From Wikipedia, the free encyclopedia
| مترجم | صحیفہ سجادیہ دے ترجمیاں دی فہرست |
|---|---|
| زبان | عربی |
| موضوع | دعا |
| متن | [[s:{{{Wikisource}}}|صحیفہ سجادیہ]] ویکی ماخذ اُتے |
صحیفہ سجادیہ یا (عربی: الصحيفة السجادية)، امام زین العابدین توں منسوب استغاثہ و دعاؤں دا اک مجموعہ اے۔
اتوں واقعہ کربلا دے بعد مرتب کیتا گیا۔ کتاب انسان تے خدا دے درمیان تعلق دی وضاحت پیش کرندی اے، اگرچہ کتاب دعا دی شکل وچ اسلامی علم و فکر دا اک مجموعہ اصولی اے۔ کہیا جاندا اے کہ اس کتاب نے بنو امیہ دے خلاف بغاوت وچ اک ااساں کردار ادا کیتا اے۔ بعض علما دے قول دے مطابق، صحیفہ سجادیہ بلاغت دی اعلیٰ ترین شکل وچ اے۔ تے اس دے مندرجات، بیان تے تفسیر دی کئی کتاباں وچ نقل کیتے گئے نيں۔ کتاب دا بنیادی حصہ متواتر اے، علما دی اک وڈی تعداد نے اس اُتے حواشی لکھے نيں، یہ کتاب اہل تشیع دے ہاں مقبول اے۔
یہ کتاب «انجیل اہل بیت» و «زبور آل محمد» و «اخت القرآن» دے نام توں معروف اے۔[1][2]
صحیفۂ سجادیہ شیعیان اہل بیت دے چوسن امام حضرت امام سجاد توں منقولہ 45 مناجاتاں و دعاؤں اُتے مشتمل کتاب دا نام اے۔ صحیفہ سجادیہ قرآن و نہج البلاغہ دے بعد، اہل تشیّع دے ہاں ااساں مرتبے والی کتاب مانی جاندی اے تے زبور آل محمد و انجیل اہل بیت دے عناوین توں مشہور اے۔
آقا بزرگ تہرانی نے اپنی کتاب الذریعہ وچ لکھا اے کہ اس کتاب اُتے تقریبا 50 شرحيں لکھیاں گئیاں نيں جن وچ سب توں مشہور شرح دا نام ریاض السالکین اے تے اس دے مؤلف سید علی خان شیرازی نيں۔ صحیفہ دے تراجم انگریزی، فرانسیسی، تردی، اردو، ہسپانوی، بوسنیایی، آلبانوی، تامل سمیت مختلف زباناں وچ شائع ہوچدے نيں۔ اہل تشیع دے ہاں اس کتاب دی منزلت بجائے خود، جبکہ اہل سنت دے علما نے وی اس دی فصاحت و بلاغت دی تعریف دی اے۔
امام سجادؑ نے بہت توں دینی معارف و تعلیمات نوں دعاؤں دے ضمن وچ بیان کیتا اے؛ جیتوں خدا شناسي یا دینیات،[3]، جہان شناسی یا کونیات[4] تے انسان شناسی یا بشریات[5] نیز عالم غیب، ملائکہ، رسالت، انبیاء، پیغمبر تے اہل بیت دی منزلت، امامت، اخلاقی فضائل تے رذائل، اعیاد دی تکریم، سماجی تے معاشی مسائل، تاریخی اشارات، اللہ دی مختلف نعمتاں، تلاوت، دعا، ذکر تے نماز تے عبادت دے آداب وغیرہ۔ صحیفہ سجادیہ دی معروف ترین دعا دعائے مکارم الاخلاق اے۔
بعض مسلمان علما دی رائے دے مطابق، صحیفۂ سجادیہ، قرآن تے نہج البلاغہ دے بعد الہی حقائق و معارف دا عظیم ترین خزانہ اے تے اسی رو توں، اس نوں اخت القرآن (قرآن دی بہن)، انجیل اہل بیت تے زبور آل محمد تے صحیفہ کاملہ جیتوں القاب دیے گئے نيں۔[6]
کہیا گیا اے کہ اس نوں صحیفہ کاملہ اس لئی کہیا گیا اے کہ فرقۂ زیدیہ دے ہاں اک نسخہ اے جو ناقص اے تے اس وچ دعاؤں دے تعداد نسخۂ امامیہ دے نصف تک پہنچندی اے چنانچہ امامیہ اپنے ہاں دے نسخے نوں صحیفہ کاملہ کہندے نيں۔[7]
