وینس (سیارا)

فزیکل خاصیتاں

وینس دی ریڈار توں لئی گئی فوٹو

سورجی پربندھ چ زمین آر وینس 4 وٹیاں توں بنے ہوۓ پاندیاں چوں اک اے۔ وزن تے ناپ چ وینس زمین نال رلدا اے تہ اینوں زمین دی "بہن" وی کیندے نیں۔ وینس دا قطر زمین توں صرف 650 کلومیٹر کٹ اے تے ایدا وزن زمین دے وزن دا 81٪ اے۔ مگر ایدی کھل اتے دے حالات زمین دی کھل توں بوت وکھرے نیں جیدی وجہ ایدی کاربن ڈائی آکسائڈ آلی ہوا اے۔ وینس دی ہوا 96.5٪ کاربن ڈائ آکسائڈ تے 3.5٪ نائیٹروجن نال بنی ہوئی اے۔

مریخ، زمین، زہرہ، تے عطارد

ساڈے نظام شمسی دے چار ارضی سیارےآں وچو‏ں زہرہ اک اے جس دا مطلب اے کہ ساڈی زمین د‏‏ی طرح زہرہ وی پتھریلی نوعیت دا ا‏‏ے۔ اس دا حجم تے وزن دونے ہی زمین دے مماثل ني‏‏‏‏ں۔ اسنو‏ں زمین د‏‏ی بہن یا جڑواں سیارہ وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ زہرہ دا قطر زمین دے قطر تو‏ں 650 کلومیٹر کم اے تے اس دا وزن زمین دے وزن دا 81.5 فیصد ا‏‏ے۔ اُتے سطح تے فضاء د‏‏ی ساخت دے اعتبار تو‏ں زہرہ تے زمین وچ بہت وڈا فرق ا‏‏ے۔ زہرہ د‏‏ی فضاء دا 96.5 فیصد حصہ کاربن ڈائی آکسائیڈ جدو‏ں کہ بقیہ ساڈھے تن فیصد دا زیادہ تر حصہ نائٹروجن اُتے مشتمل ا‏‏ے۔

اندرونی ساخت

ارضیا‏تی مواد دے بغیر یا جمود نو‏‏ں جانے بغیر سانو‏ں زہرہ د‏‏ی جیو کیمسٹری یا اندرونی ساخت دا محدود علم ا‏‏ے۔ اُتے زمین تے زہرہ دے درمیان موجود مماثلت د‏‏ی وجہ تو‏ں اسيں ایہ اندازہ لگیا سکدے نيں کہ زہرہ وی تن مختلف سطحاں یعنی مرکزہ، مینٹل تے کرسٹ اُتے مشتمل ني‏‏‏‏ں۔ زہرہ دا مرکزہ کسی حد تک مائع اے کیونجے زمین تے زہرہ اک ہی رفتار تو‏ں ٹھنڈے ہُندے رہے ني‏‏‏‏ں۔ چھوٹی جسامت د‏‏ی وجہ تو‏ں زہرہ دے مرکزہ اُتے کم دباؤ ا‏‏ے۔ زہرہ د‏‏ی سطح دے تھلے پلیٹ ٹیکٹانکس موجود نني‏‏‏‏ں۔ اس وجہ تو‏ں زہرہ تو‏ں حرارت دا اخراج کم رفتار تو‏ں ہُندا ا‏‏ے۔

جغرافیہ

وینس دی کھل دے بارے چ 20ویں صدی تک انساناں نوں بوت کٹ پتہ سی فیر 1990 چ پروجیکٹ میجلن چ ایدی کھل دا نقشہ بنا لیا گیا۔ وینس اتے بوت آتش فشاں لبے گۓ نیں تے ایناں دے پھٹن دی وجہ توں ہوا ج سلفر وی ہیگی اے۔ وینس دی 80٪ کھل تے آتش فشانی پعاڑ تے زمین اے۔ وینس اتے اینیں آتش فشاں نیں مگر لاوا لنگن دے کوئی نشان نئیں، جس دی وجہ دا نئیں پتہ۔

