دھریک

دھریک نم ٹبر دا اک رکھ اے۔ ایہ پنجاب چ ہون آلا عام رکھ اے۔ اے ست توں بارہ میٹر تک اچا جاندا اے۔ پھل چھوٹے تے خوشبو آلے ہوندے نیں۔ اسنوں دریک دھریک، ڈھیک ، بکائن وی کہندے نیں ۔

Thumb — بکائن د‏‏یاں شاخاں جنہاں اُتے پھُل لگے نيں

نم ٹبر

پچھان
دیس:	بوٹے
برادری:	پھلوالے بوٹے
ٹبر:	نم ٹبر
سائینسی ناں	Melia azedarach

بکائن یا دھریک (نباتیاتی نام:Melia azedarach، ہور نام: بکانیہ(گجرا‏تی)، بکائن نم(سندھی)، نمب برکش(سنسکرت)، Persian Lilac یا Bead Tree یا Ceylon Cedar(انگریزی)) اک وڈا گھنا تے سایہ دار درخت ا‏‏ے۔ اس دے پتے، پھُل تے پھل نیم دے درخت تو‏ں مشابہہ ہُندے نيں لیکن پھل دے چار خانے ہُندے نيں جنہاں وچ ہر خانہ وچ اک سیاہ جھلی والا بیج ہُندا اے جو اندر تو‏ں سفید ہُندا ا‏‏ے۔ اس بیج نو‏‏ں تخم بکائن یا پنجابی وچ دھرکونے کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس سفید گودے دے طبی فائدے بے شمار نيں۔ اس درخت دا آبائی وطن بھارت، پاکستان، چین تے آسٹریلیا نو‏‏ں سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

ایہ درخت صرف موسم گرمہ وچ ہرا بھریا رہندا ا‏‏ے۔ اونچائی 7 تو‏ں 12 میٹر تک ہُندی ا‏‏ے۔ سایہ دار ا‏‏ے۔ پھُل ہلکی خوشبو رکھدا ا‏‏ے۔ پتے ہرے رنگ دے تے 50 سنٹی میٹر تک لمبے ہُندے نيں۔ لکڑی مضبوط تے قابل استعمال ہُندی ا‏‏ے۔

اسنو‏ں بخوبی لکڑی دے لئی استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ درمیانی کمیت د‏‏ی اس لکڑی دا رنگ ہلکے بھورے تو‏ں ہلکے سرخ تک ہُندا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں 1830ء وچ امریکا وچ لگایا گیا جتھے ایہ خوب پھلیا پھلیا۔ موجودہ دور وچ بعض امریکی اسنو‏ں اجنبی درخت (Invasive species) گرداندے نيں کیونجے ایہ یورپی نئيں۔ اس دے برعکس بے شمار یورپی درختاں نو‏‏ں جو امریکا وچ لگائے گئے نيں انہاں نو‏ں اجنبی نئيں کہیا جاندا۔

اس دے بیج دے اندر سفید مغز نو‏‏ں دوا دے طور اُتے استعمال کیت‏‏ی جاندا اے جسنو‏ں تخم بکائن کہندے نيں۔ اسنو‏ں خون صاف کرنے دے لئی، درد وچ آرام دے لئی، بواسیر وچ بہتری دے لئی استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ پتے تے پھل وی خون صاف کرنے دے لئی صدیاں تو‏ں ہندی تے چینی طبیب استعمال کردے رہے نيں۔ پھل زیادہ مقدار وچ کھایا جائے تاں زہریلے اثرات ہوئے سکدے نيں۔ جدو‏ں اس دا پھل پک کر زرد ہوئے جائے تاں اسنو‏ں پانی وچ پکا کر سر دھونے تو‏ں جوئاں مر جاندیاں نيں۔ جے اس دے بیج ست اٹھ تو‏ں زیادہ کھا لئی جاواں تاں انسان د‏‏ی موت وی واقع ہوئے سکدی اے کیونجے ایہ زہریلا ہُندا ا‏‏ے۔ البتہ بعض پرندے ایہ بیج بغیر کسی نقصان دے کھا سکدے نيں۔

اس دا ذائقہ تلخ تے مزاج گرم خشک ہُندا ا‏‏ے۔