صحیفہ سجادیہ سند دے لحاظ توں تواتر دی حد تک پہنچا اے۔ آقا بزرگ تہرانی کہندے نيں: صحیفۂ اُولٰی، جس دی سند امام زین العابدین تک پہنچدی اے۔ … اکابرین دے نزدیک متواترات تے [قطعیات] وچ شمار ہوندا اے؛ کیونکہ اس دی خصوصیت ایہ اے کہ [سلسلۂ سند وچ] مذکورہ تمام اصحاب نے تمام زماناں وچ اس دی نقل دی اجازت رجال دے تمام طبقات وچ اپنے مشائخ توں حاصل دی اے۔[8]
نیز محمد تقی مجلسی نے دعوی کیتا اے کہ انہاں دے پاس صحیفہ دی نقل دے سلسلے وچ دس لکھ اسناد موجود نيں۔[9]
شیخ مفید نے وی اپنی کتاب الارشاد وچ تے شیخ صدوق دے شاگرد علی بن محمد خزاز قمی تے احمد بن عیاشی نیز ابو المفضل شیبانی، وغیرہ نے صحیفہ سجادیہ نوں نقل کیتا اے۔ اہل سنت دے علما وچ ابن جوزی نے خصائص الائمہ وچ تے سلیمان بن ابراہیم قندوزی نے ینابیع المودہ وچ اس دا تذکرہ کردے اس دے بعض حصاں نوں نقل کیتا اے۔[10]
ابو المعالی محمد بن ابراہیم کلباسی (متوفٰی 1315ھ ق) نے وی اپنی کتاب الرسالۃ فی السند الصحیفۃ السجادیۃ وچ صحیفہ سجادیہ نوں اختصار دے نال بیان کیتا اے۔[11]
صحیفہ سجادیہ بخط کفعمی ـ جو صحیفہ سجادیہ دے قدیم نسخاں وچوں سی تے کئی سال تک ایران توں نکل کر گم ہوچدا سی ـ دا سراغ وڈی محنت دے نتیجے وچ، بر صغیر وچ لگایا گیا تے ثقافندی شخصیتاں دے توسط توں قم وچ منتقل کیتا گیا تے بالآخر زیور طبع توں آراستہ ہوکر شائع ہوا۔ یہ نسخہ صحیفہ دی 54 دعاؤں دے علااوہ چار مزید دعاؤں اُتے مشتمل اے۔[12]
بار پروردگارا! اہل بیت محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم اُتے درود بھیج؛ جن نوں تو نے حکومت دے لئے منتخب کیتا، تے اپنے علوم دا خزینہ تے دین دے محافظ مقرر کیتا تے روئے زمین اُتے انئاں خلیفہ تے اپنے بندےآں اُتے حجت دے عنوان توں متعین کیتا؛ انئاں اپنے ارادے توں، ہر پلیدی تے آلودگی توں پاک و منزہ قرار دتا تے انئاں اپنے ارادے توں ہر ناپاک کرنے والی شئے توں پاک کردتا تے انئاں اپنے مقام قرب تے بہشت براں تک پہنچنے دا وسیلہ قرار دتا۔
امام سجاد اپنی دعاؤں دے آغاز وچ اللہ دی حمد و ثناء بجا لاندے نيں، بعد ازاں خاندان رسول(ص) اُتے درود و سلام بھیجدے نيں، یہاں تک کہ صحیفہ وچ کم ہی کوئی دعا ہوگی جس وچ لفظ صلوات توں استفادہ نہ ہویا ہوئے۔[13]۔[14]۔[15] آپ(ع) آخر وچ اللہ توں اپنی حاجت دی درخمصروف کرندے نيں۔
صحیفہ سجادیہ محض خدا دے نال راز و نیاز تے اس دی بارگاہ وچ حاجت دے بیان اُتے ہی مشتمل نئيں اے، بلکہ بہت سارے اسلامی علوم و معارف دا مجموعہ وی اے جن وچ اعتقادی، ثقافندی و تعلیمی، معاشرندی تے سیاسی مسائل نیز بعض طبیعی قوانین تے شرعی احکم نوں دعا دے سانچے وچ بیان کیتا گیا اے۔