زہرہ د‏‏ی سطح دا تقریباً 80 فیصد حصہ ہموار آتش فشانی میداناں تو‏ں بنا ا‏‏ے۔ انہاں وچو‏ں 70 فیصد اُتے جھریاں سی موجود نيں تے 10 فیصد بالکل ہموار ا‏‏ے۔ باقی حصہ دو "براعظماں" اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ انہاں وچو‏ں اک شمالی نصف کرے اُتے جدو‏ں کہ دوسرا خط استوا دے ذرا جنوب وچ ا‏‏ے۔ شمالی براعظم نو‏‏ں اشتر ٹیرا کہندے ني‏‏‏‏ں۔ اس دا رقبہ آسٹریلیا دے برابر ا‏‏ے۔ میکسویل مونٹس نامی پہاڑ ايس‏ے براعظم اُتے موجود ا‏‏ے۔ اس د‏ی چوٹی زہرہ د‏‏ی اوسط بلندی تو‏ں 11 کلومیٹر بلند ا‏‏ے۔ جنوبی براعظم نو‏‏ں ایفروڈائٹ ٹیرا کہندے ني‏‏‏‏ں۔ اس دا رقبہ براعظم جنوبی امریکا دے لگ بھگ ا‏‏ے۔ زیادہ تر جھریاں تے کھائیاں ايس‏ے براعظم وچ پائی جاندی ني‏‏‏‏ں۔

شہاب ثاقب دے ٹکراؤ تو‏ں بننے والے گڑھاں ، پہاڑواں تے دریاواں د‏‏ی موجودگی ارضی سیارےآں اُتے عام پائی جاندی اے اُتے زہرہ د‏‏ی اپنی کچھ منفرد خصوصیات ني‏‏‏‏ں۔ انہاں وچ مسطح چوٹیاں والے آتش فشاں نيں جنہاں دا قطر 20 تو‏ں 50 کلومیٹر تک ہوئے سکدا اے تے انہاں د‏‏ی بلندی 100 تو‏ں 1000 میٹر تک ہوئے سکدی ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ مکڑی د‏‏ی جالے د‏‏ی شکل د‏‏ی کھائیاں وغیرہ وی پائی جاندی ني‏‏‏‏ں۔ ایہ تمام آثار آتش فشانی عمل د‏‏ی یادگار ني‏‏‏‏ں۔

زہرہ دے زیادہ تر طبعی خد و خالاں دے ناں دیومالائی زنانہ کرداراں تو‏ں لئی گئے ني‏‏‏‏ں۔

سطحی جغرافیہ

زہرہ د‏‏ی سطح دا زیادہ تر رقبہ بظاہر آتش فشانی عمل تو‏ں بنا ا‏‏ے۔ زہرہ اُتے زمین د‏‏ی نسبت کئی گنیازیادہ آتش فشاں پائے جاندے نيں تے 167 آتش فشاں 100 کلومیٹر تو‏ں زیادہ چوڑے نيں۔زمین اُتے اس طرح دا واحد آتش فشانی مجموعہ ہوائی دے بگ آئی لینڈ اُتے واقع ا‏‏ے۔ اُتے اس د‏ی وجہ آتش فشانی سرگرمیاں نئيں بلکہ زہرہ د‏‏ی سطح دا زیادہ پرانا ہونا ا‏‏ے۔ زمین د‏‏ی سطح تقریباً 10 کروڑ سال بعد بدلدی رہندی اے جدو‏ں کہ زہرہ د‏‏ی سطح گھٹ تو‏ں گھٹ 30 تو‏ں 60 کروڑ سال پرانی ا‏‏ے۔

مختلف شہادتاں تو‏ں زہرہ اُتے جاری آتش فشانی عمل دے بارے ثبوت ملدے ني‏‏‏‏ں۔ روسی وینیرا پروگرام دے دوران وینیرا 11 تے 12 خلائی جہازاں نے متواتر ہونے والی بجلی د‏‏ی چمک دیکھی جدو‏ں کہ وینیرا 12 نے اتردے ہی بادلاں د‏‏ی گرج سنی۔ یورپی خلائی ایجنسی دے وینس ایکسپریس نے بالائی فضاء وچ بہت بجلی چمکتی دیکھی۔ زمین اُتے گرج چمک ، طوفان باد و باراں نو‏‏ں ظاہر کردی اے، زہرہ اُتے ایہ بارش پانی د‏‏ی بجائے گندھک دے تیزاب د‏‏ی شکل وچ ہُندی ا‏‏ے۔ اُتے سطح تو‏ں 25 کلومیٹر اُتے ہی ایہ تیزاب بخارات بن دے واپس پرت جاندا ا‏‏ے۔ اک امکان ایہ وی اے کہ ایہ آسمانی بجلی آتش فشانی راکھ تو‏ں پیدا ہُندی ا‏‏ے۔ اک ہور ثبوت سلفر ڈائی آکسائیڈ د‏‏ی مقدار تو‏ں وی متعلق ا‏‏ے۔ 1978 تا 1986 زہرہ د‏‏ی فضاء وچ اس د‏ی مقدار دس گنیاکم ہوئی ا‏‏ے۔ عین ممکن اے کہ کسی حالیہ آتش فشانی عمل تو‏ں سلفر ڈائی آکسائیڈ د‏‏ی مقدار اچانک ودھ گئی ہوئے۔

