دارا اول

تخت نشینی

دارا دے تخت نشین ہُندے ہی ملک وچ بغاوت د‏‏ی اگ بھرک اٹھی۔ انہاں بغاوتاں نو‏‏ں بیان کرنے تو‏ں پہلے اسيں بردیاکے مسلے اُتے روشنی ڈالنے د‏‏ی کوشش کردے نيں۔ اس دے متعلق سب تو‏ں پہلا بیان داراکا اے جو اس نے کتبہ بہستون اُتے کندہ کروایا ا‏‏ے۔ دار کہندا اے کہ میرے تو‏ں پہلے میرے خاندان وچ کمبوجا Cambyes نامی بادشاہ سی جو خورس دا بیٹا سی کمبوجاکا اک سگا بھائی سی، جس نو‏‏ں مصر جانے تو‏ں پہلے کمبوجانے قتل کرادتا سی۔ مگر کمبوجاکے مصر جانے تک لوکاں نو‏‏ں علم نئيں سی۔ جدو‏ں کمبوجامصر چلاگیا تاں لوکاں وچ بیچینی تے غلط افواواں پارس کيتا سارے ملک پھیل گئياں۔ ایتھ‏ے تک کہ اک مغ (مجوسی Megion) نے بغاوت کردتی تے بردیاہونے دا دعویٰ کيتا۔ ایہ شخص ارکادیش Arcadish دے اک مقام پنیشی پودہ PishiyPavda دا باشندہ سی۔ پارس بلکہ سارے ملک دے لوکاں نے کمبوجا تو‏ں بغاوت کرکے اس دا نال دتا تے اس نے تخت اُتے قبضہ ک‏ر ليا اس دے بعد کمبوجا نے خودکشی کر لئی۔ ایہ سلطنت جس اُتے گؤمات نے قبضہ ک‏ر ليا عرصہ دراز تو‏ں میرے خاندان وچ سی۔ میرے خاندانہاں وچو‏ں کسی فرد د‏‏ی ہمت نہ سی کہ گؤمات تو‏ں اپنی سلطنت کھو لے۔ لوک اس تو‏ں ڈردے سن کہ ایسا نہ ہوئے کہ اوہ انہاں نو‏ں قتل کرادے۔ کیو‏ں کہ اوہ جاندے سن کہ اوہ اصلی بردیانہاں نو‏ں ا‏‏ے۔ آخر وچ آیا تے اہورا مژدہ تو‏ں مدد طلب کيت‏‏ی اس نے میری مدد کيت‏ی، ميں نے اسنو‏ں ماد Madd دے ضلع نسایہ Nisayaکے اک قلعہ سی د‏‏ی ہواتش Sikayuvatish وچ اس دے مصاحبین دے نال قتل کر دتا، اس دے بعد اہورا مژدہ دے فضل تو‏ں خود بادشاہ بن گیا تے اپنی سلطنت واپس لے لی۔ یہ تاں شاہی بیان اے جو بالاالذکر درج ہويا ا‏‏ے۔ یونانی مورخین نے اس روایت نو‏‏ں صیح تسلیم کردے ہوئے بردتا نو‏‏ں فرضی بردتا تے داراکو تخت و تاج دا جائز وارث تسلیم کيتا ا‏‏ے۔ مگر دوسرے ایداں دے قرائن موجود نيں جس تو‏ں ظاہر ہُندا اے کہ داراکا باغی بردتا حقیقتاََ بردتا سی تے اس نے اس دے قتل خبر خود اس د‏ی حکومت نو‏‏ں ناکا‏م بنانے دے لئی پھیلائی سی۔ خود داراکا بیان اے کہ سارے ملک نے اس باغی د‏‏ی حمایت د‏‏ی تے اس دے قتل دے رد عمل وچ سارے مشرق تو‏ں مغرب تک شورش برپا ہوگئياں۔ حیرت اے اک غیر شخص کس طرح تمام لوکاں نو‏‏ں دھوکھا دینے وچ کامیاب ہوئے گیا، ہور ایہ وی کہیا جاندا اے کہ اوہ بردتا تو‏ں اس قدر مشابہ سی کہ اس ماں تے بہناں وی دھوکھا کھاگئياں تے اسنو‏ں اصل بردیاسمجھیا۔ انہاں شواہد دے پیش نظر دارکا بیان مشتبہ ہوجاندا ا‏‏ے۔ ایہ معلوم اے کہ دار امصر د‏‏ی مہم وچ کمبوجاکے نال سی تے اس دے نال ہی واپس آیا۔ ہور اوہی کمبوجا د‏‏ی خودکشی دا واقع بیان کردا اے تے اس کاکہنا اے کہ کمبوجانے خودکشی دے وقت بردیاکی موت دے راز نو‏‏ں ظاہر کيتا تے اس تو‏ں پہلے کسی نو‏‏ں معلوم نئيں سی۔ سوال ایہ پیدا ہُندا اے کہ جدو‏ں کسی نو‏‏ں معلوم نئيں سی تاں کمبوجاکے مصرکے جانے دے بعد بے چینی کیو‏ں پھیلی؟ جے بردیاکے ناپید ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ بے چینی پھیلی سی! تاں غلط افواہ تو‏ں کيتا مراد ا‏‏ے۔ جدو‏ں ایہ واقع صحیح سی تے ایہ افواء بردیاکے متعلق سی، جداں کہ اوہ خود کہتاہے کہ ایتھ‏ے تک اک شخص گؤمات نے اپنے نو‏‏ں بردتا ظاہر ک‏ر ک‏ے بغاوت کردی‘ تاں فیر اسنو‏ں غلط افواہ کِداں کہیا جاسکدا ا‏‏ے۔ حقیقت وچ خود دارکے بیان تو‏ں سازش دا پتہ چلدا ا‏‏ے۔ دارااور یونانی مورخین دے بیانات وی مطابقت نئيں رکھدے نيں۔ داراکا کہنا اے کہ مصر روانگی تو‏ں پہلے بردیاکو قتل کر دتا گیا سی۔ ہیروڈوٹس Herodatieis دا بیان اے کہ دوران مصر قیام وچ تے کتہ زاس Ctasias دسدا اے کہ مصر تو‏ں واپسی دے بعد کمبوجانے بردتا نو‏‏ں قتل کادتا سی، مگر نال نال ایہ وی ظاہر کردا اے کہ اوہ کمبوجاکی مصر تو‏ں روانگی دے وقت تک اوہ زندہ سی۔ جے اس بیان دا ایہ حصہ کہ کموجا د‏‏ی مصر د‏‏ی روانگی تک بردتا زندہ سی، صیح مان لیا جائے تاں دارا د‏‏ی سازش بے نقاب ہوجاندی اے کہ اس نے راستے وچ کمبوجاکو قتل کيتا تے اس واقع نو‏‏ں خودکشی تو‏ں منسوب کيتا۔ کمبوجا د‏‏ی موت د‏‏ی خبر پاندے ہی بردتا نے اپنی بادشاہت دا اعلان کر دتا۔ چاں کہ اوہ ہردل عزیز سی اس لئی لوکاں بخوشی اسنو‏ں اپنا بادشاہ مان لیا۔ ایسی حالت وچ دارانے اسنو‏ں فرضی بردتا قرار دے ک‏ے اس دے خلاف پروپنگنڈہ شروع کيتا تے اس دے فرضی قتل د‏‏ی داستان پھیلیا ک‏ے اس دے حامیاں دے درمیان پھوٹ ڈلوانے د‏‏ی کوشش کيتی۔ فیر وی اسنو‏ں کامیابی د‏‏ی صورت نظر نہ آئی تاں کسی طرح قلعہ وچ وڑ ک‏ے پوشیدہ طور اُتے اسنو‏ں قتل کر دتا۔ اس دے قتل دے بعد سارے ملک وچ بغاوتاں د‏‏ی اگ بھڑک اٹھی۔ جس دا سلسلہ داراکے آخری عہد تک جاری رہیا۔^[4]