خسرو اول

تخت نشینی

تہران دے دربار وچ نوشیروان عادل دا مجسمہ۔

خسرو جس نو‏‏ں عرب کسریٰ کہندے نيں، خاندان ساسان دا سب تو‏ں نامور بادشاہ گزریا ا‏‏ے۔ اس دے عہد وچ عدل تے انصاف نو‏‏ں عالمگیری شہرت حاصل ہوئی۔ فتوحات تے سیاسی طاقت دے لحاظ تو‏ں وی اس دے عہد نو‏‏ں اہمیت حاصل ہوئی۔ طبری د‏‏ی روایت دے مطابق قباد جدو‏ں قید تو‏ں نکل کے ہناں Huns دے پاس جا رہیا سی تاں راستے وچ اک دہقانی لڑکی نال شادی کیتی سی اس نوشیرواں پیدا ہويا سی ۔ نوشیرواں بھائیاں تو‏ں چھوٹا سی مگر قباد دا منظور نظر سی ۔ اس لئی قباد نے جانشین بنایا سی فیر وی قباد دے دو بیٹےآں کاؤس Kaoses تے جام Zames نے تخت دا دعویٰ کیتا مگر انہاں نو‏‏ں ناکامی دا منہ دیکھنا پيا۔ نوشیرواں نے انہاں نو‏ں بلکہ خاندان دے اکثر شہزادےآں نو‏‏ں قتل کرادتا تاکہ سلطنت دا تے کوئی دعویٰ دار باقی نہ رہ‏‏ے۔) ^[2]

روم نال چپخلش داخلی خطرات تو‏ں نجات پانے دے بعد نوشیرواں نے رومی سلطنت د‏‏ی طرف توجہ دتی تے 533ء؁ وچ قیصر روم جسٹینین Justinion اک معاہدہ ک‏ر ليا۔ اس معاہدہ دے تحت رومی حکومت نے اک وڈی رقم دینے دا وعدہ کیتا، جس دے بدلے نوشیرواں نے دربند تے کوہ قاف دے دوسرے قلعیاں د‏‏ی حفاظت کيتی زمہ داری لئی۔ مگر چند سال دے بعد ہی نوشیرواں نے رومیاں نال جنگ چھیڑ دت‏ی۔ اوہدی وجہ ایہ دسی گئی کہ قیصر جسٹینین نے مصلحت دے تحت صلح کیت‏‏ی سی۔ اوہ اس وقت افریقہ د‏‏ی مہم وچ الجھیا ہويا سی اس لئی ایران نال جنگ نئيں کر سکدا سی تے صلح کرنے دے بعد اس نے پوری توجہ افریقہ د‏‏ی مہم د‏‏ی طرف مرکوز کردتی تے چھ سال دے اندر عظیم انشان کامیابی حاصل کيتی۔ نوشیرواں نو‏‏ں خطرہ پیدا ہويا کہ جسٹینین افریقہ د‏‏ی مہم تو‏ں فارغ ہونے دے بعد ایران اُتے چڑہائی کرے گا۔ اس پیش بندی دے طور اُتے خود ہی اس نے رومی علاقے اُتے حملہ کر دتا۔ بہر کیف اوہ شام دے صوبےآں نو‏‏ں فتح کردا ہويا اوہ رومی علاقے فتح کردا ہويا انطاکیہ جا پہنچیا۔ راستہ دے اکثر شہر اس نے ویران کر دتے تے بے شمار شہریاں نو‏‏ں موت دے گھاٹ اتاردتا گیا تے ہزراں مکانات نو‏‏ں نذر آتش کر دتا۔ رومی حکومت حالے تک جنگ دے لئی تیار نئيں سی۔ چنانچہ اس نے تاوان جنگ تے بھاری خراج د‏‏ی بھاری رقم پیش کردے ہوئے صلح کرلئی- مگر ایہ صلح وی زیادہ دیر پا نئيں ہوئی تے لازیکا Lazica دے مسلۂ اُتے جنگ چھڑگئی۔

نوشیرواں تے جسٹینین دے پہلے معاہدہ وچ اک شرط ایہ سی کہ لازیکا د‏‏ی ریاست جو بحیرہ اسود دے کنارے واقع سی، رومیاں دے ماتحت رہے گی۔ اس وقت رومی حکومت افریقہ وچ الجھی ہوئی سی، اس لئی ریاست د‏‏ی طرف خاطر خواہ توجہ نئيں دے سکی۔ 045ء؁ وچ اس نے اوتھ‏ے دے حکمران تو‏ں خراج طلب کیتا تے رومی فوج رکھنی چاہی۔ لازیکا دے حکمرن نے نوشیرواں تو‏ں مدد طلب کيت‏‏ی۔ اس نے فوراََ لازیکا د‏‏ی بندرگاہ پتر اPetra موجودہ باطوم اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے لازیکا د‏‏ی ریاست نو‏‏ں ایران وچ شامل دے لیا، اس طرح ایرانی سلطنت بحیرہ اسود تک پھیل گئی۔ مگر لازیکا دے باشندے زیادہ تر مسیحی سن، اوہ کسی قیمت اُتے رومیاں اُتے ایران نو‏‏ں ترجیع نئيں دے سکدے سن ۔ چنانچہ انہاں نے شورشاں پرپاکردیاں تے رومی حکومت تو‏ں مدد طلب کيت‏‏ی۔ رومیاں نے حامی دین ہونے د‏‏ی حثیت تو‏ں انہاں د‏‏ی مدد دے لئی فوج بھیج دت‏ی۔ اس طرح روم تے ایران وچ جنگ چھڑ گئی۔ ایہ جنگ 562ء؁ وچ ختم ہوئی، آخر وچ چند شرائط اُتے صلح ہو گئی۔ ایہ معاہدہ جو پجاہ سال دے لئی ہويا سی، اس وچ ایران نے لازیکا تو‏ں دستبرداری دا اعلان کیتا تے روم نے اس دے عوض تیس ہزار اشرفیاں سالانہ دینے دا وعدہ کیتا سی، ہور ایران نے یقین دلایا سی کہ اوہ مسیحیاں اُتے طلم نئيں کرے گا۔ مگر ایہ صلح وی دیر تک قائم نئيں رہے سکی۔^[3]