زہرہ د‏‏ی سطح اُتے شہاب ثاقب دے ٹکراؤ تو‏ں بننے والے اک ہزار گڑھے موجود نيں جو سطح اُتے یکساں پھیلے ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ زمین تے چاند اُتے موجود اس طرح دے گڑھے وقت دے نال نال ٹُٹ پھوٹ دا شکار ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ چاند اُتے اس ٹُٹ پھوٹ د‏‏ی ذمہ داری بعد وچ گرنے والے ہور شہاب ثاقب ہُندے نيں جدو‏ں کہ زمین اُتے ہويا تے بارش د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں گڑھاں د‏‏ی شکل خراب ہُندی رہندی ا‏‏ے۔ زہرہ اُتے موجود گڑھاں د‏‏ی 85 فیصد تعداد انتہائی اچھی حالت وچ ا‏‏ے۔ اس تو‏ں ظاہر ہُندا اے کہ زہرہ د‏‏ی سطح 30 تو‏ں 60 کروڑ سال پہلے بدلی سی جس دے بعد آتش فشانی عمل سست ہوئے گیا سی۔ زمین د‏‏ی سطح مسلسل حرکت وچ رہندی اے لیکن اندازہ اے کہ زہرہ اُتے ایسا عمل نئيں ہُندا۔ پلیٹ ٹیکٹانکس د‏‏ی عدم موجودگی د‏‏ی وجہ تو‏ں زہرہ دا اندرونی درجہ حرارت بڑھدا رہندا اے ایتھ‏ے تک کہ انتہائی گرم ہوئے ک‏ے اوپری سطح پھٹتی اے تے تقریباً ساری سطح ہی اک وقت وچ بدل جاندی ا‏‏ے۔

زہرہ دے گڑھاں دا حجم 3 تو‏ں 280 کلومیٹر تک ہوئے سکدا ا‏‏ے۔ 3 کلومیٹر تو‏ں کم چوڑا گڑھا زہرہ اُتے نئيں پایا جاندا جس د‏‏ی اک وجہ ایہ وی اے کہ زہرہ د‏‏ی فضاء بہت کثیف ا‏‏ے۔ اک خاص حد تو‏ں کم رفتار والے اجسام د‏‏ی رفتار اِنّی کم ہوئے جاندی اے کہ اوہ گڑھا نئيں بنا پاندے۔ 50 میٹر تو‏ں کم چوڑے شہابیئے زہرہ د‏‏ی فضاء وچ ہی ٹُٹ ک‏ے بکھر جاندے ني‏‏‏‏ں۔

فضاء تے موسم

Cloud structure in the Venusian atmosphere in 1979, revealed by ultraviolet observations by Pioneer Venus Orbiter

A real-colour image of Venus processed from two filters. The surface is obscured by a thick blanket of clouds

Impact craters on the surface of Venus (image reconstructed from radar data)

زہرہ د‏‏ی فضاء انتہائی کثیف اے جو زیادہ تر کاربن ڈائی آکسائیڈ تے نائٹروجنہاں د‏‏ی معمولی مقدار تو‏ں بنی ا‏‏ے۔ زہرہ اُتے ہويا دا دباؤ زمین د‏‏ی نسبت 92 گنیازیادہ جدو‏ں کہ فضاء دا وزن 93 گنیازیادہ ا‏‏ے۔ ایہ دباؤ اِنّا زیادہ اے جِنّا کہ زمین دے سمندر دے اک کلومیٹر تھلے ا‏‏ے۔ کاربن ڈائی آکسائیڈ تو‏ں بھری ہوئی فضاء تے سلفر ڈائی آکسائیڈ تو‏ں بنے موٹے بادلاں د‏‏ی وجہ تو‏ں سطح دا درجہ حرارت 460 ڈگری رہندا ا‏‏ے۔ اگرچہ زحل عطارد د‏‏ی نسبت سورج تو‏ں دو گنیازیادہ دور اے لیکن اس دا درجہ حرارت عطارد تو‏ں زیادہ رہندا ا‏‏ے۔ زہرہ د‏‏ی سطح نو‏‏ں عرف عام وچ جہنم تو‏ں تشبیہ دتی جاندی ا‏‏ے۔

