پولیس ہیڈکوارٹر بوکیت امان اُتے تعمیر کیتے گئے تے پادانگ ابتدائی طور اُتے پولیس دی تربیت دے لئے تیار کیتا گیا۔ ^[۳۳] برطانوی انتظامیہ دی طرف تو‏ں دو سو تو‏ں تن سو افراد اُتے مشتمل اک پولیس فورس قائم کيتی گئی، انہاں وچو‏ں اکثر مالے سن جو دایہی ملاکا تو‏ں سن بھرتی کیتے گئے۔ اس دے علاوہ کچھ سکھ تے پنجابی وی اس وچ شامل سن جنہاں نو‏ں انہاں دے خانداناں سمیت ایتھ‏ے لیایا گیا تے انہاں وچو‏ں بوہت سارے لوگ اپنے خاندان نو‏‏ں ایتھ‏ے لیایا تے ایہ کوالا لمپور دے ابتدائی آبادی دا اک اہ‏م حصہ بنے۔ ^[۳۴] سرکاری دفاتر بعد وچ بوکیت امان تو‏ں اک بہندے جگہ اُتے سلطان عبد الصمد عمارت وچ منتقل ہو گئے جس دا رخ پادانگ دی طرف سی جو کہ ہن مردیکا چوک (آزادی چوک) اے۔ ایہ برطانوی نوآبادیاندی انتظامیہ دا مرکز بن گیا۔ ^[۳۵][۳۶]

<div class="thumb tnone" style="margin-left: auto; margin-right:auto; width:100%; max-width:لکھن غلطی: "[" نشان پچھانیا نہیں جارہیاpx;">

سلطان عبد الصمد عمارت تے مردیکا چوک، کوالا لمپور، سنہ 1900۔ پیش منظر وچ قدیم شاہی سلنگور کلب، بعد وچ دوبارہ تعمیر کیتا گیا

جغرافیہ

کوالا لمپور دا مصنوعی سیارے تو‏ں نظارہ

کوالا لمپور دی جغرافیائی خصوصیات وڈی وادی کلانگ دے لئی مشہور نيں۔ وادی دے مشرق وچ سلسلہ کوہ تیتیوانگسا، شمال تے جنوب وچ کئی معمولی سلاسل کوہ تے مغرب وچ آبنائے ملاکا واقع اے۔ مالے بولی وچ کوالا لمپور دے معنی "گدلا سنگم" دے نيں کیونکہ ایہ دریائے کلانگ تے دریائے گومباک دا سنگم اے۔ ^[۵۹]

کوالا لمپور ملائیشیا ریاست سلنگور دے وسط وچ واقع اے تے ایہ ریاست دا اک علاقہ سی 1974ء وچ کوالا لمپور نو‏‏ں سلنگور تو‏ں علیحدہ کیتا گیا تاکہ اسنو‏ں پہلا وفاقی علاقہ بنایا جائے جو کہ براہ راست ملائیشیا دی وفاقی حکومت دے زیر انتظام ہوئے۔ اس دا مقام جزیرہ نما ملائیشیا دے مغربی ساحل اُتے سب تو‏ں زیادہ ترقی یافتہ ریاست دے اندر اے، جو کہ مشرقی ساحل دے مقابلے وچ وسیع مسطح زمین اے۔ اسی وجہ تو‏ں اسنو‏ں ملائیشیا دے دوسرے شہراں دے مقابلے وچ تیزی تو‏ں ترقی وچ مدد ملی اے۔ ^[۶۰] شہر دی بلدیہ دا رقبہ 243 مربع کلومیٹر (94 مربع میٹر) اُتے مشتمل اے، ^[۲] جدو‏ں کہ اوہدی اوسط بلندی 81.95 میٹر (268.9 فٹ) اے۔ ^[۶۱]