خدا دے نال ارتباط و تعلق دے سلسلے وچ مختلف اوقات تے احوال دے تقاضاں نوں مد نظر رکھ کر بعض دعائاں بیان دی گئی نيں؛ بعض دعاواں سال وچ اک بار پڑھیاں جاندیاں نيں جداں: دعائے عرفہ تے استقبال رمضان دی دعا تے دعائے وداع رمضان؛ تے بعض دعاواں مہینے وچ اک بار پڑھیاں جاندیاں نيں جیتوں: رؤیت ہلال دی دعا تے بعض ہفتہ وار تے دن تے رات دی دعاواں، وغیرہ۔
دعاواں دے عناوین مختلف نيں تے بہت سارے اسلامی معارف دعاؤاں دے ضمن وچ بیان ہوئے نيں؛ اس کتاب وچ خدا شناسی یا دینیات، وجود شناسی یا علم الوجود،[16] عالم الغیب، ملائکہ، انبیاء دی رسالت، پیغمبر اکرم(ص) تے اہل بیت دی منزلت، امامت، اخلاقی فضائل تے رذائل، اعیاد دی تکریم، سماجی و معاشی مسائل، تاریخی اشارات، خدا دی نعمتاں دا تذکرہ، تلاوت، ذکر، نماز، عبادت دے آداب نوں دعا دے سانچے وچ بیان کیتا گیا اے۔ صحیفہ دی مشہور ترین دعا دعائے مکارم الاخلاق اے۔
صحیفہ دے اہم دینی و سیاسی مضامین وچوں اک مسئلۂ امامت اے۔[17] نیز اس وچ عقیدۂ تشبیہ دی نفی ہوئی اے۔[18]
صحیفہ سجادیہ 54 دعاؤں اُتے مشتمل اے جن دے عناوین حسب ذیل نيں:
1۔ اللہ دی حمد و ثنا
2۔ محمدو آل محمد اُتے درود
3۔ حاملین عرش تے مقرب فرشتاں اُتے درود
4۔ انبیاء دے پیروکاراں اُتے درود
5۔ اپنے آپ تے رشتہ داراں دے لئے دعا
6۔ صبح و شام دی دعا
7۔ دشواریاں تے نآگواریاں توں پناہ
8۔ سختیاں تے غیرپسندیدہ اخلاق توں پناہ
9۔ شوق استغفار
10۔ خدا دی پناہ
11۔ انجام بخیر ہونا
12۔ اعتراف تے توبہ
13۔ طلب حاجت
14۔ ظلم توں دادخواہی
15۔ بوقت بیماری
16۔ طلب مغفرت
17۔ شر شیطان
18۔ مصائب توں بچاؤ
19۔ طلب باران
20۔ مکارم الاخلاق
21۔ خطاؤں دا غم
22۔ سختیاں دے وقت
23۔ تندرسندی
24۔ والدین
25۔ اولاد
26۔ پڑوسی تے دوست
27۔ مرزداران
28۔ خدا دی پناہ مانگنا
29۔ رزق
30۔ ادائے قرض
31۔ توبہ
32۔ تہجد کےوقت دی دعا
33۔ خیر دی طلب
34۔ گناہاں وچ ابتلا
35۔ راضی بہ قضا ہونا
36۔ بجلی گرنے دے وقت
37۔ شکر کرنے وچ قصور
38۔ ظلم توں اعتذار
39۔ عفو و رحمت طلب کرنا
40۔ موت دی یاد
41۔ گناہاں توں پردہ پوشی
42۔ ختم قرآن
43۔ رؤیت ہلال
44۔ استقبال رمضان
45۔ وداع رمضان
46۔ عید فطر تے جمعہ
47۔ دعائے عرفہ
48۔ عید الضحی و جمعہ
49۔ دشمناں دی حیلہ گری دا تقابل
50۔ خوف خدا
51۔ خدا دے آگے انکسار
52۔ دعا اُتے اصرار
53۔ خدا دے آگے انکسار
54۔ غماں تے اندیساں دا ازالہ۔
ابن شہر آشوب مناقب آل ابی طالب وچ لکھندے نيں:
سنہ 1353 ھ ق وچ آیت اللہ مرعشی نجفی نے صحیفہ سجادیہ اک نسخہ اہل سنت دے اک عالم، تفسیر طنطاوی دے مؤلف تے سکندریہ دے مفتی جوہر طنطاوی دے نام قاہرہ بھجوایا۔ انھاں نے نسخہ وصول کرنے دے بعد اس نوں مخلوق دے کلام توں بالاتر خالق دے کلام توں کم تر قرار دتا تے اس دی تعریف کیتی۔[20]۔[21]
ایہ ہماری بدبختی اے کہ اب تک ایہ زندہ جاوید تے گران بہاء کتاب ـ جو نبوت دے مواریث وچوں اے ـ ہماری دسترس توں خارج سی، میں جتنا وی اس دا مطالعہ کردا ہاں، اس نوں مخلوق دے کلام توں بالاتر تے خالق دے کلام توں کم تر دیکھدا ہاں۔