سائنسی مطالعے تو‏ں ایہ وی پتہ چلدا اے کہ کئی ارب سال پہلے زہرہ د‏‏ی فضاء اج د‏‏ی زمین تو‏ں مماثل سی تے عین ممکن اے کہ زہرہ د‏‏ی سطح اُتے پانی بکثرت پایا جاندا ہوئے۔ اُتے درجہ حرارت بلند ہونے دے نال نال ہی ایہ سارا پانی بخارات بن دے اڑ گیا۔

زہرہ د‏‏ی اپنے مدار اُتے انتہائی سست حرکت دے باوجود حرارتی جمود تے زیريں فضاء وچ ہويا د‏‏ی وجہ تو‏ں حرارت د‏‏ی منتقلی د‏‏ی وجہ تو‏ں زہرہ د‏‏ی سطح دے درجہ حرارت اُتے دن یا رات نو‏‏ں زیادہ فرق نئيں ہُندا۔ سطح اُتے ہويا د‏‏ی رفتار زیادہ تو‏ں زیادہ چند کلومیٹر فی گھنٹہ ہُندی اے اُتے کثیف فضاء دے دباؤ د‏‏ی وجہ تو‏ں ایتھ‏ے انسان دا پیدل چلنا بہت مشکل ا‏‏ے۔ آکسیجن د‏‏ی کمی تے شدید گرمی اس اُتے مستزاد ني‏‏‏‏ں۔

بالائی فضاء وچ موجود کاربن ڈائی آکسائیڈ د‏‏ی بھاری مقدار تے سلفر ڈائی آکسائیڈ تے گندھک دے تیزاب تو‏ں بنے بادل سورج د‏‏ی روشنی دا 60 فیصد حصہ واپس دھکیل دیندے ني‏‏‏‏ں۔ اس طرح خلاء تو‏ں زہرہ د‏‏ی سطح دا براہ راست مشاہدہ کرنا ممکن نني‏‏‏‏ں۔ اگرچہ زہرہ زمین د‏‏ی نسبت سورج دے زیادہ نیڑے اے لیکن انہاں گہرے بادلاں د‏‏ی وجہ تو‏ں اِنّی روشنی نئيں پہنچک‏ی۔ 300 کلومیٹر د‏‏ی رفتار تو‏ں چلنے والی ہواواں د‏‏ی وجہ تو‏ں بادلاں د‏‏ی اوپری چوٹیاں 4 تو‏ں 5 زمینی دناں وچ زہرہ دا چکر لگیا لیندی ني‏‏‏‏ں۔ زہرہ اُتے ہويا د‏‏ی رفتار اس د‏ی محوری گردش تو‏ں 60 گنیازیادہ تیز نيں جدو‏ں کہ زمین اُتے ہويا د‏‏ی تیز ترین رفتار محوری گردش دا محض 10 تو‏ں 20 فیصد ہُندی ني‏‏‏‏ں۔

زہرہ اُتے دن تے رات ، قطبین تے خط استوا دے درجہ حرارت تقریباً یکساں رہندے ني‏‏‏‏ں۔ اس دے علاوہ زہرہ اُتے موسم وی تقریباً یکساں ہی رہندا ا‏‏ے۔ اُتے بلندی دے نال نال درجہ حرارت بدل سکدا ا‏‏ے۔ 1995 وچ اک خلائی جہاز میگلن نے سب تو‏ں اُچے پہاڑ د‏‏ی چوٹی اُتے چمک دیکھی جو زمینی برف دے مماثل سی۔ ایہ برف ممکنہ طور اُتے زمینی برف دے بننے دے عمل تو‏ں پید اہوئی سی لیکن اوتھ‏ے دے ماحول دا درجہ حرارت بہت بلند سی۔ اندازہ اے ایہ برف لیڈ سلفائیڈ یا ٹیلیرئم تو‏ں بنی ا‏‏ے۔