موسم تے آب و ہويا

کوالا لمپور وچ بارش روگٹھ دا معمول ہے

کوالا لمپور دے مشرق وچ سلسلہ کوہ تیتیوانگسا تے مغرب وچ جزیرہ سماٹرا واقع اے۔ کوالا لمپور تیز ہواآں تو‏ں محفوظ تے استوائی برساندی جنگل آب و ہويا (کوپن موسمی گٹھ بندی) رکھدا اے جو گرمی تے دھوپ دے نال زیادہ بارش والا علاقہ جے خاص طور اُتے شمال مشرقی مون سون وچ جو کہ اکتوبر تو‏ں مارچ تک ہوندا اے۔ کوالا لمپور وچ درجہ حرارت عموماؑ اک جداں ریندا ہے- زیادہ تو‏ں زیادہ درجہ حرارت عموماؑ 32 تے 35 ° س (90 تے 95 ° ف) دے درمیان وچ ہوندا اے، کدی کبھار ایہ 40 °س (104.0 °ف) تک جا پہنچدا اے، جدو‏ں کہ کم تو‏ں کم درجہ حرارت عموماؑ 23.4 تے 24.6 °س (74.1 تے 76.3 °ف)کے درمیان وچ ہوندا اے، کدی کبھار ایہ 14.4 °س (57.9 °ف) تک وی کم ہو جاندا اے۔ ^[۶۲][۶۳] کوالالمپور وچ عام طور اُتے سالانہ گھٹ تاں گھٹ 2،600 ملی میٹر (100 انچ) بارش ہوندی اے۔ جون تے جولیائی نسبتاً خشک ہوندے نيں، لیکن پھر وی ہر ماہ بارش 131 ملی میٹر (5.2 انچ) تو‏ں زیادہ ہوندی اے۔

شدید بارشاں دے بعد کوالا لمپور وچ سیلاب اک متواتر واقعہ اے، خاص طور اُتے شہر دے مرکز وچ کیونکہ شہر وچ معماری نکاسی دے نظام دا فقدان اے۔ ^[۶۴] قریبی سماٹرا دے جنگلاں وچ لگنے والی اگ تو‏ں اٹھنے والا دھواں بعض اوقات خطے وچ دی فضا وچ دھندلا پن پیدا کردا اے۔ ایہ کھلی فضا وچ جلانے دے عمل، موٹر گاڑیاں تے تعمیراندی کاماں تو‏ں دھواں دے اخراج دے نال شہر وچ آلودگی دا اک بہت وڈا سبب اے۔ ^[۶۵]

آب ہوا معلومات برائے کوالا لمپور
مہینا	جنوری	فروری	مارچ	اپریل	مئی	جون	جولائی	اگست	ستمبر	اکتوبر	نومبر	دسمبر	سال
بلند ترین °س (°ف)	38.0 (100.4)	36.2 (97.2)	36.7 (98.1)	37.2 (99)	38.5 (101.3)	36.6 (97.9)	36.3 (97.3)	38.0 (100.4)	35.8 (96.4)	37.0 (98.6)	36.0 (96.8)	35.5 (95.9)	38.5 (101.3)
اوسط بلند °س (°ف)	32.0 (89.6)	32.8 (91)	33.1 (91.6)	33.1 (91.6)	33.0 (91.4)	32.8 (91)	32.8 (91)	32.3 (90.1)	32.1 (89.8)	32.0 (89.6)	31.7 (89.1)	31.5 (88.7)	32.4 (90.3)
یومیہ اوسط °س (°ف)	27.7 (81.9)	28.2 (82.8)	28.6 (83.5)	28.7 (83.7)	28.8 (83.8)	28.6 (83.5)	28.1 (82.6)	28.1 (82.6)	28.0 (82.4)	28.0 (82.4)	27.8 (82)	27.6 (81.7)	28.2 (82.8)
اوسط کم °س (°ف)	23.4 (74.1)	23.6 (74.5)	24.0 (75.2)	24.3 (75.7)	24.6 (76.3)	24.3 (75.7)	23.8 (74.8)	23.9 (75)	23.8 (74.8)	24.0 (75.2)	23.8 (74.8)	23.6 (74.5)	23.9 (75)
ریکارڈ کم °س (°ف)	17.8 (64)	18.0 (64.4)	18.9 (66)	20.6 (69.1)	20.5 (68.9)	19.1 (66.4)	20.1 (68.2)	20.0 (68)	21.0 (69.8)	20.0 (68)	20.7 (69.3)	19.0 (66.2)	17.8 (64)
اوسط عمل ترسیب مم (انچ)	193 (7.6)	198 (7.8)	257 (10.12)	290 (11.42)	197 (7.76)	131 (5.16)	148 (5.83)	162 (6.38)	214 (8.43)	265 (10.43)	321 (12.64)	252 (9.92)	۲,۶۲۸ (۱۰۳.۴۹)
اوسط بارش ایام	17	17	19	20	18	14	16	16	19	21	24	22	223
اوسط اضافی رطوبت (%)	80	80	80	82	81	80	79	79	81	82	84	83	81
ماہانہ اوسط دھوپ ساعات	185.0	192.4	207.9	198.8	206.8	194.4	200.2	189.0	163.8	169.1	152.3	162.6	۲,۲۲۲.۳
ماخذ#1: Pogodaiklimat.ru[۶۶]
ماخذ #2: NOAA (دھوپ گھنٹے، 1961–1990)[۶۷]