ابن جوزی خصائص الائمہ کہندے نيں:
زدی مبارک اپنی کتاب التصوف الاسلامی والادب والاخلاق نے صحیفہ سجادیہ نوں مختلف پہلؤاں توں انجیل دی مثال قرار دیندے نيں، اس فرق دا تذکرہ کرندے ہوئے کہ انجیل دا کم یہ اے کہ اوہ اُتے دی گل عیسی مسیح دی طرف پلٹا دیندی اے تے صحیفہ سجادیہ دل دے صفحے اُتے لکھی جانے والی بات اللہ دی طرف لے جاندا اے۔[23]
اے میرے خدا! منصب خلافت تیرے خلفاء دے لئے اے! وہی جو تیری خلقت دی برگزیدہ تے منتخب شخصیتاں نيں تے تیری امانتاں نيں ان درجاتِ عالیہ وچ جو تو نے ان دے لئے مختص کر دیئے نيں جبکہ دوسریاں نے یہ مراتب ان توں حاصل کئے۔۔۔ یہاں تک کہ تیرے برگزیدگان تے خلفاء ستمکاراں دے ستم دے مقابلے وچ مغلوب و مقہور ہوئے تے ان دے حقوق برباد ہوئے۔ اے میرے پروردگار! ان دے دشمناں اُتے ـ اولین تے آخرین وچوں ـ تے ان لوگاں اُتے جنہاں نے ان دے دشمن دی جارحیت اُتے رضامندی ظاہر دی تے ان دے پیروکاراں تے تابعین اُتے لعنت فرما۔
آج تک صحیفہ سجادیہ دے متعدد تراجم مختلف زباناں وچ شائع ہوئے نيں جن وچ فارسی وچ انجام پانے والے 60 تراجم تے شروح وی شامل نيں۔ نیز صحیفہ دے تراجم انگریزی، فرانسیسی، تردی، اردو، ہسپانوی، بوفرانسیسی، بوسنیائی، البانیائی، تامل تے دیگر زباناں وچ وی اس دے تراجم شائع ہوئے نيں۔
بعض تراجم دے عنوانات حسب ذیل نيں:
فارسی تراجم:
دیگر زباناں:
اردو تراجم وچ علامہ سید محمد ہارون، سید علی مجتہد، علامہ مفندی جعفر حسین، سید مرتضیٰ حسین، نسیم امروہوی تے علامہ ذیشان جوادی دے تراجم قابل ذکر نيں۔ جن دی اپنی اپنی خصوصیات نيں مثال دے طور اُتے علامہ سید علی دے ترجمے دی خصوصیت یہ اے کہ اس اُتے دیگر علما نے مقدمے لکھے نيں؛ مفندی جعفر حسین نے ہر دعا دے اختتام اُتے اس دے مضمرات دی تشریح دی اے تے نسیم امرہوی نے دعاؤں کےالفاظ دی تشریح دی اے۔[27]
اس کتاب اُتے 60 توں ودھ حواشی و شروحات لکھی جا چدی نيں[28]:
شیخ آقا بزرگ طہرانی نے کتاب الذریعہ وچ صحیفہ سجادیہ دے لئی 50 شرحاں دا تذکرہ کیتا اے۔[29] بعض دیگر نے ان شرحاں دی تعداد 80 توں ودھ بتائی اے۔[30]
نیز اک کتاب زیر عنوان کتاب شناسی امام سجاد، صحیفہ سجادیہ و رسالۂ حقوق عالمی اہل بیت اسمبلی دے زیر اہتمام شائع ہوئی اے جس وچ امام سجاد توں متعلق کتب دا تعارف کرایا گیا اے۔
سانچہ:اہم کتب حدیث
بعض علما نے صحیفہ سجادیہ اُتے مستدرکات لکھنے دا اہتمام کیتا اے۔ مستدرکات توں مراد اوہ دعائاں نيں جو امام سجاد(ع) توں منسوب نيں لیکن صحیفہ سجادیہ وچ شامل نئیں نيں۔ ان وچوں بعض حسب ذیل نيں:
سانچہ:دعائیں سانچہ:صحیفہ سجادیہ
سانچہ:پہلی صدی ہجری دی شیعہ کتابیات سانچہ:کتابیات امام سجاد
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