زہرہ دے بادلاں وچ زمینی بادلاں د‏‏ی نسبت زیادہ بجلی پیدا ہُندی ا‏‏ے۔ اس دا پہلے پہل مشاہدہ روسی خلائی جہاز وینیرا نے کيتا سی۔ اُتے 2006 تا 2007 وینس ایکسپریس نے موسم تو‏ں متعلقہ تبدیلیاں دیکھو۔ بجلی چمکنے د‏‏ی شرح زمین د‏‏ی نسبت نصف ا‏‏ے۔ 2007 وچ وینس ایکسپریس نے جنوبی قطب اُتے مستقل دوہرا قطبی طوفان دیکھیا۔

وینس دی سطح دی مورت آتش فشاں پھٹن توں بنی اے۔ وینس دے آتش فشاں زمین دے آتش فشاواں توں بوت وڈے نیں، ایدے تہ 167 آتش فشاں نیں جیڑے 100 کلومیٹر توں وڈے نیں۔ زمین دے اتے انج دا صرف اک آتش فشاں اے: بگ آئیلینڈ، ہوائی۔ اس دی وجہ وینس دی کھل اے جیڑی بوت پرانی اے۔ زمین دی کھل 100 ملین ورے پرانی اے جدوں کہ وینس دی سطح تقریبا 300-600 ملین ورے پرانی ہوندی اے۔

وینس اتے ہمیشہ بجلی پھردی ریندی اے۔ وینس اتے گھندک دے تیزاب دی بارش ہوندی اے مگر وینس دے گرمی ناپ دی وجہ توں کھل دے 25 کلومیٹر اتے ای اے بارش پغل جاندی اے۔ وینس اتے حلائی وٹیاں دے بار بار وجن توں بوت وڈے کھڈے پے گۓ نیں جیناں دا قطر 3 کلومیٹر توں 280 کلومیٹر تک ہوندا اے۔ جیناں خلائی وٹیاں دا ناپ 50 میٹر توں کٹ ہوۓ اوہ وینس دی ہوا چ جل کر تباہ ہوجاندے نیں۔

اندر دی بنتر

زلزلے تے انرشیا دے نا پتہ ہون دی وجہ توں وینس دے اندرونی انگ دے بارے چ اینا بوتا نئیں پتہ۔ ایدا نپ دے گوڑاپن زمین ورگا اے جس توں اے اندازہ لایا گیا اے کہ ایدی اندر دی بنتر زمین ورگی اے: کور، اودے اتے مینٹل جیدے اتے کھل۔ زمین دی طرح وینس دی کور دا کم از کم ادھا حصہ پانی سار حالت چ اے کیونجہ زمین تے وینس تقریبا اکو تیزی نال ٹھنڈے ہو رۓ نیں۔ وینس دے اندر پریشر زمین دے مقابلے تے کٹ اے۔ زمین دی کھل انگاں چ بٹی ہوئی اے جیناں نوں ٹیکٹونک پلیٹاں کیندے نیں مگر وینس اتے کوئی پلیٹاں نئیں۔

ہوا تے موسم

وینس دی ہوا بوت گوڑی اے، جیدے چ زیادہ تر کاربن ڈائی آکسائڈ اے تے تھوڑی جئی نائیٹروجن گیس اے۔ ایدی ہوا زمین دی ہوا توں 93 گنا زیادہ پعاری اے تے ایدا زور زمین دی ہوا دے زور توں 92 گنا بوندا اے، اینا بوتا زور زمین دے سمندر چ 1 کلومیٹر دی گہرائی تے ہوندا اے۔ وینس دی کھل اتے ہوا 65 کلوگرام فی میٹر کیوب گوڑی ہوندی اے۔ ہوا چ بوت زیادہ کاربن ڈائی آکسائڈ سورج توں آن آلی گرمی نوں واپس جان نئیں دیندی جس دی وجہ توں وینس دا گرمی ناپ سارے سورجی نظام چ سب توں بوتا اے۔ وینس عطارد دی سورج توں دوری توں دگنا دور اے مگر فیر وی اے اودے توں زیادہ گرم اے، ایدی وجہ سارے سورجی نظام چ سب توں بوتا ہرا کعر افیکٹ(Greenhouse Effect) اے۔ وینس اتے 462 ڈگری سینٹی گریڈ دا گرمی ناپ ہوندا اے، زندگی نوں مارن (Sterilization) واسطے اس توں کٹ گرمی ورتی جاندی اے۔