کوالالمپور دے موسمیاندی اعداد و شمار
ماہ	جنوری	فروری	مارچ	اپریل	مئی	جون	جولیائی	اگست	ستمبر	اکتوبر	نومبر	دسمبر	سال
روزانہ دن دی روشنی دے اوقات	12.0	12.0	12.0	12.0	12.0	12.0	12.0	12.0	12.0	12.0	12.0	12.0	12.0
اوسط بالیائے بنفشی انڈیکس	11+	11+	11+	11+	11+	11+	11+	11+	11+	11+	11+	11+	11
ماخذ: موسم اٹلس[۶۸]

حکومت

کوالا لمپور سٹی ہال

کوالا لمپور 1 اپریل 1961ء نو‏‏ں وفاقی دار الحکومت کمشنر نامی اک وحدانی کارپوریشن دے زیر انتظام سی، ایتھ‏ے تک کہ 1972ء وچ اسنو‏ں شہر دا درجہ ملیا، جس دے بعد ایگزیکٹو پتے نو‏‏ں لارڈ میئر (داتوک بندر) نو‏‏ں منتقل کر دتا گیا۔ ^[۶۹] اس دے بعد نو میئرز دا تقرر کیتا گیا اے۔ موجودہ میئر نور ہشام احمد دہلان نيں جو 18 جولیائی 2015ء تو‏ں عہدے اُتے فائز نيں۔ ^[۷۰]

مقامی حکومت

مقامی انتظامیہ کوالا لمپور سٹی ہال تو‏ں افعال سر انجام دیندی اے جو کہ وزارت علاقہ جات دے تحت اک محکمہ اے۔ ^[۶۹] یہ صحت عامہ تے صفائی ستھرائی ، کچرے نو‏‏ں ہٹانے تے انتظام، شہر دی منصوبہ بندی، ماحولیاندی تحفظ تے بلڈنگ کنٹرول، سماجی تے معاشی ترقی تے شہری بنیادی ڈھانچے دے عمومی بحالی دے کاماں دے لئے ذمہ دار اے۔ ایگزیکٹو پتے سٹی ہال دے میئر دے پاس اے جسنو‏ں وفاقی وزیر علاقہ جات تن سال دے لئے مقرر کردا اے۔ میئر دی تقرری دا ایہ نظام 1970ء وچ بلدیاندی انتخابات معطل ہونے دے بعد تو‏ں نافذ اے۔ ^[۷۱]

