ضلع منٹگمری

اتہاس

بھارت دی ۱۹۰۱ دی مردمشماری دے مطابق آبادی ۴۶۳٬۵۸۶ سی، دہاکے وچ چناب کلونی وچ پرواس کارن ۰٫۴٪ دی کمی۔ ۲۰ویں صدی دی شروعات وچ مکھ فصلاں کنک، دالاں، کپاہ اتے چارہ سن؛ اوٹھ نریات لئی پیدا کیتے گئے سن۔^[1] پرمکھ صنعت کپاہ، ریشم اتے لکھی لکڑ دے کم سن، اتے کپاہ نوں گننگ اتے دباؤن لئی فیکٹریاں سن۔^[1] ایہہ ضلع لاہور توں ملتان تک شمال مغربی ریلوے دی مکھ لائن ولوں لنگھدا سی؛ اس دی سنچائی اپر ستلج انڈیشن کینال سسٹم اتے راوی توں وی ہندی اے۔^[1]

ریچنا دوآب لمبے ویلے توں پشو پالک جٹاں دا گھر سی، جیہناں نے شمالی بھارت دے لگاتار حکمراناں دے خلاف لگاتار اکّ مضبوط آزادی بنائی رکھی سی۔ کمالیہ اتے ہڑپا دے تھاںاں وچ پرانے اٹاں دے وڈے ٹلے اتے ہور کھنڈر ہن^[1] جو سندھو گھاٹی رہتل ولوں چھڈے گئے ہن، جدوں کہ پرانے شہراں جاں پنڈاں دے ہور بہت سارے اخاص دریا دے کنڈھے دے نال کھنڈے ہوئے ہن، جاں اس ویلے دے بنجر کھیتراں وچ بندیاں ہن۔ مرکزی کوڑا۔ ۹۹۷ عیسوی وچ، سلطان محمود غزنوی، نے اپنے پتا، سلطان سیبوکتیگن ولوں قائم کیتے غزنوی راجٹبر سامراج اتے قبضہ کر لیا، ۱۰۰۵ وچ اسنے قابل وچ شاہیاں نوں جت لیا، اتے اس توں بعد اتری پنجاب کھیتر دیاں جتاں حاصل کیتیاں۔ دلی سلطنت اتے بعد وچ مغل سامراج نے اس کھیتر اتے راج کیتا۔ مشنری صوفی سنتاں دے کارن پنجاب کھیتر مکھ طور اُتے مسلمان بن گیا، جیہناں دیاں درگاہاں پنجاب کھیتر دے لینڈسکیپ نوں بندیاں کردیاں ہن۔ مغل سامراج دے پتن توں بعد، سکھ سامراج نے ساہیوال اُتے حملہ کیتا اتے قبضہ کر لیا۔ اس بنجر پسارے دے پیسٹورل قبیلیاں نے مسلم حکمراناں متعلق معمولی وفاداری توں ودھ دا بھگتان نہیں کیتا، اتے اتھوں تک کہ ۱۹ویں صدی وچ جدوں رنجیت سنگھ نے سکھ سرداری نوں ملتان تک ودھا دتا، تاں بہتے حصے وچ آبادی ہی رہی۔ بغاوت دی اکّ پرانی حالت۔ ۱۸۴۷ وچ بریٹیش اثر پہلی وار ضلعے وچ ورتیا گیا سی جدوں اکّ اہلکار نوں زمینی مالیئے دے مختصر بندوبست لئی نامزد کیتا گیا سی۔^[1] ۱۸۴۹ وچ پنجاب دے قبضے اُتے سدھا بریٹیش راج شروع ہو گیا سی۔^[1]

۱۸۵۷ دی ہندستانی بغاوت دے دوران، جاٹ قبیلیاں دا اکّ عام ابھار ہویا سی، ضلع ستلج دے اتر وچ واپرن والے اکو اکّ ابھار دا نظارہ سی۔ مئی دے انت توں پہلاں، دلی توں آئے سفیر سرسا اتے ہسار توں دریا پار کر گئے، جتھے پہلاں ہی کھل عام بغاوت پھیلی ہوئی سی، اتے کھرلاں اتے ہور کٹڑ جاٹ قبیلیاں ولوں تیار استقبال کیتا گیا۔ حالانکہ ضلع اہلکاراں نے ۲۶ اگست تک ودھ رہی دھمکی نوں ٹال دتا، جدوں جیل وچ بند قیدیاں نے ڈھلی-مٹھلی کرن دی کوشش کیتی۔ اسے ویلے، احمد خان، اکّ مشہور کھرل لیڈر، جسنوں گوگیرا وکھے نظربند کیتا گیا سی، نے اپنی گرفتاری توڑ دتی، اتے، بھاویں پھڑیا گیا سی، کئی ہور شکی سرداراں دے نال، سرکھیا اُتے رہاء کر دتا گیا سی۔ ۱۶ ستمبر نوں اوہ اپنے گھراں نوں بھجّ گئے، اتے سارا دیس کھل عام بغاوت وچ اٹھیا۔ کمالیہ نوں برخاست کیتا گیا؛ اتے میجر چیمبرلین، ملتان توں تھوڑی جہی فوج نال اگے ودھدا ہویا، راوی دے کنڈھے چیچاوطنی وکھے کجھ دناں لئی گھیرا پا لیا گیا۔ سول سٹیشن دی حالت ادوں تک نازک بنی رہی جدوں تک کرنل پیٹن لاہور توں کافی طاقت نال نہیں پہنچیا۔ اکّ حملہ جو اوہناں دے آؤن توں ترنت بعد ہویا سی، نوں واپس لیا گیا سی۔ کھلے میدان وچ کئی چھوٹیاں کاروائیاں کیتیاں گئیاں، جدوں تک انت وچ باغی، میدان توں اندرونی دے جنگلی جنگلاں وچ چلے گئے، پوری طرحاں ہار گئے اتے کھنڈ گئے۔ بریٹیش فوجاں نے پھر ودروہی قبیلیاں نوں سخت سزاواں دتیاں، اوہناں دے پنڈاں نوں تباہ کر دتا اتے وڈی گنتی وچ پشوآں نوں ویچن لئی ضبط کیتا۔^[2]

ایہہ ضلع پنجاب صوبے دے لاہور ڈویزن دا حصہ سی۔ مکھ طور اُتے مسلم آبادی نے مسلم لیگ اتے پاکستان تحریک دی حمایت کیتا۔ ۱۹۴۷ وچ پاکستان دی آزادی توں بعد، گھٹ گنتی ہندو اتے سکھ بھارت چلے گئے جدوں کہ بھارت توں مسلم پناہ گیر منٹگمری ضلعے وچ وس گئے۔

۱۹۷۸ وچ منٹگمری ضلعے دا ناں بدل کے ساہیوال ضلع کر دتا گیا۔