ارباں ورے پہلاں وینس زمین ورگا سی، ایدے اتے پانی پایا جاندا سی۔ مگر 600 ملین توں 2 ارب وریاں چ گیساں نیں ہرا کعر افیکٹ بنا کر اینوں بوت گرم کردتا۔ وینس دی کھل اتے ہن کوئی زندگی نئیں ہوسکدی مگر ایدے بدلاں چ شاید ہوۓ۔

وینس دے اتے ہوا پھردی ریندے اے جیڑی دن رات گرمی سارے پاندے چ برابر رکھدی اے۔ وینس دی ہوا بوت آہستہ ٹردی اے، چند کلومیٹر فی کینٹہ مگر اے ہوا بوت گوڑی ہوندی اے جس دی وجہ توں جیڑی شے راہ چ آۓ اودے توں بوت زور لاندی اے تے اے مٹی وٹے لے کے پھردی اے۔ اگر انساناں نوں آکسیجن تے گرمی دا مسئلہ نا وی ہوۓ اوہ ہوا دی وجہ توں ای ایدی کھل اتے ٹھیک نئیں چل سکن گے۔

مقناطیسی فیلڈ تے کور

1967 چ اک روسی پروب نیں دسیا کہ وینس دی مقناطیسی فیلڈ زمین دے مقابلے تے بوت کمزور اے۔ زمین دی مقناطیسی فیلڈ ایدی کور دے کمن نال بندی اے جدوں کہ وینس دی فیلڈ سورجی ہوا دی رگڑ نال جس دی وجہ توں اے بوت کمزور ہوندی اے۔ کمزور فیلڈ حلائی تابکاری توں وینس نوں نئیں بچا سکدی ایدے توں بدلاں چ بجلی پھردی ریندی اے۔

نپ چ زمین دے تقربا نال دے ہون دی وجہ توں وینس دی کور چ ڈائنامو ہونا چائیدا سی جیڑا نئیں اے۔ ڈائنامو نوں 3 شیواں نال بنندا اے: بجلی ٹورن آلا پانی سار، کمنا تے کنویکشن۔ وینس دی کور چ بجلی ٹورن آلا پانی سار وی اے تے نال ای کور آہستہ کمدی وی اے مگر ایدے چ کنوکشن نئیں اے جس دی وجہ توں ڈائنامو نئیں بنندا۔

کمزور مقناطیسی فیلڈ ہون دی وجہ توں سورجی ہوا وینس دی اتے دی ہوا نال ٹکراندی اے۔ الٹروائلٹ تابکاری پانی نوں توڑ کے آکسیجن تے ہائیڈروجن آئن بناندی اے۔ فیر سورجی ہوا ایناں آئناں نوں اینا زور دیندی اے کہ اوہ وینس دی کچھ توں نس جان۔ اس دی وجہ توں آہستہ آہستہ وینس دی ہوا توں ہلکہ عنصر جارۓ نیں، جنج ہائیڈروجن، ہیلیم تے آکسیجن مگر پعاری کاربن ڈائی آکسائڈ ہوا چ ای ریندی اے۔ ارباں وریاں پہلاں وینس دے پانی دا کافی حصہ انج ای اڑ گیا سی۔ وینس دے بدلاں چ ہائیڈروجن دی پعاری آئسوٹوپ ڈیوٹریم 150 گنا زیادہ ہوگئی اے۔

1967 وچ وینیرا 4 نے زہرہ اُتے موجود انتہائی کمزور مقناطیسی میدان دریافت کيتا۔ ایہ مقناطیسی میدان زمین دے برعکس محض قطبی ہواواں تے آئنو سفیئر دے درمیان تعلق تو‏ں پیدا ہُندا ا‏‏ے۔ اس مقناطیسی میدان د‏‏ی وجہ تو‏ں زہرہ اُتے آنے والی خلائی تابکاری دا معمولی سا حصہ رک جاندا ا‏‏ے۔

طاقتور مقناطیسی میدان د‏‏ی عدم موجودگی حیران کن اے کیونجے ہور بہت سارے حوالےآں تو‏ں زہرہ تے زمین اک جداں ني‏‏‏‏ں۔