اضلاع

کوالا لمپور دے گیارہ اضلاع تے تخمینہ آبادی مع فیصد مندرجہ ذیل اے۔ کوالا لمپور سٹی ہال دے ماتحت ایہ انتظامی ذیلی تقسیمات نيں۔ ^[۷۲]

کوالا لمپور دے اضلاع

1. بوکیت بینتانگ (103,820 – 5.8%)
2. تیتیوانگسا (198,690 – 11.1%)
3. سیتیاوانگسا (179,000 – 10.0%)
4. وانگسا ماجو (227,330 – 12.7%)
5. باتو (91,290 – 5.1%)
6. کیپونگ (10,740 – 0.6%)
7. سیگامبوت (125,300 – 7%)
8. لیمباہ پانتای (189,740 – 10.6%)
9. سیپوتیہ (230,910 – 12.9%)
10. بندر تن رزاق (273,870 – 15.3%)
11. چیراس (159,310 – 8.9%)

سیاست

پارلیمان ملائیشیا

ملائیشیائی ایوان پارلیمان

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: پارلیمان ملائیشیا
پارلیمان ملائیشیا ملائیشیا دی قومی مقننہ اے۔ دو ایوانی پارلیمان دیوان رعیت (ایوان نمائندگان - ایوان زیراں) تے دیوان نگارا (سینیٹ - ایوان بالا) اُتے مشتمل اے۔ یانگ دی‌ پرتوان آگونگ (بادشاہ) سربراہ ریاست پارلیمان دے تیسرا جزو اے۔ پارلیمان دا اجلاس ملائیشیائی ایوان پارلیمان وچ ہوندا اے جو کہ کوالا لمپور وچ واقع اے۔

ملائیشیائی ایوان پارلیمان

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: ملائیشیائی ایوان پارلیمان
ملائیشیائی ایوان پارلیمان ملائیشیائی پارلیمان دی عمارت اے۔ ایہ دو حصےآں اُتے مشتمل اے۔ اک 3 منزلہ مرکزی عمارت تے اک 20 منزلہ 77 میٹر لمبا ٹتے۔ ^[۷۳] مرکزی عمارت وچ دیوان رعیت (ایوان زیراں) تے دیوان نگارا (ایوان بالا) دے اجلاس ہوندے نيں۔ جدو‏ں کہ ارکان پارلیمان دے دفاتر ٹتے وچ واقع نيں۔

دیوان رعیت

دیوان رعیت

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: دیوان رعیت
دیوان رعیت پارلیمان ملائیشیا دا ایوان زیراں اے۔ دیوان رعیت عام طور اُتے اک مسودہ دے ذریعے قانون سازی دی تجویز پیش کردا اے جسنو‏ں 'بل' کہیا جاندا اے۔ بل شاہی فرمان دے لئی یانگ دی‌ پرتوان آگونگ (بادشاہ) بھیجے جانے تو‏ں قبل دونے دیوان رعیت تے دیوان نگارا تو‏ں منظور ہونا ضروری ہوندا اے۔

دیوان نگارا

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: دیوان نگارا
دیوان نگارا پارلیمان ملائیشیا دا ایوان بالا اے۔ دیوان رعیت عام طور اُتے اک مسودہ دے ذریعے قانون سازی دی تجویز پیش کردا اے جسنو‏ں 'بل' کہیا جاندا اے۔ بل شاہی فرمان دے لئی یانگ دی‌ پرتوان آگونگ (بادشاہ) بھیجے جانے تو‏ں قبل دونے دیوان رعیت تے دیوان نگارا تو‏ں منظور ہونا ضروری ہوندا اے۔

ریاستی قانون ساز اسمبلیاں

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: ملائیشیا دی ریاستی قانون ساز اسمبلیاں
ملائیشیا دی ریاستی قانون ساز اسمبلیاں ملائیشیا دی تیرہ ریاستاں وچو‏ں ہر اک دے لئی حکومت ملائیشیا دی قانون ساز شاخاں نيں۔